Lesbók Morgunblaðsins - 16.12.2000, Qupperneq 8

Ljósmyndír/Gísli Sigurðsson
Gamburmosi, hraungambri, í Úthlíðarhrauni. Þessi tegund mosa er algeng í hraunum.
Lindaskart, dýjamosi í Brunnalækjum sunnan við Biáfell.
Á ÍSLANDIVAXA 600
TEGUNDIR AF MOSUM
EFTIR
HAFDÍSI ERLU BOGADÓTTUR
Rættvið Bergþór
Jóhannsson, mosafræð-
ing og heiðursdoktor
fró Hóskóla íslands, en
þann heiður hlaut hann
fyrir brautryðjandastarf
og rannsóknir sínar
ó mosum.
Þessi hreindýramosi vex á Kili, en raunar er hreindýramosi ekki mosi, heldur flétta.
Melagambri, gamburmosategund á hraun-
reipum í hrauni sunnan við Hafnarfjörð.
BERGÞÓR Jóhannsson mosa-
fræðingur var í september sl.
sæmdur heiðursdoktorsnafn-
bót við Háskóla íslands fyrir
brautryðjandastarf og rann-
sóknir sínar á mosum. Er hann
eini mosafræðingurinn hér-
lendis en mosafræðingar eru
ekki margir erlendis heldur. Bergþór er
kvæntur Dóru Jakobsdóttur, grasafræðingi
hjá Grasagarði Reykjavíkur. Eiga þau fjórar
dætur. Þær eru: Kolbrún, bókmennta-
fræðingur og blaðamaður á Degi. Brynhildur,
rekstrarhagfræðingur og framkvæmdastjóri
hjá Gæðastjórnunarfélagi íslands. Á hún eina
dóttur, Auði. Ásdís, kerfisfræðingur og vinn-
ur hjá SKÝRR. Á hún soninn Ólaf. Yngst er
Anna, nýútskrifaður tölvu- og kerfisfræðing-
ur.
Bergþór fæddist í Goðdal á Ströndum árið
1933 og vaknaði áhugi hans á grasafræði
snemma. Fyrsta grein hans birtist í
Náttúrufræðingnum árið 1946, þegar hann
var aðeins 13 ára gamall. Bergþór lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík
1954 og prófi £ forspjallsvísindum frá Háskóla
Islands 1955. Sama ár hélt hann utan til náms
við Háskólann í Göttingen, þar sem hann tók
fyrri hluta próf í líffræði. Bergþór hafði þá
ákveðið að einbeita sér að mosum og fiutti sig
í því skyni til Oslóarháskóla þaðan sem hann
lauk prófi árið 1964.
Að námi loknu réðst hann til starfa á Nátt-
Svartar skellur á þessari grágrýtisklöpp eru holtasóti. Dökkbrúnir dúskar eða hálfkúlur eru kár-
mosi, en ofan á klöppinni ereinniggamburmosi.
úrufræðistofnun íslands og hefur starfað þar
síðan, einkanlega að rannsóknum á íslenskum
mosum. Bergþór hefur um áratuga skeið
ferðast um landið og safnað mosum. Hefur
hann fundið og lýst mörgum nýjum tegundum
mosa hér á landi. Margir aðrir hafa einnig
safnað mosum og fært honum. Uppbygging á
mosasafni Náttúrufræðistofnunar Islands
hefur verið í höndum Bergþórs og hefur það
aukist gífurlega undir umsjón hans. Auk þess
hefur hann unnið við greiningu mosa sem
safnað hefur verið við margvíslegar rann-
sóknir. Nú vinnur Bergþór að útgáfu fyrstu
fslensku mosaflórunnar en það verk er langt
komið. I henni eru teikningar af öllum teg-
undum og útbreiðslukort, auk lýsinga og
greiningarlykla. Hann hefur einnig búið til ís-
lensk nöfn á allar tegundir í flórunni sem
fæstar báru alþýðuheiti fyrir. Bergþór hefur
einnig verið fundvís á nýjar tegundir annarra
hópa plantna hérlendis og bjó, ásamt Herði
Kristinssyni, til reitkerfi fyrir rannsóknir á
útbreiðslu plantna og dýra hér á landi. Berg-
þór var í hópi þeirra náttúrufræðinga sem
lögðu grunn að líffræðikennslu við Háskóla
íslands árið 1969. Þar kenndi hann í um 20 ár.
Um 600 íslenskar mosategundir
Það vekur eflaust undrun margra að á ís-
landi vaxa um 600 mosategundir. Flestir
kannast eflaust við gamburmosa, sem klæðir
öll yngri hraun á Suður- og Suðvesturlandi
þykku, gráu teppi. Fáir gera sér líklega grein
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 16. DESEMBER 2000