Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.2000, Blaðsíða 7

varst öðrum þræði að vísa til stjörnudýrkun-
ar listamanna þar sem þeir eru á bás með
kvikmyndastjörnum, fótboltamönnum og öðr-
um slíkum en þetta kemur mér ekki við. Eg
vil vinna markvisst á móti þessum skilningi á
listinni, mér finnst hann ekki hafa neitt með
listina að gera sem slíka. Eg held það séu
margir aðrir listamenn sömu skoðunar. List
þeirra skiptir máli en ekki annarra.
Andspyrnan er mikilvæg nú og þar gegna
listamenn stóru hlutverki, þeirra er að setja
upp síðasta vígið gegn ómenningunni og
heimskunni sem veður uppi.“
Miðlunarkraftur listaverksins
- Óttast þú ekki að listin hafi fjarlægst fólk
um of, að hún sé að lokast af í einhverjum
táknheimi sem fáir aðrir en innvígðir skilja?
„Þetta er mjög ákveðin spurning sem ég
hefði viljað svara á mjög ákveðinn hátt á
tungumáli sem við skildum báðir.
Eg held að ef um raunverulegt listaverk er
að ræða búi í því ákveðinn kraftur sem ég
vildi kalla miðlunarkraft. Kannski er þetta
merki um að ég sé listamaður sem hugsar á
forneskjulegan hátt. En hvernig stendur á
því að við verðum enn þann dag í dag upp-
numin frammi fyrir verkum eftir Caravaggio
eða Piero della Francesca? Það er vegna þess
að þau búa yfir þessum miðlunarkrafti. Ég
tel að það sé hlutverk listamanna í dag að
skapa kraft sem er hliðstæður þeim sem býr
í verkum þessara manna. Verkið á að hreyfa
við tilfinningum okkar og það á að geta
kveikt líf. Þegar ég tala um að verk þurfi að
geta hrært við tilfinningum eða miðlað þeim
á ég ekki við persónulegar tilfinningar heldur
tilfinningu sem er sammannleg. Ég er að tala
um eitthvað sem stendur miklu dýpra í okkur
en sú tilfinningalega reynsla sem hver og
einn aflar sér.“ .
Skopmyndir af vísindunum
„Ef við lítum á hið pólitíska eða siðferði-
lega hlutverk listarinnar,“ heldur Parmiggi-
ani áfram, „er mikilvægt að hún sporni við
þeim öflum sem eru drottnandi og hafa fjar-
lægst manninn. Ég á við ákveðna hluti í vís-
indasamfélagi samtímans þar sem tæknin er
hætt að þróast í tengslum við manninn og
starfar algerlega á eigin forsendum. Við get-
um sagt að listamaðurinn eigi að stefna blóð-
inu gegn plastinu.
Það er til mikið af myndlist - þú varst ef til
vill að vísa til hennar áðan - sem virðist við
fyrstu sýn vera mjög nútímaleg vegna þess
að hún nýtir sér nýjustu tækni. Ég held hins
vegar að þarna séu listamenn á villigötum, að
þetta geti orðið vísindalegur skrípaleikur eða
öllu heldur skrípamynd af vísindunum. Það
er óraunsætt að líta svo á að listin geti keppt
við vísindin og tæknina á þeirra forsendum.
Ef við berum saman listaverk sem notast við
myndband og þær myndir sem vísindamenn
gera af himingeimnum og öllum þeim undr-
um og stórmerkjum sem til eru í náttúrunni
þá eru myndir visindamannanna augljóslega
miklu stórfenglegri. Þetta myndbandadót er
mest eins og skopmynd af vísindunum.
Ég ber mikla virðingu fyrir vísindunum.
En ég er ekki vísindamaður. Ég er listamað-
ur. Visindamennirnir fara í gríðarstórum
geimförum út í geiminn. Eg tek mér hins
vegar far með örlitlu geimfari inn í sjálfan
mig. Mér finnst það vera mjög mannlegt að
taka á sig slíka ferð og einnig að ferðast um
innlönd annarra manna.
Mikilvægast af öllu í listinni er þó frelsið.
Frelsið tengist ávallt þeim möguleikum sem
felast í listinni. Frelsi þýðir líka andspyrna.
