Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1999, Qupperneq 6

HARALDUR S.
AAAGNÚSSON
bsl w\ t
r ‘ 1 I3'i
Q • Mst í WT. m iWT,
]i:j§ \\ m
Holdsveikraspítalinn í Laugarnesi.
ekkert er eins tilfinnanlegt og það, að vanta
hvfld sálu sinni?
Vér höfum öll séð hafflötinn í ládeyðu og
logni. Vér munum, hve fagur hann er, þegar
hann liggur spegilsléttur í sólglitinu. En vér
höfum líka séð hvessa og sjóinn ýfast og öld-
umar æða áfram. Þegar sál vor nýtur síns
insta eðlis er hún eins og hafflöturinn í logni;
þegar hún nýtur hvfldar og friðar, þá er hún
spegilslétt. En hversu fljótt vill oft yfirborðið
ýfast. Oðara en varir er komið rót á hug
vorn. Líf margra er fullt af kvöl, af því að
þeir fá eigi varðveitt jafnvægi sálarinnar, er
erfiðleikar lífsins verða á vegi þeirra og mót-
gerðir annara. Hvar sem vér lítum kringum
oss, þá sjáum vér ýms merki þess, að kvöl
mannanna er mikil, af því að þá vantar þetta
jafnvægi; þá vantar fátt eins og þessa hóg-
værð og þetta lítillæti, sem Jesús talar um.
Eg er sannfærður um, að þú finnur til þessa
jafnt og ég. Eg finn, að mig vantar það, og þú
finnur, að þig skortir það - að minnsta kosti
stundum.
„Komið til mín, allir þér, sem erfiðið og
þunga eruð hlaðnir, og ég mun veita yður
hvfld“ - hversu fúsir eru flestir að hlýða á
þau orð af því að þeir eru vanir að skoða þau
sem tilboð um huggun. Huggunar Krists -
hver vill ekki verða hennar aðnjótandi? Og
flestir vilja fá þá huggun sem beina gjöf, en
gæta þess ekki, að hann er að bjóða það, sem
er enn meira: aðferð til þess, að eignast var-
anlegan frið. En til þess þarf æfing; til þess
þarf að ganga í skóla hjá honum. Fjöldi
manns heldur, að gjöfum hans rigni svo að
segja úr loftinu og þær fáist fyrirhafnarlaust.
Hitt mun þó miklu sannara, að hann var að
ljúka upp fyrir oss skilningnum á andlegum
lögmálum, opna fyrir oss blessunarlindir,
sem vér fáum æfinlega ausið úr, ef vér viljum
aðeins sækja í þær samkvæmt hans fyrir-
sögn. Og hér er hann að kenna oss, hvemig
því lögmáli er háttað, sem tryggir oss sálar-
friðinn. En þér heyrið það sjálfir, að hann
talar um, að þetta verði að lærast. Vér verð-
um að temja sjálfa oss, vér verðum að ganga
í skóla hjá Jesú.
Þarf ég að minna á, hvernig þessi hógværð
hans var? Þú manst, hvemig hann tók því, er
hann sá mesta þunga lífs síns í aðsigi. Hann
féll á kné og bað föður sinn á himnum að taka
þann beiska bikar frá sér, ef þess væri kost-
ur, en bætti síðan við: „Þó ekki sem ég vil,
heldur sem þú vilt.“ — Svo frábær er hóg-
værð hans þar, að jafnvel þeir, sem eigi trúa
á Krist í venjulegri merking þess orðs, hafa
játað, að á því augnabliki í lífi Jesú hafi
mannsandinn komist hæst. Og þú manst,
hvað hann sagði, er andstæðingar hans höfðu
neglt hann á krossinn: „Faðir, fyrirgef þeim,
því að þeir vita ekki, hvað þeir gjöra." Þú
skilur, hvað hann á við, er hann segir: „Lærið
af mér, því að ég er hógvær og af hjarta lítil-
látur.“ Það er þessi hógværð, sem hann vildi
kenna oss öllum. Lærisveinum hans, þeim er
með honum dvöldust, hefir verið minnisstæð
þessi hliðin á honum. Einn þeirra fer þessum
orðum um hann í einu bréfi sínu: „Kristur
leið einnig fyrir yður og eftirlét yður íyrir-
mynd, til þess að þér skylduð feta í hans fót-
spor... Hann illmælti eigi aftur, er honum var
illmælt, og hótaði eigi, er hann leið, heldur
gaf það í hans vald, sem réttvíslega dæmir.“
Hugsið yður, að menn tækju af alvöru að
reyna þessa aðferð hans, iðkuðu hana af
sömu elju eins og sumir iðka t.d. líkamsæf-
ingar. Eitt sinn lögðu kristnir menn stund á
andlegar æfingar. Hversu ákaflega er alt
slíkt vanrækt í vorri kirkju. I því efni er kat-
ólska kirkjan oss fremri, eins og í sumu öðru.
