Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.2000, Page 6

FJÓRTÁN USTAMENN SÝNA VERK SÍN UM DYGGÐIRNAR
DYGGÐIRNAR í HRIKALEGUM
SÝNINGARSAL STEKKJARGJÁR
Hamraveggir Stekkjargjár á Þingvöllum munu næstu
vil cur | þjóna hlutverki sýningarveggja á sýningunni
Dyggðirnar sjö að fornu og nýju sem einnig fer fram
s 1 Listasafninu á Akureyri. F jórtán listamenn voru
fengnir til að túlka höfuðdyggðirnar úr kristni
og sjö nútímadyggðir sem ákvarðaðar voru
með könnun á vegum Gallup.
Þetta er eina málverkið á sýningunni í Stekkjargjá. Það er eftir Helga Þorgiis Friðjónsson. Úðinn
frá Öxarárfoss gengur yfir málverkið, að minnsta kosti þegar vindur stendur á það.
FÁIR hafa lofsungið Þingvelli
meira en íslenskir myndlistar-
menn. Mér fannst tími til kominn
að þeir fengju að sýna á Þingvöll-
um en ekld bara mála þá. Hvað er
þá betra en að fá að nýta sér
gjárnar og hamrabeltin sem
veggi.“ Þetta segir Hannes Sig-
urðsson listfræðingur sem er höfundur og um-
sjónarmaður með sýningunni Dyggðimar sjö
að fomu og nýju í Stekkjargjá á Þingvöllum
sem hófst á föstudag. Fjórtán listaverk eftir,
sjö karla og sjö konur, standa nú í gjánni og
nær sýningarsvæðið allt frá Öxarárfossi að
klaufinni í Stekkjargjá.
A sýningunni er teflt saman höfuðdyggðun-
um sjö og nútímadyggðunum sjö sem skoðana-
könnun Gallup leiddi í ljós.
A föstudaginn var einnig opnuð sýning í
Listasafninu á Akureyri þar sem er að finna til-
brigði við verkin á Þingvöllum. í Listasafninu á
Akureyri verða ennfremur til sýnis ýmsir mun-
ir frá Þjóðminjasafni íslands sem tengjast höf-
uðdyggðunum sjö og nefnist sú sýning Ein
kristileg undirvísan ognytsamleg.
Dyggðirnar sjö og andstæður þeirra, dauða-
syndimar sjö, voru eins og rauður þráður í
gegnum bókmenntir og listir fram undir lok
síðustu aldar. Því er viðfangsefni listamann-
anna sem sýna á Þingvöllum sannarlega ekki
nýtt af nálinni. Þegar horft er til skoðanakönn-
unarinnar og greinarskrifana í Tímarit Máls og
menningar er verkefnið hins vegar óvanalegt
fyrir þær sakir að tengdir eru saman ólíkir
vinnuhættir s.s. raunvísinda, lista og sagnfræði.
Bæði mjög jarðneskt og himneskt líka
Fyrir sýningu valdi hver listamaður sér
dyggð til að vinna með, en Hannes segist hafa
leitast við að hafa hópinn sem breiðastan. Höf-
uðdyggðimar em viska, hugrekki, hófstilling,
réttlæti, trú, von og kærleikur en hinar nýju
dyggðir samanstanda af heiðarleika, hrein-
skilni, jákvæði, trausti, dugnaði, fjölskyldu- og
vináttutengslum og heilsu.
Verkin á sýningunni era af ýmsum toga. Að-
eins eitt málverk er á sýningunni og er það eftir
Helga Þorgiis Friðjónsson en hann vinnur með
höfuðdyggðina trú. Málverkið hans er í fjóram
hlutum og samanlagt fjórir metrar á hæð og
annað eins á breidd. „Hugmyndin er upphaf-
lega sótt í himinhvolf kirknanna frá barokk-
tímabilinu. Þetta himinhvolf er sem sagt fært
niður í bergið og er eins og gat í það, eða hlið
inn í eilífa sælu, sem áhorfandinn á að geta
gengið í gegnum.“ Helgi kveður verkið hafa
marvíslegar skírskotanir og þar á meðal í ís-
lenska þjóðtrú. „Það er því bæði mjög jarð-
neskt og himneskt líka.“ Verkið þolir veður og
vind og þegar vindur stendur á það gengur úð-
inn frá Öxarárfossi yfir málverkið.
I fossinum sjálfum er verk unnið út frá
dyggðinni heilsa eftir Guðjón Bjarnason. Þar
liggur 7 metra jámkross sem var soðinn saman
á veginum við gjána og fluttur með þyrlu á flúð-
irnar. „Fossinn er hápunktur svæðsins," segir
listamaðurinn. „Krossinn virkjar fossinn sem
listrænt fýrirbrigði, því fossinn verður í senn
hluti og áframhald af verkinu. Samtímis mynd-
ar krossinn endapunkt gjárinnar, þegar horft
er til suðurs,“ segir hann.
