Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1999, Side 9

Allt lokað
Á vordögum gengust um sex-
tíu myndlistarmenn fyrir sam-
sýningu til að freista þess að
bjarga Listaskálanum. Það tókst
ekki, þrátt fyrir víðtæka sam-
stöðu, og varð sýningin sú síð-
asta í húsbóndatíð Einars.
„Það var mikill hvellur í sam-
bandi við þessa samstöðusýn-
ingu, ekki síst þar sem ég hafði
leyft mér að segja í sýningarskrá
að myndlist í Reykjavík ætti ekki
í önnur hús að venda en gjafa-
vörubúð og fataverslun. Allt ann-
að væri lokað. Eg skil ekki hvers
vegna menn voru að gera veður
út af þessu - þetta er alveg
hreina satt. Þegar ég vildi sýna
núna var bara um tvo staði að
ræða, Gerðarsafn í Kópavogi og
Hafnarborg í Hafnarfirði, og á
báðum þessum stöðum er bið í
tvö til þrjú ár eftir plássi. Þar að
auki skilst mér að þessir staðir
séu að íhuga að taka upp sömu
Morgunblaðiö/Kristinn
„Það er mikil lífsreynsla fyrir mann sem er reiðubúinn að leggja allar sínar veraldlegu eigur undir
til að veita ákveðinni hugsjón brautargengi að líða á endanum eins og húsið hafi brunnið ofan af
honum - ótryggt," segir Einar Hákonarson.
LISTIN SPRETTUR
ALLTAF UPP
AFTUR
Einar Hákonarson lætur nú að sér kveða í fyrsta sinn
eftir að hann tapaði taflinu um Listaskálann í Hvera-
gerði í sumar. Það gerir listmálarinn á sýningu með
nýjum verkum sem opnuð verður á Garðatorgi í
Garðabæ í dag. ORRI PÁLL ORMARSSON fór til
fundar við Einar sem kveður land og lýð með þessum
hætti -að sinni.
Horfin sjónarmiö, 1999.
stefnu og Kjarvalsstaðir - þar sem aldrei er
hræðu að sjá - að setja eingöngu upp boðs-
sýningar. Þar með yrði búið að loka öllum op-
inberum sýningarsölum á höfuðborgarsvæð-
inu. í mínum huga er engum blöðum um það
að fletta að þetta er röng listpólitík. Menn
verða að taka á þessu. Og það hlýtur að ger-
ast, fyrr en síðar. Það er nefnilega með listina
eins og jurtirnar - það er sama hversu oft þú
stígur á hana, hún sprettur alltaf upp aftur.“
- Nú sprettur hún sumsé upp á Garða-
torgi?
„Já, já. Hér er ágætt að vera en samt há-
bölvað að þurfa að leita hingað þegar til eru
staðir, eins og þetta metnaðarfulla hús mitt í
Hveragerði, sem menn voru sammála um að
væri einn besti sýningarsalur landsins. Það
færir manni heim sanninn um það að allt
þetta gaspur um menningu er bara í munnin-
um á fólki. Því miður.“
- Þetta hefði með öðrum orðum ekki þurft
að fara á þennan veg?
„Nákvæmlega. Og ég er mjög ósáttur
innra með mér yfii- því að mér skyldi ekki
vera svarað, ekki síst þar sem ég bauðst til að
gefa ævistarfið ef það mætti verða til þess að
menn kæmu til bjargar skálanum. Það er
gamla sagan, við Islendingar erum aldrei sér-
lega góðir við okkar heimamenn. En um leið
og Islendingar flytja til útlanda er allt gert
fyrir þá.“
Og þetta ætlar listmálarinn að færa sér í
nyt. „Það er nákvæmlega það sem ég ætla að
gera. Eg er á leið til Gautaborgar, þar sem ég
hef kennslu við listaháskóla í janúar. Það má
því eiginlega líta á þessa sýningu hérna á
Garðatorgi sem einskonar kveðjusýningu, þó
ekki sé ég að slíta tengsl við landið.“
- Þú hefur aldrei legið á skoðunum þínum.
