Alþýðublaðið - 17.04.1984, Blaðsíða 2

2
alþyóu-
inn'im
Þriöjudagur 17. apríl 1984
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Stjórnmálaritstjóri og ábm. Guðmundur Árni Stefánsson.
Blaðamaður: Friðrik Þór Guðmundsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Reykjavík, sími 81866.
Setning og umbrot: Alprent hf. Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
dreifbýli
RITSTJRÓNARGREIN
Þéttbýli -
Flestir þekkja hugtakiö byggöastefna, og
leggja þann skilning í þetta títtnotaða orð, aö
meö þv( sé verið aö fjalla um nauðsyn þess aö
styrkja og styðja byggö um land allt og koma í
veg fyrir misrétti milli landshluta, milli þéttbýl-
is og dreifbýlis.
Vafalaust eru langflestir sammála um þessi
höfuðmarkmiö aö baki byggðastefnunnar. Þaö
hlýtur að vera öllum til hagsbóta að jöfn og
eðlileg dreifing byggöar veröi i landinu. Skipu-
lagslaus þróun byggðar í landinu hefur leitt og
hlýtur aö leiöa til röskunar, sem er andstæö
þjóðarhag og þjóöarvilja og leiöir örðugleika
yfir fjölda einstaklinga. Raunveruleg byggða-
stefna er því ekki síður til hagsbóta fyrir þá er
búa í þéttbýli, fyrir þá er búa á suðvesturhorni
iandsins, en þá er hafa sitt heimili úti á lands-
byggðinni.
Hins vegarású stefna, sem kennd hefurverið
viö byggöastefnu og Framsóknarflokkurinn
hefur fengiö tækifæri tii aö útfæra, ekkert
skylt við byggöastefnu. Framsóknarflokkurinn
með stuöningi stórs hluta Alþýðubandalags-
ins og Sjálfstæðisflokksins hefur útfært það
sem kailað hefur verið byggðastefna á alrang-
an hátt. Það að láta Framkvæmdastofnun lána
eða styrkja skipulagslítið hina og þessa aðila
úti á landsbyggðinni til misjafnlega viturlegra
fjárfestinga er engin byggðastefna. Það að
umbuna flokksgæðingum út um land á einn
eða annan hátt er engin byggðastefna. Það að
útvega rándýra togara á hina og þessa staði
landsins án ígrundunar og með fyrirfram vit-
neskju um gífurlegan taþrekstur er bjarnar-
greiði í garð íbúa viðkomandi staðar.
Framsóknarflokkurinn hefur lifaó í þeirri trú
að fyrirgreiösiustarfsemi margs konar
gagnvart flokksbræðrum víða um land sé til
styrktarbyggð í landinu. Það er mikill misskiln-
ingur. Brottflutningur fólks úr dreifbýli og á
Stór-Reykjavikursvæðið er merki þess að fram-
sóknarstefnan í þessum málum, sem og svo
mörgum öðrum, er röng.
Ug hinu má ekki gleyma að byggðastefna er
einnig fyrir fólk á höfuðborgarsvæðinu. Það er
t.a.m. ekki síður mikilvægt fyrir Reykjavík
sem og aðra staði sem leggja áherslu á útgerð
og fiskvinnslu, að sá atvinnuvegur í Reykjavík
njóti stuðnings opinberra aðila. Til skamms
tíma var það þannig að byggðasjóður neitaði
að koma til móts við þarfir sjávarútvegsins á
suðvesturhorninu með lánafyrirgreiðslur. Að
mati Framkvæmdastofnunar var þessi hluti
iandsinsekki þeirramál. Þetta hefurað nokkru
breyst, en ennþá eimir þó af þeim þankagangi
að það sé ekki hlutverk Framkvæmdastofnun-
ar eða byggðasjóös að styrkja atvinnulíf á höf-
uðborgarsvæðinu né á Suðurnesjum. Þessu
verður að breyta.
Aðstæður þeirra sem búa á landsbyggðinni
eru um margt þrengri og erfiðari en gerist á
höfuðborgarsvæðinu. Samgöngur eru erfiðar
og félagsleg þjónusta oft rýr í roðinu. Þarna
eru verkefni sem þarf að taka á eftir því sem að-
stæður og fjármunir frekast leyfa.
A hinn bóginn verður ekki undan skilið það
misrétti sem íbúar suðvesturhornsins mega
búavið varðandi misvægi atkvæða. Þaðerekki
hægt að réttlæta það að atkvæði í Reykjavík
vegi fjórum sinnum minna en atkvæði greitt á
Vestfjörðum. Formenn stjórnmáiaflokkanna
hafa lagt fram frumvarp til stjórnlaga, þar sem
þetta misvægi minnkar verulega. Það er skref
í rétta átt.