Málverk og hljóðfæri í senn
Dyggðin viska féll í skaut Gabríelu Friðriks-
dóttur. „Eg var nógu heimsk til að taka visk-
una,“ segir Gabríela í gríni. „Ég er búin að
komast að ýmsu við gerð þessa verks. Viskan er
mjög flókin og það að vera vitur er að gera það
sem réttast þykir hér og nú. Hún er eitthvað
sem kemur nákvæmlega frá hjartanu og hefur
ekkert með lærdóm að gera,“ útskýrir hún. „Ég
gerði bara það sem mig langaði að gera. Mig
hefur alltaf langað til að hafa húsgögn í gjánni.
Mér fannst þetta svo upplagður staður fyrir
fólk að henda gömlum húsgögnum sem það er
hætt að nota.“
Verkið samanstendur af 21 hlut sem hver um
sig myndar ás með formum á báðum endum
sem Gabríela líkir við hjól sitthvoramegin á
öxli. „Þessi hjól era eins misjöfn og þau era
mörg. Á hveijum degi ákvað ég hvemig vitur-
legt væri að vinna hvert hjól. Það bættist hægt
og sígandi við verkið sem í rauninni er orðið að
málverki og hljóðfæri í senn.“
Verkin á sýningunni þola flest þau veður-
afbrigði sem Islendingar hafavanist. Eitt verk-
anna er þó undanskilið þeirri reglu en það er
túlkun Ólafar Nordal á nútímadyggðinni
traust. „Traust er dýrmæti sem tekur tíma og
natni að byggja upp, en að sama skapi getur
það tapast í einu vetfangi ef ekki er rétt með
það farið.“ Ólöf mótaði haus úr leir og kveður
hann táknmynd úr sögu lýðræðisins sem minn-
ir okkur á að það traust sem við gefum ríkinu er
ekki sjálfgefið. Verkið heitir Leirmundur.
„Skúlptúrinn er um 40-50 cm hár og gerður
úr blautum leir. Það er mannshöfuð og mun
verkið að líkindum taka breytingum á sýning-
artímanum. Eðli umbreytingarinnar fer eftir
utanaðkomandi áhrifum, áhorfendum og al-
mættinu.“
Dúkhafið nægilegt til að von kvikni
Viðfangsefni Sigurðar Áma Sigurðssonar er
vonin. Verk hans er dúkur sem strekktur er
með stögum milli gilbarma í 4-5 metra hæð frá
jörð. Um 20 göt era dreifð um dúkinn. „Þegar
sól er á lofti myndast ljóspunktar í skuggafleti
undir dúknum, eins konar óáþreifanlegir sól-
stafir eða geislar sem áhorfandi getur gengið
inn í,“ segir Sigurður um verkið. „Þegar sólar
nýtur ekki við á dúkhafið að vera nægilegt til að
von kvikni þegar litið er í götin og horft til him-
ins.“
Annað verk sem ber við himin er túlkun
Bjama Sigurbjömssonar á hugrekkinu. Um er
að ræða stiga sem rís upp í um það bil tuttugu
metra hæð við Gálgaklett. Engin þrep eða rim-
ar era sjáanleg í stiganum en bilin milli þrepa
eru myndbirtingar, þ.e. gefa í skyn það sem
þarf til að komast milli þrepa. Höfundurinn
kveður verkið hafa margar vísanir. „Staðsetn-
ing verksins við Gálgaklett gefur ýmislegt í
skyn um titilinn, hvort tveggja er, að hugsan-
lega má sjá hugrekki hjá þeim mönnum, sem
lögðu í það að stela sér til matar og rísa upp
gegn samfélagsgildum og því ástandi sem kúg-
aði fátækan lýðinn en ekki síður hjá yfirvaldinu
sem lagði í að taka meðbræður sína af lífi...
Staðsetningin vekur einnig upp spurningar um
mannlegar takmarkanir." I hugleiðingu sinni
um verkið ræðir Bjarni um traust og trú sem
þurfi til að Guð fái að vera veruleiki í lífi manna
„Og fyrir það traust þarf hugrekki. Sams konar
hugrekki og Kirkegaard talaði um þegar hann
sagði að trúin væri eins og að hlaupa fram af
hamrinum með hyldýpið undir fótum sér.“
Ef vid hugsum okkur
að kletturinn sé kirkja...
Ef litið er upp úr Stekkjargjá skáhallt á móts
við Öxarárfoss gefur að líta op sem ber við him-
in. Ofan af gjábakkanum sést opið einnig en
þaðan er það síður áberandi. Halldór Ásgeirs-
son hefur fyllt það með mismunandi stórum
glerkúlum sem innihalda vatn í misjafnlega
sterkum litatónum. Þannig vinnut hann með
kærleikann. „Opið er tengiliður birtunnar að
Hreinskilnin í gerð Huldu Hákon.„Manneskjan
mín í vatninu er bláeygð. Allt sem rennur inn í
höfuð hennar gusast út um munninn."