Heldurðu að það hafí að hluta til komið þér í
koll?
„Eg er ekki frá því. Eg hef velt þessu mikið
fyrir mér undanfarið og komist að þeirri nið-
urstöðu að menn verði að hugsa sig vandlega
um í dag ef þeir ætla að tjá sig um menn og
málefni. Sérstaklega málefni. Falli ummæli í
grýttan jarðveg getur það bitnað á mönnum.
Þess vegna þorir enginn að segja neitt leng-
ur. Eg er talandi dæmi um þennan vanda -
hef alltaf verið óhræddur við að tjá mig, með
þessum árangri sem raun ber vitni. Menn
vildu ekki vera í mínum sporum núna.“
- Ertu að segja að listamenn geti ekki leng-
ur leyft séraðhafa skoðanirá umhverfísínu?
„Það er að minnsta kosti af sem áður var.
Halldór Laxness var vanur að tjá sig með af-
gerandi hætti hér áður fyrr og komst upp
með það án þess að stigið væri á hann. Hvers
vegna? Hann hafði sínar tekjur að mestu frá
útlöndum. Sama máli gegndi um Einar Ben.,
eins og fram kemur með skýrum hætti í ævi-
sögu hans. Mín reynsla er sú að þótt menn
vilji vera menn sannleikans verði þeir að tala
á ákveðnum nótum til að lifa af.“
Hafa menn misst alla sjálfsvirdingu?
- Iðrastu orða þinna ?
„Leyfðu mér að svara þessu svona: Ég hef
gagnrýnt listsagnfræðinga harkalega og
hversu valdamiklir þeir eru í íslensku menn-
ingarlífi. Það eru þeir sem sitja í valdastöðun-
um. Það er ekki okkur, málurunum, að kenna
að myndlistin á við þennan
vanda að etja. Það er hins vegar
okkar aumingjaskapur að
standa ekki uppi í hárinu á þess-
um fræðingum. Hafa menn
misst alla sjálfsvirðingu? Gera
hvað sem er fyrir smáathygli?"
- Þú iðrast með öðrum orðum
einskis?
„Ég hef hreina samvisku
gagnvart mínum hugsjónum! Og
það er frumkrafa listamannsins
að vera sannur sjálfum sér.“
Svíþjóð er framundan og
leggst dvölin vel í Einar. Hann
bjó þar á árunum 1989-91 og
hélt meðal annars fimm sýning-
ar sem var vel tekið. Gerir hann
ráð fyrir að hafa gott svigrúm til
að mála með kennslunni.
„Ætli ég komi nokkuð aftur
fyrr en ég er orðinn heimsfræg-
ur í Svíþjóð og menn fara að taka
mark á mér hér,“ segir listmála-
rinn og brosir í kampinn. „Ann-
ars held ég að ég hafi gott af því
að hvfla mig aðeins á íslensku
þjóðfélagi eftir þessai' hremm-
ingar og sjálfsagt hefur íslenskt
þjóðfélag gott af því að hvíla sig
á mér. Samt er aldrei að vita
nema ég sendi eitt og eitt skeyti
frá Gautaborg," klykkir hann út
með og hlær ógurlega.
Sýningin á Garðatorgi hefst
klukkan tvö í dag og mun Olafur
Gunnarsson rithöfundur lesa úr
bók sinni, Vetrarferðinni, við
opnunina. Sýningunni lýkur 28.
nóvember.
„FARÐU bara inn hjá Nýkaupi og labbaðu
inn ganginn, þá finnurðu mig strax. Ég er
þama á götunni. Það fer vel á því,“ segir Ein-
ar Hákonarson og skellir upp úr þegar ég
hringi í hann og boða komu mína á Garðatorg,
þar sem listmálarinn er að setja upp sýningu.