Fyrir mér er vitinn tákn um andspyrnu gegn
því ástándi sem við höfum verið að ræða
hér.“
Mun lýsa til fjarlægra
heimshorna
- íslandsvitinn virðist vera þverstæða í
sjálfum sér. Viti getur vai’la þjónað hlutverki
sínu nema þar sem fólk sér hann, þar sem
mannaferðir eru. En þessi viti er ekki bara
staddur hér uppi á íslandi heldur og fjarri
mannabyggðum á þessari afskekktu eyju.
Skáldskapur og andspyrna verksins felst í
fjarverunni.
„Hefði ég gert vita hér inni í borginni hefði
ég hagað mér eins og mjög amerískur lista-
maður sem hefði sagt af miklu yfirlæti: Sjáðu
þarna, þetta gerði ég!
Ég lagði þennan vita í skaut jarðarinnar,
þar er hann varðveittur í sínu rétta umhverfi.
Ljósið frá þessum vita á eftir að berast víða,
það á ekki aðeins eftir að ná til þeirra sem
sjá hann heldur og til þeirra sem vita af hon-
um hér. Það er ekki mikilvægast að hafa
hann fyrir augunum heldur vita að hann lýs-
ir. Þess vegna held ég að hann verði sýnileg-
ur úr mjög mikilli fjarlægð, úr fjarlægum
heimshornum.11
Verkið Delocazione eða Tilfærsla er á sýningunni í Listasafni íslands. Glerflöskurnar og hillurnar sem eldurinn og reykurinn léku um hafa verið fjar-
lægðar og eftir standa myndir, „ekki sem skuggar af efnislegu formi, heldur sem efnislegt form skuggans," eins og listamaðurinn segir.
List hans skiptir ekki jafnmiklu máli og áður
en ef til vill getur hann huggað sig við að
tákngildi hans sjálfs hefur aukist. Stundum
er til dæmis engu líkara en að listamaðurinn
skipti meira máli í umfjöllun fjölmiðla en
listaverk hans. Listaverkið er eins og víðs-
fjarri á meðan andlit listamannsins blikkar á
skjánum eins og vanstilltur götuviti.
Á þessu hefur Parmiggiani ákveðna skoð-
un.
„Það sem þú segir um stöðu listamannsins
er rétt. Það er líka satt að ég hef reynt að
vinna gegn þessu ástandi í list minni, skiln-
ingur minn á listinni er enda í algerri and-
stöðu við þessa þróun. Ef ég hefði hagað mér
samkvæmt þeim reglum sem þú varst að lýsa
þá hefði ég aldrei gert íslandsvitann. Ég
hefði sett upp vita í New York, Róm eða Pa-
rís. Ef þú áttir við að vitinn hafi ekki þá
merkingu eða það gildi sem hann hafði einu
sinni þá efast ég um að það sé rétt því ég veit
ekki til að nokkur listamaður hafi áður gert
vita.
Það er margt til í þeirri mynd sem þú
dróst upp af niðurlægingu („vúlgaríseringu")
listarinnar en ég lít á vitaverkið sem and-
spyrnu gegn henni, vitinn á að vera tákn um
hið andlega gildi listaverksins í samtímanum.
fslandsvitinn er þannig ekki síst hugsaður
sem skilaboð til annarra listamanna um skiln-
ing minn á því hvað listin á að snúast um.“
- En um hvað snýst listin þá, geturðu út-
skýrt hlutverk hennar nánar í þessu ástandi
sem við vorum að tala um?
„Hlutverk listarinnar er það sama og
það hefur alltaf verið, hún á að miðla
skáldskap. Við gætum einnig notað hug-
takið pólitík, að listin eigi að hafa pólitískt
hlutverk, en þá á ég við að listaverkið eigi
ekki bara að hafa fagurfræðilegt gildi
Clavis eða Lykill nefnist eitt af fjórum skúlptúrum sem Parmiggiani hefur sett upp í ólíkum
heimshlutum. Eins og Íslandsvitínn eru þeir allir staðsettir utan alfaraleiðar.
heldur einnig siðferðilegt innihald.“
- I yfirlýsingu sem þú sendir frá þér um
íslandsvitann talar þú um að hann sé „auga,
ljósgjafi sem beinir sjónum sínum að villuráf-
andi meðbræðrum á jörðinni". Það er það
sem þú ert að tala um, að listaverkið geti ver-
ið viti?
„Þetta er eina skilyrðið sem verk þarf að
uppfylla til þess að geta talist listaverk.
Ég geri mér alveg grein fyrir því að þú
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 29. JANÚAR 2000 7