Lesbók Morgunblaðsins - 23.09.2000, Blaðsíða 16

____________Þrjár sýningar verða opnaðar í Listasafni Kópavogs, Gerðarsafni, í dag._
SÚSANNA SVAVARSDÓTTIR hitti listamennina að máli og ræddi við þá um verkin og tilurð þeirra.
HIN OVÆNTA
GJÖF SEM
FELST í GLERINU
Aneðri hæðinni verður opn-
uð sýning á nýjum gler-
verkum þeirra Sigrúnar
Einarsdóttur og Sörens S.
Larsens, en þetta er fyrsta
sýning þeirra hérlendis í
sextán ár. Á sýningunni,
sem heitir „Umbreyting"
eru mestmegnis skúlptúrar og segir Sigrún að
þótt líklega megi nota þá með góðum vilja sé
notagildið ekki í fyrirrúmi.
Sum verkin vinna þau Sigrún og Sören sam-
eiginlega á verkstæði sínu, Bergvík á Kjalar-
nesi og segja að ástæðan sé sú að glerblástur-
inn krefjist samvinnu, þótt hönnunin sé
einstaklingsverk.
I kynningu listasafnsins segir að á sýning-
unni megi bæði sjá verk sem eru bein þróun af
verkum fyrri ára og einnig nýjar þreifingar
varðandi möguleika og eðli glersins. Þegar
Sigrún og Sören eru spurð hverjar þessar nýju
þreifingar séu segja þau þær fyrst og fremst
liggja í verkum sem þau steypa úr gleri í
keramikofni.
„Þetta eru stóru gólfverkin og í þeim vinn-
um við svolítið með bæði gegnsæið og flæðið í
glerinu,“ segir Sigrún og bætir við: „Ég vinn
líka með þetta gegnsæi og flæði í vasaformun-
um, eða sveppunum, sem ég geri. En hvað
varðar flekana sem við vinnum saman, þá vinn-
um við út frá þeirri hugsun að glerið er skil-
greint sem fljótandi efni. Það er svo seigfljót-
andi að það tekur það milljón ár að fljóta.
yegna þessara eiginleika er oft sagt að gler
ætti að hafa sína eigin skilgreiningu, allt eftir
því hvort það er loft, fljótandi efni eða fast efni.
Glerið, eins og við sjáum það, er ekkert af
þessu en samt bæði fljótandi og fast.
Það er kannski þessi hugsun sem við höfum
haft á bak við eyrað þegar við erum að vinna
þessa fleka. Við bræðum þá í ofni úr glerkurli
og setjum ýmist göt í gegn eða glæra klossa til
þess að hleypa birtunni í gegn.“
Að leyfa glerinu að ráða
,Annað sem er nýtt eru gluggaverk og ný
blástursform sem eru gerð með svokallaðri
fastblásturstækni, sem er þannig að ég blæs
þau út í blautan leir,“ segir Sigrún. „Ég er með
fastar blokkir úr steinum sem ég raða upp í
áttkant og fóðra þær að innan með blautum
leir. Á meðan leirinn er heitur blásum við heit-
an glermassann út í þetta mót. Síðan leyfi ég
því að blása upp fyrir brúnirnar og þá myndast
það sem ég kalla sveppaform."
Hvar í ferlinu litarðu glerið?
„Það er gert í byrjun. Litaður glerbiti er
klipptur allra fyrst á pípuna.
Við erum búin að blása gler í átján ár og það
er tvennt sem ég hef verið að hugsa um. í
fyrsta lagi: Þegar við erum að finna gamla
gripi sem við gerðum í upphafi og afskrifuðum
eða gáfum einhverjum vinum fer ég að velta
því fyrir mér hvers vegna ég afskrifaði þá. En
væntingarnar sem við höfðum þá voru allt aðr-
ar en þær væntingar sem við höfum núna. Við
gerðum okkur einhverjar væntingar og þegar
okkur fannst gripurinn ekki passa inn í þær
ákváðum við að verkið væri misheppnað. Núna
hins vegar finnst mér mikilvægt að leyfa gler-
inu að ráða og bíða með væntingamar - horfa
síðan á gripinn eftir á og spyrja þá hvort hann
hafi upp á eitthvað að bjóða, í stað þess að að
stjóma ferlinu stíft frá byrjun - og vinna síðan
með sandblásturinn og annað slíkt eftir á.
