Tíminn - 22.01.1967, Blaðsíða 8

Tíminn - 22.01.1967, Blaðsíða 8
8 íltfekt Sjálfstæðis- flokksins 1958 Stjórnarblöðin gera sér enn tíðrætt um það, hvernig efna- hagsástandið hafi verið, þegar vinstri stjórnin fór frá völdum haustið 1958. Seinast hefur Jó- hann Hafstein varaformaður Sjálfstæðisflokksins birt um þetta mikinn langhund í Mbl. Svo vel vill til, að fyrir liggur samtíðarheimild um efnahags- ástandið, þegar vinstri stjórnin lét af völdum, — samtíðarheim- ild, sem ekki er hægt að telja vilhalla vinstri stjórninni. Þeg- ar vinstri stjórnin sagði af sér, var það fyrsta verk forseta ís- lands að fela Ólafi Thors stjórn- armyndun. Ólafur fól þá hag- íræðingum Sjálfstæðisflokksins að gera eins konar úttekt á efna hagsástandinu. Þeir skiluðu ýt- arlegu áliti, sem birtur var út- dráttur úr í yfirlýsingu frá Sjálf stæðisflokknum, sem var birt í Mbl. 19. desember 1958. Það er ekki ófróðlegt að rifja það upp nú, hver þessi niður- staða hagfræðinga SjálfstæSis- flokksins var. Sex prósent í áðurnefndri yfirlýsingu Sjálfstæðisflokksins, sem birtist í Mbl. 19. desember 1962, segir svo: „Flokkurinn hefur lagt áherzlu á að finna þau úrræði, er þrautaminnst væru fyrir al- menning, en væru þó um leið líklegust til þess að stöðva vöxt verðbólgunnar. Er það mat flokksins, að eftir greindar ráð- stafanir ^samrýmist bezt þessu tvíþætta iharkmiði: Launþegar afsali sér 6% af grunnkaupi sínu og verð land- búnaðarvara breytist vegna hlið stæðrar lækkunar á kaupi bónd ans og öðrum vinnútilkostnaði við landbúnaðarframleiðsluna. Þó verði grunnlaun engrar stéttar lægri en þau voru, þeg- ar efnahagsráðstafanir ríkis- stjórnarinnar tóku gildi á sl. sumri. Yrði sú leið farin að lækka vísitöluuppbótina, sem þessu nemur, myndi sú ráðstöf- un ekki hafa áhrif á verð land- búnaðarvara fyrr en næsta haust en lækkun grunnkaups leiðir þegar i stað af sér lækkun land- búnaðarvara. Er því lækkun grunnkaupsins mun líklegri til árangurs en skerðing vísitölu- UDpbóta. Við þetta myndi vísitala lækka 6—7 stig. Gera mætti þó ráð fyrir óbreyttum unpbótum til sjávarútvegsins og sú hækkun á vöruverði vegna kauphækkana í október, sem enn er ekki fram komin, myndi falla niður eða varla nema meiru en 1 stigi. Til þess að halda vísi- tölunni í 185 stigum, yrði að auka niðurgreiðslur á vöruverði, er næmi 10—12 stigum. Séu nið urgreiðslur ekki auknar umfram þetta, ætti ekki að þurfa að hækka beina skatta og almenna tolla.“ Niðurstaða liagfræðinga Sjálf stæðisflokksins er í fáum orð- um þessi: Ef kaupið er lækkað um 6%, er hægt að tryggja út- gerðinni nægar uppbætur og hæfilegar niðurgreiðslur, án þess að hækka nokkuð álögur dkisins. Jafnframt er hægt að TÍMBNN Sfldarflotinn í höfn í Reykjavík. Menn oo málofni halda verðlaginu óbreyttu eða í 185 vísitölustigum, miðað við þáverandi visitölu. Saga sex prósent- anna Það er ekki ófróðlegt að rifja upp sögu þeirra sex prósenta, sem hér er rætt um, og raun- verulega urðu vinstri stjórninni að falli. Vorið 1958 voru gerðar víð- tækar efnahagsráðstafanir, sem höfðu nokkrar álögur í för með sér. Til þess að mæta þessum álögum, fengu launþegar strax 5% kauphækkun og áttu svo að fá síðar hækkun samkv. vísitölu. Hagfræðingar töldu, að þetta væri vel framkvæmanlegt. Sjálfstæðisflokkurinn þóttist hins vegar sjá hér leik á borði. Hann var sá að knýja fram kaup hækkun umfram þau 5%, sem launþegar voru búnir að fá og umfram þá dýrtíðaruppbót, sem ; í vændum van Foringjar hans ákváðu