Lesbók Morgunblaðsins - 24.06.2000, Blaðsíða 15

VORIÐ SEM
SKALDIÐ KOM
Jón úr Vör á yngri árum. „Mér fannst hann sjá í gegnum holt
og hæðir. Augun voru skýr og aðgætin. Gesturinn var rétt hjá
okkur. Góðan daginn stúlkur, sagði hann.“
EFTIR
INGUNNI ÞÓRÐARDÓTTUR
„Ég greip andann á lofti.
Þetta er Jón úr Vör, stundi
ég uppnumin. Systir mín
samþykkti, alvarleg á
svip. Hann sagði „stúlk-
ur7/ við okkur stelpurnar.
Merkilegt. Hann sem yrk-
ir Ijóð og býr til bækur.
Aldrei höfóum við séð
slíkan mann."
✓
G VAR vakin alltof snemma
þennan tiltekna morgun.
Fannst ég vera nýsofnuð.
Við krakkarnir vorum í úti-
leikjum í gærkvöldi og ég hátt-
aði seint.
Við settum ekki fyrir okkur
þótt strekkingur væri af
norðri, báran ólgaði úti fyrir og brimaði við
ströndina. Þetta var á útmánuðum og vorið
var á næsta leiti með langa daga og bjartar
nætur. Því var gaman að vaka fram eftir og
leika sér.
Fullorðna fólkið hafði nóg að gera og allir
hjálpuðust að við bústörfin. Okkur hinum
yngri var einnig ætlað að aðstoða eftir getu
við ýmislegt. Oft langaði mig að vera frjáls og
fá að leika mér heldur en að þvo upp leirtauið,
laga til eða gæta litlu systur minnar svo eitt-
hvað sé nefnt. Nú vakti mamma mig og um-
landi og geispandi leit ég í rúm eldri systur
minnar í von um hjálp. Systir var árinu eldri
en ég og miklu duglegri. Ég mátti vita það.
Hún var farin á fætur og ekki var annað að
gera en að staulast fram úr og tína á sig
spjarirnar.
Meðan við borðuðum hafragrautinn, ég
lystarlaus á þessa fæðu að vanda, kom pabbi
og messaði yfir okkur. Við áttum strax að
fara niður í Nes og greiða úr netum. Hrogn-
kelsaveiðin stóð sem hæst og vel veiddist í
net bændanna. Síðustu sólarhringa var hvöss
norðanátt svo ekki var hægt að vitja um fyrr
en í gærkvöld og voru öll netin tekin í land í
flækjubendu og full af þara og rusli. Nú lágu
netin hans pabba og þornuðu í Nesinu. Við
áttum að greiða úr þeim og hafa þau tilbúin
sem fyrst. Bændurnir ætluðu að fara á bátum
og leggja netin eftir hádegið því nú hafði
lægt.
Ég var ekki borubrött röltandi syfjuð og
fúl á eftir systur minni niður í Nesið, full
sjálfsvorkunnar og aumingjaskapar í góða
veðrinu. Nú var logn og blíða. Þarna voru
netadræsurnar tvær og ekki álitlegar. Við
yrðum aldrei búnar að hreinsa þær hugsaði
ég. Systir mín ákveðin skipaði mér að gera
eitthvað. Byrja!
Hún vissi strax þá að hálfnað er verk þá
hafið er. Fyrst gekk verkið hálfilla. Við tog-
uðumst á með annað netið og vorum ekki
samtaka. Við vissum af fyrri reynslu að létt-
ast er að halda þversum í netið hvor á móti
annarri og tína aðskotahluti og greiða úr
flækjunum jafnóðum með lagni. Strekkja það
síðan á jörðina og setja smásteina á jaðra svo
það hreyfðist sem minnst. Hugurinn reikaði.
Ætli hinir krakkarnir séu komnir á fætur og
farnir að púla eins og við? Ég vissi reyndar að
ég var morgunsvæfust allra og lötust líka.
Verst hvað verkið okkar systra var löður-
mannlegt. Systir mín lét ekki deigan siga.
Hún skipaði mér að hafa hugann við vinnuna,
við yrðum bara að halda áfram og ljúka þessu
einhvern tímann. Ekkert hangs og haltu í
netið sagði hún ábyrgðarfull. Ég skammaðist
mín dálítið undir þessum lestri og reyndi að
herða mig. Við unnum og ræddumst lítið við.