Unga fólkið þyrpist til Reykjavíkur úr sveit-
unum til þess að ganga í skóla og læra. En
hversu fáir finna köllun hjá sér til að ganga í
þennan skóla hjá Kristi og læra af honum
hógværð og lítillæti, taka á sig okið hans, svo
að þeir fái borið svo byrðar lífsins, að þeir
haldi sálarfriði sínum óskertum. Og þó er
meira í það varið að hafa lært að varðveita
sálarfrið sinn en að kunna eitthvert hrafl í
einni eða annari fræðigrein. Eg segi þetta
ekki til þess að lasta námfýsi unga fólksins,
heldur af hinu, að mig furðar á, hve hógværð-
arskóli Krists er vanræktur. I þann skólann
getum vér gengið, hvar sem vér erum stödd
og við hvaða vinnu sem vér fáumst. Opinbert
líf þjóðar vorrar ber þess glögg merki, hve
hann er vanræktur. A stjórnmálavígvelli vor-
um hefir margur særst dýpra sári en nauð-
syn bar til fyrir það hógværðarleysi, sem
þjóð vor hefir lengi með sér alið. Og víða flýr
sálarfriðurinn af heimilunum, af því að menn
leggja enga stund á það, að taka á sig hóg-
værðarok Krists og bera byrðar lífsins og
mótgerðir annara í því. Gerið eitt fyrir mig:
Takið eftir því, þótt ekki sé nema svo sem
viku eða hálfsmánaðartíma, hve mikið af
óþægindum þeim og kvöl, sem fyrir menn
kemur í daglegu lífi, á dýpstu rætur sínar að
rekja til þessa hógværðarleysis. Menn láta
erfiðleikana ýfa hug sinn, glata sálarró sinni
miklu oftar en þeir í raun og veru þyrftu. Og
menn láta mótgerðir annara þyrla burt þeim
friði og því jafnvægi, sem legið hefir yfir
vötnum hugans. Og vegna hinnar sömu vönt-
unar á hógværð trufla menn svo oft og til-
finnanlega sálarfrið annara. Ef vér göngum í
skóla hjá Kristi, fer oss smátt og smátt að
skiljast, hvers virði það er að eiga spegilslétt-
an hugarflöt í sál sinni, hve mikils virði er
kyrð og friður yfir vötnum andans, hvað dýr-
mætt það er, að hafa fundið hvíld sál sinni.
Og þá skilst oss líka, hver synd það er, að
raska sálarfriði annara með óvinsemd og
kuldalegum orðum.
Það er undarlegt hve yfirborð lífsins
blekkir marga. Vér teljum sjálfum oss trú
um það, að vér lifum þetta jarðneska líf, til
þess að strita og vinna fyrir líkamlegri af-
komu vorri. Mestöll hugsun vor fer í það. Og
þó verður þetta útkoman hjá öllum kynslóð-
um að lokum, að mest sé i það varið, að finna
sál sinni hvfld - eignast sálarfrið.
Eitt hið fegursta fyrirbrigði náttúrunnar,
sem ég hefi séð á þessu landi, bar fyrir augu
mín vorkvöld eitt í Reykjavík. Sólin var að
setjast og gylti spegilsléttan hafflötinn. Frið-
urinn í náttúrunni var óumræðilegur. En
það, sem ég undraðist mest, var þetta: Sólin
helti gulli sínu einnig yfir reykjarmekkina,
sem lagði upp úr húsunum. Þeir urðu loga-
gyltir líka, líkt og sumir flugeldar, og það er
ein hin undraverðasta sjón, sem ég hefi séð.
Þeir, sem ekki hafa séð þetta, geta naumast
trúað því, að slíkt geti fyrir komið. Það er
gullfallegt og gullsatt, er söguskáldið líkir
sálarfriðnum við þetta fyrirbrigði náttúrunn-
ar. Það er vert að setja á sig þessi orð hans:
„Þau fundu bæði, að í sól sálarfriðarins verð-
ur allt að gulli - líka reykjarsvæla mannlífs-
ins .... og að allt annað gull er mannsálinni
fánýtt til frambúðar.“
Menn trúa því ekki, að unnt sé að eignast
hógværð og lítillæti Krists og þann veg öðl-
ast varanlegan sálarfrið. Þess vegna hlusta
svo fáir, er hann kallar: „Komið til mín!“
Einn fegursti og friðsælasti bletturinn,
sem þetta land á, er lítið stöðuvatn í Borgar-
firði. Skógivaxnar hæðir lykja um það á þrjá
vegu, en sléttir vellir á einn. Frá bemsku
hafði ég heyrt um það talað. Loks nú fyrir
fám árum komst ég þangað bjartan sumar-
dag. Veðrið var undrablítt og heitt. Vatns-
flöturinn lá spegilsléttur. Ekki sást svo mikið
sem ein rák á vatninu. Skógivaxnar hæðirnar
spegluðust í því. Einkennilegast var að sjá
glitrandi loftið yfir vatninu. Það var sem eitt-
hvað stigi upp í sólarhitanum. Mér fannst
það vera friður náttúrunnar; það var sem
hann liði stöðugt til hæða. Dvölin þarna við
vatnið var yndisleg. Þegar ég reið burt, var
ég og samferðamenn mínir að smálíta aftur,
en inn í hug minn læddust þessi orð úr al-
þekktu kvæði:
„Og sál mín verði lognblíð lá,
ljósanna fóður skuggasji11
Aldrei hefi ég skilið betur, hvað fyrir
skáldinu vakti, en síðan ég sat þar við vatnið.