því að gerast kauphækk- unarmenn og verkfallsleiðtog- ar. Til liðs við sig fengu þeir hægri krata og Moskvukommún ista. í sameiningu tókst þessum aðilum að knýjá fram rösklega 6—9% kauphækkun sumarið og haustið 1958. Það var þessi kauphækkun, sem sérfræðingar Sjálfstæðisflokksins töldu nauð- synlegt að taka aftur að mestu leyti. Vitnisburður Einars Foringjar Sjálfstæðisflokksins vilja nú helzt ekki við það kann- ast, að þeir hafi staðið að um ræddri kauphækkunarbaráttu 1958. Einar Olgeirsson hefur hins vegar lýst þessum þætti þeirra rækilega í þingræðu 15. desember 1960. Honum sagðist svo frá: „Ég átti einu sinni dálítið sam an við Sjálfstæðisflokkinn að sælda þetta sumar (þ.e. sumarið | 1958). Það er í raun og veru mjög skemmtilegt upprifjunar, j fvrst hæstv. forsætisráðherra 'ólafur Thors) kemur nú með t ’-irspurn. Sjálfstæðisflokkurinn, studdi almennar launakröfur, sem almenningur var með þá, og virtist ekki sjá nein vand- kvæði á, að ríkisstjórnin og þjóð arbúið gæti vel borgað launa- kröfurnar og mér þótti mjög vænt um, að Sjálfstæðisflokkur- inn væri þessarar sömu skoð- unar, og ég vona, að það þafi ekki verið nein hræsni hjá Sjálf stæðisflokknum. Ég vona, að hann hafi ekki verið að stuðla neitt að því að setja þjóðarbú- ið á höfuðið, og ég vona, að þeir menn úr Alþýðuflokknum, sem stóðu þá með því, að launahækk anir væru mjög nauðsynlegar, hafi verið þeirrar skoðunar, að þjóðarbúið bæri þetta vel.“ Þeir Ólafur Thors og Bjarni Benediktsson hlustuðu báðir á Iþennan vitnisburð Einars og gerðu enga athugasemd við hann. Fyrir Bjarna Benedikts- son hefði líka lítið þýtt að mót- mæla, því að hann var ritstjóri Mbl. sumarið 1958 og hvatti þá nær daglega til kauphækkana í skrifum sínum. Ágreiningurinn í vinstri stiórninni Það var þessi kauphækkun, sem knúin var fram af Sjálf- staéðisflokknum, hægri krötum og Moskvukommúnistum 1958, er olli ágreiningi í vinstri stjórn- inni haustið 1958. Fyrirsjáanlegt var, að hún myndi leiða til nýrr- ar verðhækkunaröldu, ef ekkert væri að gert. Framsóknarmenn vildu því gera ráðstafanir til stöðvunar á þeim grundvelli, að tryggður væri svipaður kaup- máttúr láuna og var í október 1958. Þetta máttu kommúnistar ekki heyra nefnt, og Alþýðu- flokkurinn þorði þá ekki ann- að en að fylgjast með. Vegna þessa ágreinings klofnaði vinstri stjórnin og íhaldið komst til valda. Það er vissulega orðið dýrt fyrir launastéttirnar, að komm- únistar skyldu taka höndum saman vlð Sjálfstæðisflokkinn sumarið 1958 og knýja fram óraunhæfar kauphækkanir, er urðu vinstri stjórninni að falli. Óheilindi Sjálfstæðisflokksins sá ust hins vegar vel á því, að hann stóð þá að kauphækkun- um, sem hann tók svo aftur með löggjöf nokkrum mánuðum síðar. Hjá honum helgar tilgang urinn meðalið. skilnaður Þegar undan er skilinn sá vandi, er leiddi af umræddri kauphækkun sumarið 1958, var ástand efnahagsmálanna í bezta lagi, er vinstri stjórnin lét af völdum í desember 1958. Afkoma út á við hafði farið batnandi á árinu. Gjaldeyris- staða bankanna var hagstæð um 228 millj. kr. og heildarskaldir þjóðarinnar við útlönd meira en helmingi lægri en þær eru nú, miðað við núv. gengi. Afkoma ríkissjóðs var mjög hagstæð og nam greiðsluafgang- ur hans á árinu mörgum tugum millj. kr. Afkoma landbúnaðar og sjáv- arútvegs hafði farið batnandi og framkvæmdir farið vaxandi bæði til sjós og sveita. Ræktun- arframkvæmdir voru miklar, uppbygging fiskiðjuvera einnig og undirbúin mörg