í öðm lagi var það svo að í byrjun vildum við
ekki gera skakkt gler. En það er svo erfitt að
stjórna heitum glermassanum að það er meira
en að segja það að gera glerið beint. Núna,
þegar við getum stjómað glermassanum
vegna þess að við emm farin að gjörþekkja
efnið, viljum við hins vegar slaka dálítið á
vegna þess að það opnar fleiri möguleika - sem
em hin óvænta gjöf sem felst í glerinu. í byrj-
un réðum við svo illa við glerið að við hrópuð-
um húrra þegar okkur tókst að búa til glas. En
þessir gripir hafa svo mikla sál vegna þess að
það var lagt svo mikið í þá af hreinni örvænt-
ingu. En við gemm það ekki í dag. Það er ekki
hægt að spóla til baka og gera sömu hlutina
aftur. Maður verður að mæta sjálfum sér þar
sem maður er í þróuninni í dag. Þess vegna
slakar maður á og leyfir glerinu að ráða, en við
fáum sama karakterinn í verkin.“
Gallerírekstur og sýningahald
Hvers vegna kallið þið sýninguna Umbreyt-
ingu?
„í fyrsta lagi er það þessi hæga umbreyting
sem verður á glerinu á milljónum ára. í öðm
lagi er það umbreytingin í vinnuferlinu hjá
okkur frá hráefni yfir í glerverk. Síðan er mikil
umbreyting hjá okkur sjálfum. Við eram að
gera nýja hluti, ráðast í sýningarhald eftir
mörg ár. Við höfum ekki haldið einkasýningu á
íslandi frá 1984, þótt við höfum tekið þátt í
samsýningum. En við höfum haldið einkasýn-
ingar í Evrópu í lok 9. áratugarins - svo það er
kominn tími á okkur að halda sýningu, jafnvel
þótt við höfum rekið galleríið okkar, Bergvík á
Kjalarnesi, í átján ár og séum svo heppin að
eiga stóran hóp viðskiptavina þar.“
ÞAR SEM HIMINN, HAF
OG JÖRÐ SAMEINAST
Morgunblaðið/Árni
Þórður Hall og verk hans.
þetta hreint - eða einfalda myndbygginguna."
Þótt myndimar séu ekki beinlínis frá nein-
um sérstökum stöðum er þó eins og maður
þekki hvem stað sem Þórður málar, hvort sem
það era fjöll, drangar, víkur eða vogar.
„Ég hef ferðast mikið um landið eins og aðr-
ir,“ segir hann, „og stundum kemur maður á
staði sem höfða meira til manns en aðrir. Vest-
mannaeyjar em þannig að það situr ýmislegt
eftir sem skilar sér seinna. Þær hafa karakter."
íslenska náttúran
Þórður hélt síðast málverkasýningu árið
1974 í Norræna húsinu en hefur tekið þátt í
ýmsum minni sýningum frá þeim tíma, til
dæmis í Galleri Island í Osló í fyrra. Þar sýndi
hann minni myndir en á sýningunni í Listasafni
Kópavogs og batt sig ekki eingöngu við lands-
lagsmyndir, heldur var hann einnig með fí-
gúratívar myndir. Landslagið eins og það birt-
ist í myndum hans að þessu sinni var hins
vegar þegar farið að birtast í þeim myndum
sem vom í Norræna húsinu 1994 en að þessu
sinni segir Þórður sýninguna mun
heildstæðari.
Þegar Þórður, sem á 9. áratugnum
sýndi mest grafík og geómetrískar
myndir, er spurður hvort landslags-
myndimar hafi verið að þróast á síð-
asta áratug svarar hann því til að
hann hafi alltaf, á sínum 25 ára starfs-
ferli í myndlist, verið að fást við lands-
lag, eða íslenska náttúra, í einhverri
mynd, þótt það hafi verið nokkuð
abstrakt.
