Lesbók Morgunblaðsins - 23.09.2000, Síða 7

Morgunblaðið/Margrét Sv.
Nákvæmni, æfing og tilfinning fyrir efninu eru lykilatriði þegar menn kljást við massívar silfur-
plötur eins og þá sem Pétur Tryggvi sést hér ráðast til atlögu við á verkstæði sínu.
smiðirnir Else Nicolaj Hansen, Lasse Bæhr-
ing, Leon Kastberg og Peter Vedel Táning.
Vítamínsprauta fyrir
silfursmíðina
Sýningin í Herning var eiginlega upptaktur-
inn að stóru sýningunni sem við héldum í Kold-
inghus í sumar,“ segir Pétur en drjúgur hluti
sýningarinnar í Koldinghus byggðist á nýjum
verkum sem aldrei höfðu verið sýnd áður og
nokkrum sem urðu til á verkstæðissýningunni
fyrr á árinu. Sýningin var á þremur hæðum
safnsins Koldinghus og í kirkjusalnum. Pétur
segir sýninguna hafa verið á við vítamín-
sprautu fyrir silfursmíðina. Af alls um 300
verkum voru nærri 100 ný. „Maður er gagntek-
inn af hrifningu,“ skrifaði gagnrýnandi Politik-
en, Jonna Dwinger, um verk Péturs Tryggva í
gagnrýni sinni um sýninguna á Koldinghus.
„Þetta var mjög spennandi og mér sýndist fólk
vera alveg undrandi á því hvað væri ennþá
hægt að gera. Allir þessir nýju hlutir voru eig-
inlega skemmtilegasti hlutinn af sýningunni -
og staðfestu að handverkið er ekki alveg
dautt,“ segir hann. „Þú sérð það - ég gat ekki
stillt mig um að kaupa mér nýja plötu,“ bætir
hann svo við með glettnisblik í auga.
„Langaði bara til að sjá hana"
Efnið freistar - og því til enn frekari stað-
festingar segir Pétur frá könnu sem hann
smíðaði 1996. „Ég var búinn að ganga með
hana í höfðinu lengi og skissa hana upp. Svo
byrjaði ég loksins - mig langaði bara til að sjá
hana! Þetta er silfurkanna með hanka úr mass-
ívu 18 karata gulli. Ég vildi stíga skrefið til
fulls, sama hvað það kostaði, þó að ég hefði
engan veginn efni á því. En ef ég gerði bara það
sem ég hefði efni á, þá myndi það nú eklci verða
mikið!“ Það var því mikið ánægjuefni fyrir Pét-
ur þegar safnið í Kolding keypti könnuna í
sumar.
Þegar hann er beðinn að lýsa sköpunar- og
smíðaferlinu frá hugmynd gegnum silfurplötu
að fullgerðum hlut segist hann alltaf smíða
hlutina í form - og á þá við að hann geri yfirleitt
aldrei nákvæmar vinnuteikningar, einungis
grófar skissur sem hann teikni svo áfram í efn-
ið sjálft. „Ég hef skissuna á borðinu íyi'ir fram-
an mig, skoða speglanirnar í efninu og finn
hvernig það hagar sér. Maður verður að leyfa
sér að teikna hlutinn í sjálft efnið - það er þar
sem mín hreinteikning kemur fram. Ef ég geri
teikningu í fullri stærð og held mig fast við
hana allan tímann, þá á hluturinn á hættu að
deyja. Maður þarf að tala svolítið við silfrið á
meðan maður er að meðhöndla það. Stundum
er það þannig með þessar stói-u silfurplötur að
þær vilja taka af manni völdin. Þá er að finna út
úr því hvar ég get unnið yfir plötunni og slegið
á hana þannig að hún hagi sér nákvæmlega
eins og ég vil. Það kostar mikla æfingu - því
þetta getur verið valdabarátta," segir hann.