Gott að hann hefur ekki glatað kaldhæðninni,
hugsa ég með mér, en sem kunnugt er tefldi
Einar djarft með byggingu Listaskálans í
Hveragerði. Og tapaði.
Ég hef ekki í annan tíma sett Garðatorg,
þetta hjarta Garðabæjar, í samhengi við
myndlist en þarna væsir ekki um listamann-
inn, sem komið hefur upp litlu listatorgi í
verslanamiðstöðinni, björtu og hlýlegu. Þótt
vissulega sé þetta enginn Listaskáli, eins og
Einar bendir á sjálfur.
Mikið rétt, hann er auðfundinn, þar sem
hann stendur á torginu sínu, jakkaklæddur
með húfu í gjólunni. Það er ekki beinlínis kalt
en samt ekki hlýtt, þótt gatan sé yfirbyggð.
Oðru máli gegnir um myndimar, flestar
hverjai', sem komnar eru upp - þær eru fun-
heitar. Það er gi'einilegt að málaranum liggur
sitthvað á hjarta.
Tilfinningaríkari málari
„Eftir að ég lokaði Listaskálanum í Hvera-
gerði um síðustu áramót kom ákveðið tóma-
rúm vegna biðar eftir svörum frá ríkisstjórn
Islands - svörum sem aldrei komu - og á
meðan málaði ég megnið af þessum myndum.
Raunar málaði ég þær, svo til allar, í Lista-
skálanum," segir Einar þegar tilurð sýning-
arinnar ber á góma.
- Er þetta þá einskonar óður til skálans?
„Nei, ég myndi ekki segja það. Þetta er
miklu frekar reynsla sem ég lenti í með Lista-
skálann - reynsla sem gerði mig að tilfinning-
aríkari málara. Ég kafa dýpra í sálartetrið.
Það kemur fram með þeim hætti að myndirn-
ar eru malerískari, hvað sem menn vilja lesa
út úr því, og liturinn mildari. Viðfangsefnin
bera líka sum hver þessari reynslu minni
vitni.“
- Viltu útskýra það nánar?
„Já, já. Það er mikil lífsreynsla fyinr mann
sem er reiðubúinn að leggja allar sínar ver-
aldlegu eigur undir til að veita ákveðinni hug-
sjón brautargengi að líða á endanum eins og
húsið hafi brunnið ofan af honum - ótryggt.
Þannig er staðan, hálfsextugur stend ég á
núlli.“
Mörgum væri tregt um tungu í þessum
sporum og þótt Einar mæli vissulega af
þunga - hann er ekki sáttur við lyktir mála -
er engin uppgjöf í röddinni. Hann mun halda
baráttunni áfram. En býst hann við því að
Listaskálinn taki aftur til starfa á sömu for-
sendum?
„Af hverju ekki? Mér finnst alveg hugsan-
legt að hægt verði að taka upp þráðinn aftur.
Það er mín heitasta ósk. Skálinn var auglýst-
ur til sölu á dögunum og þar kom fram að
hann hefði verið byggður undir lista.staifsemi
og æskilegt væri að nýta hann þannig áfram.
Það finnst mér mjög jákvætt. Það er auðvitað
skítt að láta einhverjar áttatíu-níutíu milljón-
ir falla dauðar.“
Einar kveðst hafa fengið tólf milljóna
króna styrk frá ríkisvaldinu árið 1998, árið
eftir að hann opnaði Listaskálann. „Það var
helmingurinn af því sem ég bað
um það ár og fór í stofnkostnað.
Staðreyndin er sú að ég hafði
ekki næga peninga _ til að fjár-
magna þetta dæmi. Ég er eigi að
síður harður á því að Listaskál-
inn, eins finn og hann er, hafi
verið byggður fyrir helming af
þeirri upphæð sem svona bygg-
ing ætti með réttu að kosta. Það
er þjóðarskömm að þetta skyldi
vera látið fara svona.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 20. NÓVEMBER 1999 9