Alþýðublaðið - 17.04.1984, Side 21

21
Þriðjudagur 17. apríl 1984
Tðnaðarbankinn
Framhald af bls. 12
til 1964 urðu á vissan hátt tímamót
í íslenskum bankamálum. Þá fjölg-
aði afgreiðslustöðum bankanna úr
21 í 49. Þessi þróun átti sér stað með
stofnun tveggja nýrra hlutafélags-
banka, Verslunarbanka og Sam-
vinnubanka. Ætlaði Samvinnu-
bankinn sér stóran hlut og opnaði
átta útibú eða umboðsskrifstofur á
þessum árum og yfirtók að auki
þrjár innlánsdeildir.
Þetta leiddi til aðgerða af opin-
berri hálfu, og komu þær fram í á-
kvæði í lögum nr. 10 frá 13. maí
1964 um breytingu á lögum um
Seðlabanka Islands. Samkvæmt
þessu ákvæði þarf leyfi ráðherra til
að setja á stofn útibú eða umboðs-
skrifstofu frá innlánsstofnun. Þetta
ákvæði hefur ekki orðið til þess að
koma í veg fyrir stofnun nýrra úti-
búa, heldur aðeins orðið til þess að
gera ný útibú að gæðurn, sem koma
til pólitískrar úthlutunar.
Önnur atriði
í þriðja lagi er það gjaldeyrisrétt-
indin. Þau hafa alla þessa öld að-
eins verið veitt tveimur bönkum,
þangað til að Búnaðarbankinn
hlaut einnig þessi réttindi ótak-
mörkuð. Er þetta sérstakt fagnað-
arefni og var það í sjálfu sér skref í
átt til jöfnunar á samkeppnisstöðu
bankanna. Aðrir bankar og spari-
sjóðir fengu leyfi til viðskipta með
ferðamannagjaldeyri og til að á-
vaxta gjaldeyrisinnistæðu. Algjört
frelsi í þeim efnum er vonandi á
næsta leiti og þar með bætt þjón-
usta.
I fimmta lagi vil ég nefna að rik-
isábyrgð hefur verið á innlánum
ríkisbankanna, svo sem óhjá-
kvæmilegt er vegna rekstrarforms-
ins. Sú staðreynd, að aðrar innláns-
stofnanir njóta ekki slíkrar ábyrgð-
ar hlýtur að leiða til mismunandi
samkeppnisaðstöðu. Verður að
telja, að ríkisábyrgðin hafi haft
raunverulegt gildi.
Þennan mismun mætti jafna
með því, að ríkisbankarnir greiddu
hæfilegt gjald fyrir þessa ábyrgð.
Mætti jafnvel hugsa sér að aðrar
innlánsstofnanir gætu orðið aðilar
að slíkri ríkisábyrgð, gegn sama
gjaldi. Hitt væri þó sýnu nær að
breyta þessari stofnun í hlutafélög,
þar með væri björninn unninn.
í sjötta og síðasta lagi vil ég nefna
það, að með bréfi Fjármálaráðu-
neytisins, dags. 6. nóv. 1968, voru
öllum ríkisfyrirtækjum og ríkis-
stofnunum gefin fyrirmæli um aö
beina viðskiptum sínum eingöngu
til ríkisbanka. Fyrirmælin voru í-
trekuð 11. maíárið 1977. Ætlaverð-
ur, að þetta hafi mikla þýðingu fyrir
samkeppnisárangur ríkisbank-
anna, því ekki fer hlutdeild ríkisins
í þjóðarframleiðslunni minnkandi.
Er í sjálfu sér áhugavert að velta því
fyrir sér, hvort rétt sé og hagkvæmt,
að ríkið gefi út fyrirmæli af þessu
tagi á fleiri sviðum, hefji ef til vill,
„sjálfsþurftabúskap" aö fornri
þjóðlegri fyrirmynd?
Opnara markaðskerfi
Það er kunnara en svo, að frá
þurfi að segja, að íslendingar hafa
á undanförnum árum orðið æ háð-
ari notkun erlends lánsfjár. Er það
m.a. vegna þess, að íhlutun stjórn-
valda í lánamarkaðinn, í því skyni
að tryggja forréttindaaðilum nei-
kvæða raunvexti, hefur að sjálf-
sögðu leitt til minni sparifjármynd-
unar en ella hefði orðið. Er ljóst, að
heildarskuldir íslendinga erlendis
eru nú orðnar svo miklar, að ekki
verður gengið öllu lengra, án veru-
legrar áhættu fyrir efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar. Það er því
augljóst, að óhjákvæmilegt er að
innlendur sparnaður verði efldur á
ný. Korna þá einkum tvær leiðir til
greina. Annars vegar að efla svo-
nefndan kerfisbundinn eða þving-
aðan sparnað, en sú leið mun mörg-
um stjórnmáiamanninum væntan-
lega þykja nærtæk. Hins vegar er
svo um að ræða möguleikann á að
efla frjálsan sparnað í bönkum og
sparisjóðum landsins.