Og aldrei hefi ég skilið betur en síðan, hvað
íyrir Kristi vakti. Kristur vill kenna oss hóg-
værðina, til þess að hugur vor verði jafnslétt-
ur og vatnsflöturinn. Fyr en það er orðið fær
dýrð Guðs eigi speglast í sál vorri. Heimur
andans er enn verulegri en þessi sýnilegi
heimur. Og margs konar undrafegurð lykur
um hug vorn, en hún fær eigi speglast í hon-
um, af því að yfirborð hans er að öllum jafn-
aði úfið. Fyrir því fær friður Guðs heldur
ekki tekið sér varanlegan bústað í sál vorri.
Og með þessu lokum vér oss úti frá allri
verulegri hlutdeild í æðstu sælu lífsins.
Það er hlutverk mitt að auglýsa Krist fyrir
þeim af yður, sem hættir við að gleyma hon-
um. Nú hefi ég minnt yður á, að hann kallar
enn: „Komið til mín! Takið á yður mitt ok og
lærið af mér, því að ég er hógvær og af hjarta
lítillátur, og þá skuluð þér finna sálum yðar
hvfld." Viltu ganga í skóla hjá honum, taka á
þig ok hans, læra af honum að vera hógvær,
svo að sál þín eignist frið og verði sem sléttur
vatnsflötur og fái speglað eitthvað af dýrð
Guðs?
I þögninni finnst mér ég heyra löngunar-
andvarp stíga upp frá hjörtum margra yðar,
svo sem þér takið undir þessa fögru bæn:
„Og sál mín verði lognblíð lá,
ljósanna fóður skuggasjá."
ÚrÁrin og eilífðin (II) 1920.
FJALLIÐ
Flögra skýjaflókar
frjálst um dali og tinda.
Við fjallsræturnar gróa
gleym mér ei á grundu.
Grasið vex og grænkar,
galvaskt fé í haga,
lömbin smáu leika,
lífsins dans þau stíga,
meðan áfram mjakast,
maðurinn upp fjallið.
Fellur steinn úr hlíðum,
hrannast í stórar skriður,
skríður fljótt á fætur,
fetar sig upp aftur,
bölvar hann í hljóði,
hrasar oft og grýtir
grjótinu úr vegi.
Reynir nýjar leiðir,
leitarað hættum nýjum,
nálgast klettabeltið.
Titrandi og dofinn
dásemdirnar skoðar.
Hryllir samt að horfa,
horfa niður hlíðar,
ofurhuginn horfínn,
horfínn skýjum ofar.
Þokast niður fjallið,
tæmist óðum þrekið,
trítlar niður skriður,
skríður yfír hættur.
Hrópar hátt og kallar,
kýrnar úti baula,
bölvarhann ogragnar,
raunir sínar rekur,
réttast væri
að varast þessar hættur
og hætta við að klífa
tindinn aftur.
Höfundurinn er skóld í Reykjavík. Ljóðið er
úr nýrri IjóSabók sem heitir Kornið sem
fyllti maelinn.
KRISTJÁN ÁRNASON
KVÆÐIÐ
Það kviknaði líti kvæði,
égkrotaði það á blað.
En blærinn blaðinu feykti,
barþað á hulinn stað.
Ég ritaði það í rökkrið,
með roðagullinni skrift.
En með rísandi röðli,
var rökkurtjöldunum svift.
Éghengdi það upp á himin.
Hátt yfír manna byggð,
en festarnar felldi niður,
hin fíugbeitta mánasigð.
Ég kyrjaði yfir öldur
minn ástríðuþrungna brag.
En ofviðrið æsti brimið,
meðymjandi tröllaslag.
Ég meitlaði það í múrinn,
nú mundi ég sofa rótt.
En múgurínn kom ogmuldi
múrinn sundurínótt.
Höfundurinn býr ó Skóló í SléttuhlíS.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 20. NÓVEMBER 1999