„Svo koma skemmtileg
augnablik"
Pétur segir að vissulega væri auðveldast að
gera eins og svo margir aðrii-, sem láta fram-
leiða fyrir sig, láta steypa grunninn eða
þrykkja upp silfurplötuna að mestu leyti - „en
ég hef bara alltaf viljað gera þetta alveg frá
byrjun. Og maður verður vist aldrei ríkur á því,
einfaldlega vegna þess að maður getur aldrei
smíðað það mikið. En svo koma líka skemmti-
leg augnablik - eins og þegar safnið í Kolding
tekur könnuna og þegar maður fær verkefni
eins og fyrir kirkjurnar á íslandi," segir hann
og bætir við: „Ég vil heldur hlæja út um lítinn
glugga en gráta út um stóran.“
Pétur er þekktur fyrir að blanda saman ólík-
um efnum, ekki einungis gulli og silfri, heldur
eiga efni eins og steinsteypa og ryðgað járn til
að birtast í verkum hans í bland við eðalmálma
og demanta. „Ég var búinn að hugsa lengi um
ýmiskonar samsetningar mismunandi efna og
ákvað svo að prófa að setja saman það allra
lægsta sem til er, steinsteypuna, og þau efni
sem eru dýrmætust allra, gull og demanta,"
segir hann. „Ef maður nær jafnvægi milli efn-
anna þá er alveg sama hvað þau heita,“ segir
Pétur og bendir til skýringar á forláta kaleik
þar sem þrjú ólík efni mætast; sjálfur bikai’inn
er úr silfri, stilkurinn úr 18 karata gulli og fót-
urinn sagaður út úr gamalli rennusteinsrist.
Var ráðið frá því að fara
til Japans - en fór samt
Eins og áður sagði eru rætur Péturs í gull-
smíðinni og þar er hann enn með annan fótinn.
Eftir að hann lauk námi, fyrst hjá föður sínum
heima á íslandi og síðar í Kaupmannahöfn,
stofnaði hann eigin gullsmíðaverslun við Skóla-
vörðustíginn í Reykjavík og rak hana um
þriggja ára skeið eða 1985-1988 en þá flutti
hann búferium til Kaupmannahafnar ásamt
ijölskyldu sinni. Þá var hann farinn að selja til
Þýskalands og Japans, þar sem hann hefur
tekið þátt í nokkrum sýningum við góðan orð-
stír, og á síðustu árum má segja að hann hafi
haft sínar föstu tekjur af því að smíða skart-
gripi fyrir Japansmai’kað, þó að nú sé það aftur
orðið meira blandað og hann smíði jöfnum
höndum stærri hluti og skartgripi.
Aðspurður hvernig hafi staðið á því að hann
fór til Japans segir hann að hann hafi bara
ákveðið að fara þangað jafnvel þó að honum
hefði heldur verið ráðið frá því. „Mér var sagt
að ef ég ætlaði að komast inn á markaðinn í
Japan þá þyrfti ég að vera með nokkrar millj-
ónir í vasanum. En nú er ég búinn að vera það
oft á réttum tíma á vitlausum stað og á vitlaus-
um tíma á réttum stað að þarna kom að þvi að
ég kynntist manni sem vildi taka að sér að vera
umboðsmaður minn,“ segir Pétur. „Ég hef
mjög gaman af því, vegna þess að ég fæ að gera
það sem ég vil og nota eins mikinn tíma í það og
ég vil. Og þá er verðið náttúrulega eftir því.
Japanarnir vilja ekki hvaða efni sem er - þeir
vilja mest platínu og 18 karata gull. Þó hafa
þeir keypt nokkrar gullnælur með steinsteypu.
Þeir eru mjög nákvæmir, enda með þúsund ára
kúltúr í handverkinu. Það hentar mér alveg
ljómandi vel, vegna þess að hjá mér er heldur
engin málamiðlun með handverkið.“
Byrjaði með oblátubuðk
í Reynivallakirkju
Þegar hann er spurður hvers vegna hann
hafi siglt til Hafnar eftir að hann var kominn í
eigin rekstur í Reykjavík segir hann að hann
hafi á þeim tíma verið byrjaður að selja svolítið
til Þýskalands og hafi þurft að vera mikið á
ferðinni erlendis til þess að skoða steina og
sýna gripina. í Danmörku sé hann mun nær
markaðnum. Svo var það kannski ágætt fyrir
mig að fara út og fá raunhæfa mynd af því hvar
ég stóð. Silfursmíðin heima er mjög takmörkuð
- hún snýst í raun eingöngu um að smíða silf-
urskartgripi en ekki stænn hluti. Þegar maður
fær sveinsbréf á Islandi heitir maður gull- og
silfursmiður, þó að það hafi mjög lítið með silf-
ursmíði að gera.