skipakaup. íbúðabyggingar voru miklar, eins og sést á því, að á árin 1958 nam tala fullgerðra íbúða i Reykjavík 865, en síðan 1960 hefur þessi tala verið 630 til jafnaðar á ári. Það var því vel komið á veg að útrýma húsnæð- isskortinum, því að árið áður (1957) hafði tala fullgerðra íbúða verið 935. Síðan hefur verið dregið úr möguleikum einstakl- inga til að eignast eigið hús- næði og húsnæðisskorturinn magnast að n’’’u. Lánstraust pjóðarinnar út á við var gott, eins og sést á því, að á árinu 1959 voru tekin er- lend lán, er námu 600—700 millj. kr., miðað við núverandi gengi. Nttaskiolin 1958 Það mundi vissulega vera öðruvísi umhorfs í íslenzkum SUNNUDAGUR 22. janúar 1967 efnahagsmálum, ef dýrtíðar stöðvunarstefna Framsóknar- flokksins hefði sigrað haustið 1958 og fylgt hefði verið áfram að öðru leyti umbótastefnu vinstri stjórnarinnar. Þá hefði gróði góðu áranna ekki farið í verðbólguhítina að mestu leyti, eins og raunin hefur orðið. Þá hefði verið hægt að auka kaup- mátt tímakaups verkafólks jaf'í-. og þétt í samræmi við vaxandi þjóðartekjur í stað þess að hver kauphækkun að undanförnu hef ur lent jafnóðum í verðhólgu- hítina og kaupmáttur tím. aups ins er því jafnvel minni nú en hann var fyrir 9 árum, þrátt fyrir alla aukningu þjóðartekn- anna, á þessum tíma. Þá hefd: einstaklingamir haft möguleikt til að halda áfram hinni hröðu fjölgun nýrra íbúða, er átti sér stað á áranum 1957 og 1958, og húsnæðisvandamálið væri þá leyst í stað þess að hafa versnað um allan helming. Þá hefðu at- vinnurekendur í landbúnaði, sjávarútvegi og iðnaði getað byggt upp atvinnufyrirtæki sin og verið undir það búnir mæta erfiðleikunum, þegar yrði á góðærinu. Þá hefði þjóö- arbúið getað staðið traustum fót- um og þjóðin horft björtum aug um til framtiðarinnar. í stað þessa blasir nú allt ann að framundan. f stað þessa, er þjóðin nú stödd á „vegamótum velmegunar og vandræða“ svo að notuð séu orð sjálfs forsæt- isráðherrans. Svo dýrt hefur það reynzt þjóðinni, að viðnáms- og umbótastefna Framsóknarflokks ins beið ósigur haustið 1958. Hverjirbera ábyrgðina? Hverjir bera ábyrgðina á því, að svona hörmulega hefur til tekizt? Ábyrgðina bera fyrst og fremst þeir, sem hafa farið með völdin síðan 1958. Þeir hafa aldr ei haft manndóm til að segja, eins og Framsóknarmenn sögðu haustið 1958: Annað nvort stjórnum við, eins og við telj- um rétt, eða við látum stjórn- ina af höndum. í staðinn fyrir að gera þetta, hafa þeir aidrei þorað að fylgja fram ákveðinni stefnu af ótta við að hrökklasl úr stjórnarstólunum. Þeir hafa heldur látið undan og lippast niður en að gera það, sem þ ir þó álitu að væri nauðsynlegt. Til að hugga vonda samvizku. hafa þeir öðru hvoru sagt: Við þorum að stjórna, gefumst ekki upp eins og hinir! Vegna þessa vesaldóms og valdagirni stendur þjóðin á „vegamótum velmegun- ar og vandræða“ eftir mesta og lengsta góðæri í sögu hennar. Svd fullkomin er uppgjöf þess ara manna, að þeir eru farnir að líkja trú á landið og fram- tak þjóðarinnar við hjátrú á stokka og steina. Það, sem þeir sjá orðið helzt til bjargar, er að hlejrpa erlendu einkafjár- magni inn í landið og koma at- vinnurekstrinum sem mest i hendur útlendinga. Hér verður engin stefnubreyt ing til bóta fyrr en völdin kom- ast í hendur manna, sem trúa á þjóðina og landið og þora að standa og falla með stefnu sinni. Það ætti saga undanfarinna ára vissulega að hafa kennt þjóð- inni

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.