Ég var niðursokkin í starfið þegar ég
heyrði skelli í mótorbát úti á firðinum. Við
eftirgrennslan sást í fjarlægð hvar bátur var
á leið í áttina til okkar. Fyrst var hann eins og
depill á sjónum en stækkaði óðara. Við viss-
um að þar var bóndinn hinum megin fjarðar-
ins á skektunni sinni. Hann flutti oft fólk og
vörur yfir fjörðinn. Bifreiðir og akvegir voru
ekki komin í byggðarlagið svo samgönguleið-
ir voru á sjó og farið var á hestum eða
fótgangandi á landi. Við systur horfðum for-
vitnar á bátinn og sáum hann lenda við litlu
bryggjuna sem var spölkorn frá okkur.
Skyldustörfin gleymdust að mestu.
Upp á bryggjuna sté karlmaður með litla
handtösku en bóndinn veifaði og sneri bátn-
um heimleiðis. Hinn nýkomni sem við vissum
ekki hver var stóð um stund og horfði út á
sjóinn. Við þóttumst vinna en fylgdumst samt
með gestinum. Vissum að ljótt er að glápa á
fólk en það var svo spennandi að sjá hver
þetta var og í hvaða hús hann ætlaði að fara.
Nú gekk hann hægt í áttina til okkar. Ungur
maður fínt kæddur og bar sig vel. Nú settist
hann niður í móana þar sem hann var staddur
og horfði athugull í kringum sig. Mér fannst
hann sjá gegnum holt og hæðir. Augun voru
skýr og aðgætin. Gesturinn var rétt hjá okk-
ur. Góðan daginn stúlkur, sagði hann. Við
höfðum rétt rænu á að taka undir.
Svo spurði hann eftir eldri konu sem við
þekktum, en hún skrifaði minningabækur, og
í hvaða húsi hún byggi. Systir mín svaraði því
skýrt og skorinort. Ungi maðurinn þakkaði
kurteislega fyrir og hélt áleiðis að ákveðnu
húsi.
Ég greip andann á lofti.
Þetta er Jón úr Vör, stundi ég uppnumin.
Systir mín samþykkti alvarleg á svip. Hann
sagði „stúlkur" við okkur stelpurnar. Merki-
legt. Hann sem yrkir ljóð og býr til bækur.
Aldrei höfum við séð slíkan mann.
Við sem bjuggum við lítinn bókakost Iásum
því betur þær bækur sem bárust okkur í
hendur, oftast lánsbækur. Nágranni okkar og
góður vinur átti bækur og var áskrifandi að
tímaritum og blöðum. Hann lánaði okkur oft
vel þegið lesefni. í einu tímaritanna birtist
mynd af ungu og efnilegu ljóðskáldi, Jóni úr
Vör, rætt var um skáldskap hans og önnur
störf. Skömmu seinna fengum við lánaðar
tvær fyrstu bækur Jóns. Ég las þær spjald-
anna á milli, skildi flest vel en sumt verr.
Bækurnar heilluðu mig og lærði ég sum ljóð
og stakar vísur, t.d. vísuna úr
ljóðinu Heim, Ég ber að dyrum,
útg. 1937:
Nú hef ég dvalið vorið fyrir vestan
vakað þess kvöld og stundum fram á
nætur
sólskin þess teygað, farið snemma á
fætur
fangað þá dýrð sem ég mun aldrei
gleyma.
Úr ljóðinu Vor, Stund milli
stríða, útg. 1942:
Ég heyri þegar grasið grær
og gleymi stríði dags og önn.
Og gömlu týndu gullin mín
þá gref ég undan tímans fönn.
Og nú vorum við systurnar
upptendraðar að hafa staðið
augliti til auglitis við þennan
mikla mann og talað við hann
þótt aðeins væru nokkur orð.
Gesturinn hvarf sjónum okkar
en ekkert var eins og áður.
Undur hafði gerst. Sjálft skáld-
ið ávarpaði okkur smástelpurn-
ar. Netaverkið gekk betur en
fyrr þótt við værum sem í
draumi. Að lokum voru netin
hreinsuð og tilbúin til lagninga.
Við héldum ánægðar heim og
hlutum hrós fyrir frammistöð-
una. Þótt dagurinn virtist öðr-
um líkur var hann í mínum
huga sérstakur.
■ Vorið leið og sumar tók við,
haust, vetur og aftur vor.
Stundum rifjaði fólkið upp
ýmislegt sem gerst hafði á liðn-
um árstíðum. Það sagði kannski
- í fyrrasumar, í fyrravetur, síðastliðið haust
og í fyrravor eða vorið í hitteðfyrra.