Fjármagnsmarkaður í
mótun
Á síðustu árunt hafa bankarnir
fengið nýja keppinauta. Umboðs-
skrifstofur hafa verið stofnaðar af
kunnáttumönnum til að annast
milligöngu í viðskiptum með verð-
bréf hvers konar. Opinská kynning
þessara verðbréfamarkaða á mis-
munandi ávöxtunarkröfum og þar
með sölugengi og afföllum á ein-
stökum tegundum eða flokkum
verðbréfa hefur eytt fordómum um
okur á þessu sviði. í staðinn hafa
komið nýir raunhæfir valkostir fyr-
ir sparifjáreigendur til viðbótar
þeim sem bankar undir ríkisforsjá
hafa boðið.
Á sama tíma og ríkisvaldið hefur
með lögum, reglugerðum og tilskip-
unum sett ótal steina í götu bank-
anna á sviði samkeppninnar hefur
það sjálft löngum séð sér leik á
borði og boðið sparifjáreigendum
ávöxtun sem jafnvel er meiri en þeir
útlánsvextir sem það leyfir bönkum
að taka. Nýlegt útboð ríkisvíxla er
af þessu tagi og vekur athygli að í
auglýsingum sínunt undanþyggur
ríkið sig sjálft okurlögunum svo-
nefndu, sem það hefur látið hneppa
einstaka þegna sína í fangelsi fyrii
að brjóta.
í byrjun þessa árs var bönkunum
veitt heimild til að ákveða og aug-
lýsa hærri vexti en Seðlabankinn
auglýsir af innlánum sem bundin
eru til 6 mánaða eða lengri tíma.
Samsvarandi heimildir hafa ekki
enn fengist á útlánahlið, en eru
auðvitað óhjákvæmilegar.
•'•ic
Hvers vegna breytingar
nú?
Frelsun peningamarkaðarins var
illu heilli skilin eftir í Viðreisnarað-
gerðunum svonefndu 1960, til ó-
bætanlegs tjóns en ómetanlegs lær-
dóms fyrir íslendinga. Öllum er
kunnugt um hvernig erlendar
skuldir landsins hafa vaxið að til-
tölu síðustu árin m.v. þjóðarfram-
leiðslu og er óþarft að rekja þá sögu
hér. Ég tel að þessi þróun sé bein af-
leiðing þess ófrelsis sem viðgengist
hefur á íslenska fjármagnsmarkað-
inum. Frelsun vaxtaákvarðananna
úr klóm ríkisvaldsins er raunar eina
leiðin til að efla innlendan sparnað
til frambúðar og draga þar rneð úr
þörf fyrir erlent lánsfé. Við hljótum
að horfast i augu við þá staðreynd,
að ef raunvöxtum verður áfram
haldið lægri en gerist í nálægum
löndum hlýtur það einfaldlega að
leiða til lægri ávöxtunarkröfu til
fjárfestinga hérlendis og þar með
lakari lífskjara en nágrannar okkar
njóta.
í þessu sambandi vil ég sérstak-
lega nefna að þau forréttindalán
sem afurðalán Seðlabankans og
viðbótarlán viðskiptabankanna ó-
neitanlega eru, vegna lægri vaxta og
sjálfvirkni í lánveitingum, munu
sem betur fer hverfa með frjálsum
vöxtum“, sagði Ragnar Önundar-
son að lokum.
G.T.K.
Taktu íþínar hendur
haestu innlánsvexti sem bjóöast
fyrír sparifé þitt
hjá Verzlunarbankanui
Allt að 22,1% ársávöxtun.
Sparisjóðsskírteini Verzlunarbankans
sem bundin eru í 6 mánuði bera 6% vaxtaálag
umfram almenna sparisjóðsvexti sem nú eru
15%. Með því að endumýja skírteinin eftir
6 mánuði fæst 22,1% ársávöxtun.
Skattfrjáls.
Sparisjóðsskírteini Verzlunarbankans
em skattfrjáls sem og annað sparifé.
Þú ræður upphæðinni.
Þú ræður auðvitað þínum eigin spamaði
og velur því upphæðina sjálf(ur) þó að lágmarki
kr. 1.000.
Taktu hæstu innlánsvexti sem í boði eru
fyrir sparifé þitt.
**%£?*>„
VíRZlUNARBflNKINN
Bankastræti 5 Grensásvegi 13 Umferðarmiðstöðinni Vatnsnesvegi 14, Keflavík Húsi verslunarinnar,
Amarbakka 2 Laugavcgi 172 v/Hringbraut Þverholti 6, Mosfellssveit nýja miðbamum
AUK hf. Auglýsingastofa Kristinar 43.64