Á síðustu áium hefur Pétur gert dálítið af
því að smíða kirkjusilfur fyiir kirkjur á íslandi,
m.a. fyrir Áskirkju og Vídalínskirkju. Hann
hafði aldrei komið nálægt slíku þegar prests-
hjónin á Reynivöllum í Kjós, séra Gunnar
Kristjánsson og Anna Margrét Höskuldsdóttir
báðu hann að gera tillögu að oblátubuðk. „Það
var árið 1984 og þetta var fyrsta kirkjusilfrið
sem ég gerði. Ég hafði ekkert vit á kirkjusilfri
og hafði aldrei lesið bækur um það. Eina skipt-
ið sem ég hafði séð kaleik var þegar ég fermd-
ist.“
„SKIL EKKI HVERNIG
ÞETTAER HÆGT"
Joseph Allard er prófessor í bókmenntum við
hóskólann í Essex í Englandi. Ljóðaþýðingar hans af
íslensku yfir ó ensku hafa vakið verðskuldaða athygli.
HÁVAR SIGURJÓNSSON hitti Allard að móli en
hann var staddur hér ó landi í vikunni.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
STÖÐUGT berast
fréttir af velgengni
íslenskra bók-
mennta á erlendri
grund. Á nýafstað-
inni bókmenntahá-
tíð birtist fjölmenn
sveit fulltrúa er-
lendra útgefenda og fylgdist vel
með öllu, ekki ólíkt útsendurum
knattspyrnuliða sem njósna um
efnilega nýliða í liðum annarra
þjóða.
Hlutverk þýðandans
Augljós forsenda þess að íslensk-
ar bækur verði gefnar út erlendis
er þýðing þeirra á tungumál við-
komandi þjóða og hlutverk þýð-
andans er því mikilvægt ef ekki
mikilvægast þegar öðrum skilyrð-
um um útgáfu hefur verið fullnægt.
Þeim erlendum mönnum sem hafa slík tök á ís-
lensku máli að geta þýtt bókmenntir okkar á
eigin tungu fer stöðugt fjölgandi. Þeir eru þó
eðli málsins samkvæmt giska fáir, enn eru telj-
andi á fingrum annarrar handar þeir sem
stunda nám í íslensku við háskóla erlendis.
Aukinn fjöldi útlendinga sem stunda nám í ís-
lensku við Háskóla íslands lofar þó góðu um
framtíð þýðinga íslenskra bókmennta. Gildi
þess að þýðendur okkar hafi tækifæri til að
dvelja á Islandi um lengri eða skemmri tíma er
augljóst; enginn nær fullkomnum tökum á
blæbrigðum máls eða sérvisku einstakra höf-
unda án þess að hafa hljómfall tungumálsins
fyrir eyrum sér og því er nauðsynlegt að gefa
þessari framvarðasveit kost á reglulegum
heimsóknum til íslands.
Halda að hér búi 3 milljónir
Joseph Allard frá Englandi er einn þeirra
sem hafa helgað sig þýðingum íslenskra bók-
mennta um 15 ára skeið en sitt aðalstarf hefur
hann sem prófessor í bókmenntum við Ess-
exháskóla í Colchester. Þar kennir hann m.a.
eitt námskeið í íslenskum bókmenntum og seg-
ist árlega hafa um 10 nemendur. „Námskeið-
inu er skipt þannig að þrír fjórðu hlutar þess
fjalla um íslenskar fombókmenntir og einn
fjórði um íslenskar samtímabókmenntir. Það
er gaman að segja frá því að ég byrja yfirleitt
námskeiðið á því að veita nemendunum ýmsar
tölfræðilegar upplýsingar um menningarmál á
íslandi, s.s. bókaútgáfu, lestur, leikhúsaðsókn,
tónlistarlíf og fleira, og síðan spyr ég þá hvað
þeir haldi að margir búi á íslandi. Algengast er
að þeir svari að þar hljóti að búa um 3 milljónir.
Það tekur yfirleitt nokkra stund að sannfæra
þá um réttu töluna. Þetta nefni ég sem dæmi
um það sem hreif mig mest þegar ég kynntist
íslandi fyrir 15 árum. Sköpunarkrafturinn og
sköpunargleðin sem hér rikir er ótrúleg, allir
yrkja, skrifa, mála, syngja og leika. Eg skil
ekki enn hvernig þetta er hægt en staðreyndir
tala sínu máli.“
Eftir Njálu varð ekki aftur snúið
Joe Allard hefui’ þýtt Ijóð Matthíasar
Johannessen og Kristjáns Karlssonar á ensku.
Hann kveðst nú vera að þýða ljóð Einars Más
Guðmundssonar og séu þau væntanleg á ensk-
an bókamarkað á næsta ári. Allard hefur unnið
fyrir bókaútgáfurnar Mare’s Nest og Festival
Books sem gefið hafa út talsvert af fagurbók-
menntum eftir íslenska höfunda á undanfórn-
um árum. „Bernard Scudder hefur verið dug-
legur að þýða íslenskar bækur á ensku og
t.a.m. hefur hann þýtt tvær af skáldsögum
Einars Más Guðmundssonar."