Við systur litum þýðingarfullu augnaráði
hvor á aðra ef minnst var á liðin vor og ég
sagði lágt: Já, það var vorið sem skáldið kom.
Systir kinkaði kolli. Við áttum eitthvað út af
fyrir okkur. Minningu um skáldið sem kom af
sjó, spurði til vegar og ávarpaði okkur eins og
stórar stúlkur.
Síðan þetta gerðist eru liðin mörg ár og
ekki hefur dálætið á Jóni úr Vör minnkað í
tímans rás. Ljóðabækur hans eru orðnar tólf
og á ég þær flestar áritaðar af skáldinu. Þær
eru mér dýrmætar.
Þorpið útg. 1945 hlaut hylli flestra, einnig
mína. Bókin Mjallhvítarkistan útg. 1968 var
gjöf frá bróður mínum í tilefni jóla það ár og
fæðingar fyrsta barns okkar hjóna. Ljóðið
Hljómurinn er í þeirri bók:
Skáldið
oghinngóðilesandi
mætast andartak
á undarlegri strönd
í annarlegum
hljómi,
semhvorugurveit
hver hefur
slegið.
Jón úr Vör er liðinn, látlaus og tær orðsnill-
ingur sem hlaut virðingu og þakkir þjóðar
sinnar fyrir verk sín. Við systur erum aðeins
lítið dæmi um þakkláta njótendur listar hans.
Ég lýk þessum fátæklegu orðum um lista-
manninn sem kom af hafi með vorið og vonina
í líf fávíss telpuhnokka við flóann með ljóði úr
síðustu ljóðabók hans, Gott er að lifa útg.
1984, Ekkert nema skáldskapur:
Líf mitt
var ekkert
nema skáldskapur,
dans eftir undarlegu lagi
sem enginn heyrði
nema ég,
dagar mínir
stuttir og langir,
vísur orð
sem rímuðu ekki.
Höfundurinn er hjúkrunarfræðingurog húsmóðir í
Reykjavik.
JÓHANNA F.
KARLSDÓTTIR
KONAN VIÐ
SÍKAR-
BRUNNINN
Ég sótti vatn í Síkarbrunn - hvern
dag
þá sömu leið éggekk um hæðar-
drag
og skjólu mína fyllti sérhvert sinn,
ég síðan kélt til baka’ í hús mitt
inn.
Þá sá ég, dag einn, sitja gyðing þar
og sveittur móður hann mig
ávarpar,
hann bað um vatn - af undrun ég
varð stanz -
ég átti von á fyrirlitning hans.
Hann sagði margt sem undrun olli
mér:
„Sjá, ég vilgefa lífsins vatnið þér
ogþigmun aldreiþyrsta framar
-meir,
en þorsti heims í sálu þinni deyr. “
Hann sannleikann mérsagði’ um
lífmitt þar.
Af svörum hans mjög gagntekin ég
var. -
Éghljóp ogsagði öllum öðrum frá
þar út að koma Messías að sjá.
Ogsíðan þá er þorstinn horfínn
braut,
en þennan dag éggæfu mína hlaut.
Ég fínn í minni sálu lífsins lind,
er lífsins herra burttók mína synd.
Ég fínn að lindin svellur mér í sál
það sigurlíf er heilagt kærleiksbál.
Hve sæl ég vildi segja öðrum frá
að sonur Guðs hann fyllir hjartans
þrá.
Höfundurinn er eldri borgari og fyrr-
verandi skrifstofumaður ó Skattstofu
Reykjanesumdæmis.
HÖRÐUR HARÐARSON
REYKJAVIK
Ó Reykjavík, égróma fegurð þína
með reisn þú geymir barnaskarann
þinn
ég unna mun þér alla daga mína
í örmum þínum öryggi égfínn.
Það eru fagrar fíestar götur þínar
og falleg hús í röðum prýða þær,
ó borg, þú geymir æskumyndir
mínar
sú minning vermir alltaf huga
skær.
Þú geislar eins og gull um sumar-
nætur
erglitra bæði húsin þín ogstræti
þáljóma afgleði þínarglæstu
dætur
oggumar vart sér kunna fyrir læti.
Þú skalt dást að draumum þinna
sona
á dugnað þeirra misstu aldrei
trúna,
ó Reykjavík, ég ætla rétt að vona
aðþú reynist alltaf eins ognúna.
Höfundurinn býr ó Siglufirði.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 24. JÚNÍ 2000 1 5
0005* MUl SlTEUVOHiiHkOAA - cMI^QAJfiHUÐíÍOM^OðSiLi ^ ii