En er hann alveg hættur í geómetr-
ískum verkum?
„Nei, ég myndi nú segja að það
væri geómetría í þessari sýningu, þótt
hún sé mýkri en áður hefur verið."
Hvað með grafíkina? Ertu hættur í
henni?
„Nei, ég er ekki hættur í henni en
ég málaði alltaf mikið og teiknaði með
grafíkinni og hef núna á seinustu ár-
um einfaldlega lagt meiri áherslu á
málverkið. En ég hef unnið grafíkina
meðfram málverkinu, tekið þátt í
samsýningum og er núna með verk á
sýningum erlendis. Það em reyndar
verk sem ég hef ekki sýnt hér. Éin af
þeim sýningum er í Bandaríkjunum
núna en hún hefur verið að flakka um í
tvö ár. Þetta er norræn sýning á ljós-
myndagrafík.
Ég tók þátt í námskeiði fyrir fjóram áram í
Kaupmannahöfn þar sem ég var að vinna með
ljósmyndagrafík, sem er gömul tækni unnin
með nýrri aðferð. Upp úr því var sett upp sýn-
ing sem hefur verið á hringferð um Norður-
lönd, fór síðan til Bandaríkjanna og kemur aft-
ur til Svíþjóðar á næsta ári.“
Nóg að hugsa um eitt í einu
Þú segir að sumar af myndunum sem þú
sýndir í Osló hafi verið fígúratívar. Er von á
fígúratívri sýningu frá þér?
„Fígúran er alltaf inni í myndinni hjá mér en
ég veit ekki hvað verður,“ segir Þórður sem
ekki hefur verið með sýningu á fígúratívum
myndum hérlendis þótt fígúrar hafi birst í
grafíkmyndum hans hér áður. Hvað tekur við
eftir þessa sýningu?
„Ætli ég fari ekki bara að huga að næstu
sýningu," segir Þórður og bætir því við að hann
hafi enn ekki ákveðið hvar hún verður, eða hve-
nær; það sé nóg að hugsa um eitt í einu.
Sæberg
EIN af þeim sýningum
sem era opnaðar í
Listasafni Kópavogs í
dag hefur að geyma
nítján olíumálverk eft-
ir Þórð Hall, skáldað-
ar landslagsmyndir,
eins og hann sjálfur
segir. Og víst er að þegar gengið er
inn í salinn þar sem myndir hans
hafa verið hengdar upp langar mann
ekkert sérstaklega út aftur. Kyrrðin
er svo stór og góð að það er eins og
gengið sé inn í annan heim. En það
býrmargtíþeim.
f „Það má segja að myndimar séu
draumkenndar, segir Þórður, „þótt
flestir hafi líklega upplifað þann ís-
lenska landslagsveraleika sem í
þeim birtist - sérstaklega kyrrðina.“
En hvar er þetta landslag.?
„Þetta eru engir sérstakir staðir,“
segir Þórður, „þótt það megi finna
samsvöran við ýmsa staði í íslensku
landslagi. Það sem ég er að reyna að
ná fram er kyrrðin og viss dulúð, sú
mikla þögn sem þú getur upplifað
þegar þú situr í einhverjum firði
vestur á Ströndum þar sem himinn,
jörð og haf sameinast."
Flestar myndimar á sýningunni
voru unnar París en Þórður dvaldi þar í Kjar-
valsstofu í tvo mánuði í vor. „Samt era mynd-
imar ekki smitaðar af stórborgarlitunum,
Áeldur eru þeir nánast eins íslenskir og nokkrir
litir geta orðið.“
Ógnvekjandi og fínleg náttúra
„Það era þessir möttu litir sem era grannlit-
irnir í íslenskri náttúru og ég fer ekkert mikið
út fyrir þann skala,“ segir Þórður. „Þetta eru
ekki sólskinsmyndir, þótt birtan spili stórt
hlutverk. Það er fremur eins og það sé alveg að
fara að rigna, vegna þess að þá er mesta kyrrð-
in, fuglamir syngja ekki einu sinni. Þetta er
kannski lognið á undan storminum."