Aftur á móti hlýtur markmiðið að vera það að
eitt atkvæði þýði eitt atkvæði hvar sem kjós-
andi er staðsettur á landinu. Alþýðuflokkurinn
varpaði því fram fyrir mörgum árum hvort ekki
væri skynsamlegt að gera landið allt að einu
kjördæmi. Með því væri misvægi atkvæða ýtt
til hliðar auk þess sem slegið yrði á ríg sem ó-
neitanlegaerstundum til staðarmilli dreifbýlis
og þéttbýlis og ákveðnir stjórnmálamenn
reyna að ala á.
Allt að einu þá er mikilvægt að allir lands-
menn geti verið samstiga í þessum málum öll-
um. Við íslendingar erum ekki það margir, að
við getum dreift kröftum okkar. Fólk í þéttbýli
og dreifbýli verður að vinnasaman að framfara-
málum þjóðarinnar allrar og takast sameigin-
lega á hendur að ryðja burtu hindrunum mis-
réttis á öllum sviðum. _ qáS
Sjálfstæðismenn eru
Steingríms og verða
Miklar umræður hat'a orðið um
ráðstafanir í sjávarútvegsmálum,
en frumvarp til staðfestingar bráða-
birgðalögum um þetta efni var Iagt
fram á Alþingi nýlega. Ríkisstjórn-
in gerir ráð fyrir því, að með þeim
ráðum, sem hún leggur til, megi
draga úr rekstrarvanda í sjávarút-
vegi, einkum í útgerð fiskiskipa.
Frumvarpið hefur verið til með-
ferðar í sjávarútvegsnefnd efri
deildar, og hefur minnihluti nefnd-
arinnar aðallega gagnrýnt tvo efnis-
þætti frumvarpsins; í fyrsta lagi þar
sem fjallað er um kostnaðarhlut út-
gerðarinnar og í öðru lagi þar sem
fjallað er um gengismun.
í minnihluta nefndarinnar eru
Karl Steinar Guðnason, Kolbrún
Jónsdóttir og Skúli Alexandersson.
Nefndarálit þeirra er mjög bein-
skeytt og gefur skýra mynd af þeim
vanda, sem við blasir, innan ríkis-
stjórnar og utan. Það fer hér á eftir:
1. Kostnaðarhlutur
útgerðar
Undirrituðgera sér fyllilega Ijóst
að vaadt útgerðar er verulegur og
hefur svo verið um langt skeið.
Stjórnvöld hafa ekki haft burði til
að búa svo að þessari undirstöðuat-
vinnugreí-n þjóðarinnar að viðun-
andi rekstrargrundvöllur hafi verið
fyrir hendi. Skyndiákvarðanir og
ístöðuleysi hal'a verið í fyrirrúmi.
Heildaryfirsýn hefur skort. Það er
þess vegna sem sjómenn og útgerð-
armenn standa varnarlausir þegar
sérstök áföll eiga sér stað.
Sú ákvörðun að taka upp sérstak-
an kostnaðarhlut útgerðar hefur í
för með sér að olíusjóður og olíu-
gjald er fejít niðut. Að vissu leyti er
það einföldun á kostnaðarliðum
sem telja má af því góða.
Það er hins vegar staðreynd að
kostnaðarhlutur útgerðar er langt-
um hærri en nokkur rök eru fyrir.
Má í þessu sambandi geta þess að
verðlag á olíu og olíuvörum hefur
farið lækkandi og ekki verður séð
að breyting verði þar á. Frumvarpið
kveður á um hærri kostnaðarhlut
en olíugjöldin höfðu í för með sér.
Augljóst er að þessi ráðstöfun
hefur mjög alvarlegar afleiðingar
fyrir afkomu sjómanna. Sjómenn
hafa á undanförnum árum mjög
lent undir skurðarhnífi stjórnvalda.
M.a. þess vegna hafa kjör þeirra
versnað meira en nokkurra annarra
stétta í landinu. Þessar síendur-
teknu aðfarir að kjarasamningum
sjómanna hafa mjög skert þau
hlutaskipti sem gilda eiga milli á-
hafnar og útgerðar svo að ef fram
fer sem horfir hverfur brátt hinn
upphaflegi tilgangur hlutaskipta.
Sjómannasamtökin hafa af þessu
tilefni skorað á hin einstöku sjó-
mannafélög að taka nú þegar til
rækilegrar endursk^ðunar launa-
kerfi sjómanna. Ályktanir Sjó-
mannasambands íslands og Far-
manna- og fiskimannasambands
Islands eru prentaðar sem fylgi-
skjöl með þessu áliti.
2. Gengismunur
í áratugi hafa stjórnvöld samfara
gengisbreytingum gert gengismun
upptækan. Þessum fjármunum
hefur síðan verið ráðstafað eftir
sérstökum reglum hverju sinni.
