Lesbók Morgunblaðsins - 06.11.1999, Blaðsíða 9

Drengur leikur sér að skopparkringlu, olra á léreft, 1738 (?), 67x76 sm. Louvre París.
rænnar heildar, sem er hafin yfir tíma og
rúm, sameinar á þá veru tvær tegundir
túlkunar mynd og hvunndag. Lítill og fín-
legur hallar drengurinn sér að borðbrún-
inni, hann er nú þegar klæddur í föt full-
orðinna og samkvæmt 18. aldar tísku
hirðarinnar. í stað þess að sinna námsefni
sínu, horfir hann dreymnum augum á
leikfang sitt, skopparakringluna á borð-
inu, og hefur ýtt námsefninu til hliðar til
að rýma fyrir ferð hennar, léttum og ljúf-
um dansi um borðplötuna. Meðvitað hefur
Chardin takmarkað sig við örfá mynd-
atriði til að geta helgað sig þeim og dreg-
ið þau fram af meiri krafti. Þarmeð nær
hann þeirri samþjöppun, sem gefur for-
munum eigið líf. Milt samræmt Ijós dreg-
ur fram og markar útlínurnar og stig-
magnast eftir þörfum. Mestu birtumögnin
eru á andliti drengsins, lýsa það upp svo
það verður líkst fínasta postulíni. Fleiri
lýsandi birtumögn koma fram í skriftar-
fjöðrinni, skopparakringlunni og pappírs-
rúllunni, sem dreifir þeim um myndflöt-
inn, skapar andstæður og jafnvægi í
myndbyggingunni. Blæbrigðaríkidómur
heitra brúntóna, sem grænir og rauðir
tónar auðga, eru loks til vitnis um hið
næma og þjálfaða auga og einstæða lita-
skyn málarans.
Meinlegt að það þurfti að koma fyrir
Chardin, sem verst getur hent málara,
einkum af hans gráðu. Augnsjúkdómur
tók að herja á hann sem var honum er á
leið æ meiri fjötur um fót við málaratrön-
urnar. Svo fór að um 1770 hættir hann
með öllu að mála með olíu, í stað þess
sneri hann sér að pastellitum, sem var
óvenjuleg tækni á þeim tímum, og miðaði
stærð mynda yfirleitt við myndefnin, sem
voru mestmegins andlit.
Hér kemur snilli Chardins vel fram í
sjálfsmyndinni með gleraugun, sem fyrir
stígandann og birtumögnin ber öll stíl-
einkenni hans, vinnubrögðin eru fyrir
sumt nær málverki í olíu en rissi í pastel,
sér í lagi í mildri áferðinni. Listamaður-
inn virðist líka hafa hugsað meira sem
málari en teiknari í útfærslu pastelmynda
sinna, að öllu samanlögðu stórum minna
en um að draga fram hin sérstöku ein-
kenni pastellitanna líkt og Degas löngu
seinna. Sér enn frekar stað í hinni frægu
mynd af konu hans og þó er meira en
greinilegt að um pastelliti er að ræða,
einkum ef vel er rýnt í tæknibrögðin.
Sum viðfangsefna sinna átti Chardin til
að mála í fleiri útgáfum og gerði svo vel
og meistaralega að munurinn verður lítt
greindur, sem sýnir nákvæmni hans og
hin þjálfuðu vinnubrögð. Hins vegar hafa
þær elst misvel og í því liggur helstur
munurinn, kemur einkum fram í málverk-
inu af konunni að afhýða ávexti, en ein út-
gáfan er verr farin en hinar, sprungur í
bakgrunninum. Má alveg vera að hann
hafi einnig verið að gera tilraunir með ol-
íur, og á þessa hlið í list meistarans er
lögð drjúg áhersla á sýningunni í París,
og mátti sjá fólk rýna lengi og vel í mynd-
irnar og reyna að greina einhvern mun.
Það átti fyrir Chardin að liggja sem
ýmsum meisturum aldanna, að frægð
hans dalaði er ný viðhorf ruddu sér rúms.
Einnig gerði augnsjúkdómurinn það að
verkum, að hann átti æ erfiðara með að
sinna opinberum störfum og 1774 neydd-
ist hann til að segja af sér sem féhirðir
akademíunnar. Þegar hann svo lést 1779
tóku menn varla eftir því, ný kynslóð sí-
gildrar akademískrar menntunar hafði
tekið við, sem lagði meiri áherslu á sögu-
legt innihald og gljáandi og þurran mál-
unarhátt, hluti sem skorti fullkomlega í
málverkum Chardins.
París, Grand Palais, til 22 nóvember. Sýningin heldur
áfram til listahallar Diisseldorf 5.12- 20.2., London,
Royal Academi of Arts 9.3- 28.5. New York Metropol-
itan Museum of Art 19.6.-17.9. Sýningarskrá í stóru
broti 360 síður, 240 F, 36,59 EU.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. NÓVEMBER 1999 9