Morgunblaðið/Sverrir
Hér sjást nokkur verkanna í Stekkjargjá.
ofan og áhorfandans að neðan. Birtan leitar inn
í opið þar sem glerkúlurnar taka við henni og
umbreyta,“ útskýrir listamaðurinn. „Ef við
hugsum okkur að kletturinn sé kirkja og glugg-
inn í honum varpi ljósi til manna - getum við þá
talað um Ijós kærleikans? Hvernig birtist kær-
leikur og í hvaða mynd?“
Við heiðarleikann fæst Finna Birna Steins-
dóttir, verkið hennar kallast Féþúfur og er
samsett úr þrettán þúfum í Stekkjargjá. Rými
þess er um 25 fermetrar. „Heiðarleikinn er ná-
tengdur þjóðsagnaminnum sem snerta drauma
um auðsæld og gæfu. Verkið tengist viðhorfum
og gildum á líðandi stund, dyggðum og ham-
ingju, sambýli mannsins við sjálfan sig, samfé-
lag og náttúra.“
Allt sem rennur inn í
höfuðið gusast út um munninn
Magnús Tómasson fæst við dyggðina rétt-
læti. Hans verk er gert úr Cortenstáli og er
þriggja metra langt og vegur 200 kíló. Það er
hengt upp í víra sem strengdir era upp í
gjábarmana, fyrir neðan verkið er tréstokkur
með áletran. „I gamla daga þegar menn vora
gerðir höfðinu styttri, var venja að menn lægju
á grúfu, en nú býð ég mönnum að liggja á bak-
inu og horfa á tákn réttlætisins sem vofir yfir,“
segir listamaðurinn.
Hulda Hákon fæst við dyggðina hreinskilni.
Um verkið sitt hefur Hulda þetta að segja:
„Manneskjan mín í vatninu er bláeyg. Allt sem
rennur inn í höfuðið hennar gusast út um
munninn."
I Stekkjargjá er verk eftir Ósk Vilhjálms-
dóttur um fjölskyldu- og vináttubönd. Það sam-
anstendur af fjölmörgum ljósmyndum af ís-
lenskum fjölsyldum. „Ég fékk til liðs við mig
ólíkt fólk, bæði að stétt og upprana, sem þó á
það sameiginlegt að búa á Islandi. Þetta fólk
valdi mynd úr fjölskyldusafninu sínu sem því
finnst að innihaldi dyggðina fjölskyldu- og vin-
áttubönd,“ segir hún. Ljósmyndirnar voru
stækkar í A3 og síðan límdar á álplötur ásamt
texta.
Dyggðin dugnaður er viðfangsefni Hannesar
Lárassonar. „Dugnaður birtist ekki lengur sem
eintaklingsframtak heldur sem hópefli. Ein-
staklingar eru spyrtir saman undir gunnfánum
og slagorðum. (Vöra)merkið virkir krafta ein-
staklingsins líkt og á miðöldum og kveikir í
þeim meirir eldmóð en þeir vissu sjálfir að þeir
byggju yfir.“ Þetta er hluti af hugleiðingu
Hannesar um dyggðina. Hann hvolfir 630 lítra
fiskkeri og notar sem þakeiningu á rimlabygg-
ingu. Á því er snotur gluggi og einnig hefur
hann fræst á það einkennismerki stærstu íyrir-
tækja á íslandi.
Meðalhófið er ekki sjálfgefið
„Hugmyndin að verkinu tengist feldi Þor-
geirs Ljósvetningagoða og þeim atburðum sem
áttu sér stað fyrir 1.000 áram þegar íslending-
ar játuðu kristna trú.“ Þetta kemur fram í hug-
leiðingu Ragnhildar Stefánsdóttur en hún vinn-
ur verk í tengslum við nútímadyggðina
jákvæði. „Verkið er gert úr hálfgegnsæju efni
og myndar foss sem lagar sig að líkama. Það
hefur huglæga skírskotun í þann ósýnilega feld
sem umlykur mannslíkamann - áruna.“
Síðasta dyggðin sem hér er talin upp er
hófstillingin. Ut frá henni vann Rúrí verk sitt.
„Eingöngu meðalhóf eiginleikans telst dyggð.
Meðalhófið er ekki sjálfgefið og reynist mörg-
um léttara að hallast að öfgunum, öðram hvor-
um megin.“ Þessu samkvæmt er verkið langur
og grannur ás sem leikur í jafnvægi um miðju
sína og getur því hallast á hvora hliðina sem er.
„Jafnvægi þess mun vera vakurt og minnsta
vindhviða mun setja ásinn á hreyfingu en vegna
staðfestunnar mun hreyfíngin verða mjúk, líkt
og svífandi."
Sýningin í Stekkjargjá stendur til 1. septem-
ber en henni lýkur 27. ágúst í Listasafninu á
Akureyri.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR I. JÚLÍ 2000