Allard segir að þegai’ hann hafi fyrst komið
til Islands fyrir 15 árum hafi hann ekkert
þekkt til íslenskra bókmennta en kynnst þeim
á sérstakan hátt. „Ég kynntist bflstjóra að
nafni Högni Kristjánsson sem bauð mér að
slást í för með Bandaríkjamönnum af Vellinum
í ferðalag um Suðurlandið. Á leiðinni henti
Högni í mig þvældu eintaki af Njálu í útgáfu
Penguin á þýðingu Hermanns Pálssonar. Ég
Eftir lestur Njálu vard ekki aftur snúið,“
segir Joseph Allard.
byrjaði að lesa og eftir það varð ekki aftur
snúið.“
Svipur Allards ljómar þegar ég spyr hann
um Njálu og segir hana stórfenglega bók.
Hann segist hafa þá hugmynd um Njálu að
höfundur hennar hafi skipt henni upp í 18
þætti og í hverjum þætti séu 8-10 kaflar. „Það
er augljóst að sagan hefur borist á milli kyn-
slóða í munnlegri frásögn þai’ til hún var skrif-
uð og höfundurinn hefur sett sitt mark á sög-
una með ýmsum hætti. Ég ætla þó ekki að
blanda mér þá umræðu hvort það var Sturla
Þórðarson sem skrifaði Njálu og Snorri
Sturluson Egilssögu en kenningarnar eru báð-
ar góðar.“
Um þýðingar íslendingasagna á ensku segir
Allard að þær hafi verið með ýmsum hætti og
misgóðar eins og gengur. „Þýðingar Her-
manns Pálssonar og Magnúsar Magnússonai’
voru mjög góðar en það má þó deila um hvort
sú ákvörðun Hermanns að setja ættartengslin
neðanmáls í stað þess að halda þeim í megin-
máli hafi verið rétt. Nýja heildarútgáfa ensku
þýðinga íslendingasagnanna er þrekvirki og
gullnáma öllum þeim sem unna þessum bók-
menntum,“ segir Allard. Hann hefur haft það
hlutverk með höndum að fjalla um þýðingarn-
ar fyrir engilsaxnesk bókmenntatímarit bæði
austan hafs og vestan og segist mjög ánægður
með útgáfuna og þýðingarnar í heild. „Erfið-
leikar þýðendanna eru fyrst og fremst fólgnir i
ljóðaþýðingum, því ljóð er hreinlega ekki hægt
að þýða. Besta lausnin hefur mér sýnst vera sú
að þýða þau efnislega en gera ekki tilraun til að
yfirfæra þau í þýðingu með öðrum hætti.“
Björk, Sykurmolar og Njála
Allard segir að áhugi fyrir íslandi sé tals-
verður í Englandi en þó verði að viðurkenna ai'
þekking hins almenna manns á Islandi og ís-
lensku samfélagi sé næsta takmörkuð. „Unga
kynslóðin í dag þekkir auðvitað Björk og þeir
sem eru 10-15 árum eldri þekkja Björk og
Sykurmolana. Þeii’ af minni kynslóð sem hafa
hlotið háskólamenntun hafa kannski svolitla
nasasjón af fomsögunum íslensku en litla sem
enga þekkingu á nútíma Islandi. Það sem kem-
ur mér mest á óvart er hversu gríðariega
tæknivæddir Islendingar eru. Hér eru allir
með iarsíma og aðgang að Netinu, allir eiga bíl
og þar fram eftir götunum. Þetta er miklu al-
mennara en í Englandi. Um leið hafið þið þetta
geysiöfluga menningarlíf og hin órofna bók-
menntasaga ykkar til þúsund ára er heillandi.
Tungumálið hefur ekki breyst meira en svo að
ef Islendingur er á annað borð sæmilega læs
getur hann lesið fornsögurnar ekki síður en
Morgunblaðið. Til að finna sambærilegan mun
á ensku þarf ekki að fara nema 150 ár aftur í
tímann. Bækur Dickens og Austen. Textar
miðalda eru engan veginn aðgengilegir Eng-
lendingum nútímans," segir þýðandinn Joseph
Allard sem segir heimsókn til Þingvalla í
haustsólinni sl. mánudag hafa verið eins konar
pílagrímsför fyrir sig. ,Atburðir Njálu stóðu
mér Ijóslifandi fjTÍr hugskotssjónum," segb’
hann.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. SEPTEMBER 2000 7