Þessi fjármunatilfærsla er mjög
umdeilanleg og telur minni hluti
sjávarútvegsnefndar að þessi að-
Karl Steinar
Guðnason
og fleiri
Úr nefndaráliti
um ráðstafanir
í sjávarútvegs-
málum
ferð sé úrelt og ósanngjörn. I raun
hefur þessi aðferð oft á tíðum það
í för með sér að þeir, sem reka sín
fyrirtæki af myndarskap, missa
fjármuni en hinum, sem oft vegna
óstjórnar og reiðileysis sýna lélega
útkomu, eru veittir styrkir, þ.e. þeir
fá fjármuni sem teknir eru frá hin-
um raunverulegu eigendum. Þá er
hér yfirleitt um stórfellda fjár-
munatilfærslu milli landshluta að
ræða. Þessar millifærslur þýða það
einnig að sjómenn fá ekkert. Fjár-
munir eru því teknir frá þeim sem
þessa fjármuni hafa skapað.
Upptaka gengismunar hefur
aldrei verið beitt í öðrum greinum
en sjávarútvegi. Aldrei hefur komið
til greina að gera slíkt í iðnaði. Ef
sömu reglu væri beitt á þeim vett-
vangi mætti hugsa sér að taka geng-
ismun af Álverinu til að bæta upp
rekstrartap Járnblendiverksmiðj-
nú húskarlar
að hlýða!
unnar á Grundartanga. Einnig
hefði mátt nota þær rúmlega 5
milljónir dollara sem varnarliðið
hagnaðist á gengisbreytingu is-
lensku krónunnar og kemur fram í
minni launakostnaði. Þetta þykja
ef til vill fráleitir hlutir, en í raun er
hér um sömu aðgerð að ræða og
þegar gengisnrun í sjávarútvegi er
ráðstafað.
Minni hluti sjávarútvegsnefndar
telur og fráleitt að beita þessari
reglu gagnvart þeim greinum fisk-
vinnslu sem sannanlega eru reknar
með stórfelldu tapi. Svo er þó gert í
þessu frumvarpi. Skreiðarverkun
hefur átt erfitt uppdráttar að und-
anförnu. Er það vegna verðfalls,
sölutregðu og seinkunar á greiðsl-
um. Ljóst er að við slíkar aðstæður
er fásinna að auka á taprekstur með
upptöku gengismunar.
Á síðasta þingi komu þessi mál
mjög til umræðu. Lá þá fyrir hlið-
stætt frumvarp. Þá flutti Matthías
Bjarnason breytingartillögu um að
taka ekki gengismun af skreið. Til-
laga Matthíasar Bjarnasonar var
svohljóðandi:
„Útfluttar skreiðarafurðir skulu
greiddar á því kaupgengi sem í gildi
er þegar útflutningsskjöl eru af-
greidd í banka við gjaldeyrisskil".
Matthías Bjarnason núverandi
heilbrigðisráðherra sagði m.a. í rök-
stuðningi sínum:
„Ég þarf í raun og veru ekki að
bæta við þetta því að ég skýrði frá
því hér í dag að ég teldi að sá gengis-
hagnaður, sem reiknað væri með
vegna skreiðarafurða, væri ekki
fyrir hendi og ekkert útlit fyrir það
að hann verði til í náinni framtíð. Ef
skreið selst, sem slæmar horfur eru
á, þurfa skreiðarframleiðendur
fullkomlega á því að halda að af-
reikna á gildandi kaupgengi bank-
anna á hverjum tima. Þess vegna er
þessi tillaga flutt“
Fyrr í umræðunum sagði Matt-
hías Á. Mathiesen núverandi við-
skiptaráðherra m.a.:
„Væri nú ekki skynsamlegra að
falla frá því að greiða í gengismuna-
sjóð þessa upphæð af skreiðar-
birgðum sem í landinu eru frá 1982
og að þeir aðilar, sem eiga skreið-
ina, fái það fjármagn og ríkis-
stjórnin aðstoði þá og láni þeim út
á skreiðarbirgðirnar á meðan þær
fara ekki úr landi?“.
Ekki vildi Albert Guðmundsson
núverandi fjármálaráðherra láta
sitt eftir liggja. Hann sagði:
„Hann (fyrrv. sjávarútvegsráð-
herra Steingrímur Hermannsson)
talaði um að það væru fleiri krónur
sem fengjust væntanlega einhvern
tímann þegar skreiðin seldist. Fleiri
krónur mikið rétt, en það eru verð-
lausar krónur. Halda menn virki-
lega, heldur hæstvirtur sjávarút-
vegsráðherra að fyrir þær krónur
fáist sama magn af skreið til að
selja aftur seinna? Þetta gengur á
verðmæti eigenda sjávarútflutn-
ingsafurða að sjálfsögðu. Það þýðir
ekkert að tala hér eins og verið sé að
tala við nýútskrifaða viðskipta-
fræðinga..;1 Og áfram: „Þá er búið
að draga frá gengismun og það er
búinn að hlaðast á vöruna auka-
kostnaður í geymslu, það er búinn
að hlaðast á hana fjármögnunar-
kostnaður, þannig að jafnvel þótt
dollarinn hafi hækkað um 100% á
árinu, þá dugar það bara ekki til að
Tramhald á 8. síðu