Samt era þær ekki drangalegar.
„Nei, íslensk náttúra getur verið ógnvekj-
■andi þótt ekkert sé að gerast. En þótt hún sé
ógnvekjandi býr hún yfir fínleika. í náttúra
annarra landa sjáum við til dæmis stór blóm en
hér era lítil blóm sem eru að berjast fyrir lífi
sínu. Það má kannski segja að þetta nálgist
mínímalistískt landslag. Eg reyni að vinna
ÞAÐ ER alltaf viðburður þegar
Karólína Lárasdóttir heimsækir
ísland með sýningu og í dag
verður opnuð sýning á olíumál-
verkum hennar í Listasafni
Kópavogs, mörgum stórum olíu-
málverkum af iðandi mannlífi;
körlum, kerlingum, bömum,
prestum, bílstjóram, dyravörðum, þjónum,
tónlistarmönnum, dansmeyjum, stúdínum,
ömmum, öfum. Sumir hafa hatta og allir era að
tala eða gera eitthvað. Það má jafnvel segja að
persónurnar á myndfletinum eigi æði annríkt.
Þar era afi Jóhannes sem átti stóra hundinn
sem barnabörnin vora hrædd við, vinir hans
sem komu til að spila og litu mafíulega út,
amma í turnherberginu og það er allt að ger-
ast. Afmæli, fermingarveisla, gamlárskvöld,
lautarferðir. Hver mynd er eins og heil saga.
Engin eftirþrá
„Það er alltaf saga,“ segir Karólína, „annað-
hvort meðvituð eða ómeðvituð. Flestar mynd-
irnar era frá Hótel Borg vegna þess að ég er að
taka til í minninu. Ég verð að mála þessar
myndir. Fyrst vildi ég mála Gullfoss, sem ég
gerði og hélt sýningu á fyrir þremur áram, síð-
an komu þessar myndir. Þær hafa verið að
koma öðra hverju í gegnum árin og nú hugsaði
ég með mér: Núna geng ég frá þessu og réðst í
að mála þær. Og nú er ég búin að gera þessar
stóra Hótel Borgar-myndir. Ég er ekkert að
segja að ég ætli aldrei að mála Hótel Borg aft-
ur en þessar myndir era frá tíma sem er löngu
horfinn.
Stundum er fólk að segja: Hún er með end-
urminningar. Þetta er eftirþrá. En ég segi enn
einu sinni: Nei, nei, nei, þetta er ekki eftirþrá.
Þetta eru minningar og ég er síður en svo að
óska eftir að lifa þessa tíma aftur, heldur er ég
að mála eitthvað sem ég þekki. Mér finnst
mjög áríðandi að ég þekki það sem ég er að tala
um. Þetta era ekki tímar sem ég vil fá aftur og
ef við fæðumst aftur, er ég sannfærð um að við
fæðumst ekki aftur inn í svona aðstæður. Við
eram búin að lifa þær. Svo það er engin eftir-
þrá hjá Karólínu.
Minningar era spurningar um val og þegar
maður hugsar aftur í fortíðina er auðvelt að
muna það sem var fallegt og sjarmerandi og
segja frá því í myndum.“
Sunnudagar á Hótel Borg
Hvers vegna var Hótel Borg svona stór hluti
af lífi þínu?
„Yfirleitt á sunnudögum fórum við á Hótel
Borg og fengum hádegisverð niðri þar sem var
kallað restorasjón og það var alveg drepleiðin-
legt. Við urðum að sitja alveg kyrr. Svo fóram
við upp í tumherbergið til ömmu á eftir. Hún
bjó þar.
Það var fjölbreytt flóra af fólki sem kom inn
á Hótel Borg en ég man mest eftir þjónunum
og starfsfólkinu."
Svo eru þarna prestar og aðrir höfðingjar.
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. SEPTEMBER 2000