Alþýðublaðið - 07.06.1986, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 7. júní 1986
Geðlæknisfræðileg rannsókn á fjölskyldum sjómanna:
Fyrir nokkrum árum var gerð viðamikil
rannsókn á hópi togarasjómanna frá læknis-
fræðilegu, sálfræðilegu og félagslegu sjón-
armiði. Þes$i rannsókn var gerð í samvinnu
við sjómannafélög og samtök togaraeig-
enda. Niðurstöður þessarar rannsóknar voru
athyglisverðar, en þær náðu m.a. til heilsu-
fars sjómannskvenna, barna sjómanna hjóna-
bandserfiðleika og fleiri atriða. Hér á eftir
fara helstu niðurstöður rannsóknarinnar.
Ábyrgð heimilishaldsins hvílir
þyngst á sjómannskonum
Sterkari tengsl mæðra og barna en meðal landverkafólks
Heilsufar kvennanna
Af sjómannskonunum var greindur
geðsjúkdómur hjá 21, en hjá 11
landmannakonum (tafla VI). Geð-
sjúkdómar voru ekki aðeins algeng-
ari meðal sjómannakvennanna,
heldur einnig alvarlegri og mun oft-
ar talin ástæða til geðlæknisfræði-
legrar hjálpar. Ekki kom fram telj-
andi munur á algengi geðsjúkdóma
í fyrri sögu og ein kona í hvorum
hóp hafði legið á geðdeild. Hugsýki
var algengasta sjúkdómsgreiningin
(tafla VII).
Enginn munur kom fram í sögu
um líkamlega sjúkdóma í æsku
milli hópanna. Þrjátíu og fimm
kvenna landvinnumannanna höfðu
legið á sjúkradeildum vegna líkam-
legra sjúkdóma, en tuttugu og fjór-
ar sjómannakvennanna.
Heilsufar barnanna
Alls voru skoðuð 165 börn, 82 sjó-
mannsbörn og 83 landmannabörn.
Ekki var marktækur munur á geð-
heilsu þeirra. Hins vegar höfðu 12
sjómannsbörn tvö eða fleiri sjúkleg
einkenni á móti fjórum börnum í
samanburðarhópnum og er mark-
tækur munur á því að börn sjó-
manna hafa tíðari alvarleg ein-
kenni.
Hjónabandserfiðleikar
Hjónabandserfiðleikar svo sem tíð-
ur ágreiningur og missætti voru al-
gengari í sjómannafjölskyldunum.
Fjórar konur í hvorum hóp sögðu
frá kynlifsvandamálum, en upplýs-
ingar um þetta atriði voru ófull-
nægjandi hjá 11 sjómannakonum
og þrem landmannakonum. í meira
en helmingi þeirra fjölskyldna, þar
sem um hjónabandsvandamál var
að ræða var barn með greindan
geðsjúkdóm, en í um Xi hinna fjöl-
skyldnanna.
Samantekt:
Sjómannskonur vinna
sjaldnar utan heimilis
Líf sjómannskvenna er oft erfitt
vegna þeirrar ábyrgðar sem á herð-
um þeirra hvílir. Þær eru í landi og
sjá um börn og bú meðan eigin-
maðurinn er að heiman. Gerðar
hafa verið heilsufarslegar rann-
sóknir á sjómönnum og fjölskyld-
um þeirra, og samanburður við
verksmiðjustarfsmenn í landi. Nið-
urstöður eru merkilegar og benda
til þess að úrbóta er þörf á félags-
legum aðstæðum þessa fólks.
Grein sú sem vitnað er í birtist í
sérprentun í Læknablaðinu 1980 og
1983. Höfundar greinarinnar eru
þau Helga Hannesdóttir og Jón G.
Stefánsson.
Rannsókn þessi er hluti viðameiri
athugunar á hópi togarasjómanna
frá læknisfræðilegu,sálfræðilegu og
félagslegu sjónarmiði. Rannsóknin
var undirbúin í samvinnu við sjó-
mannafélög og samtök togaraeig-
enda.
Helstu niðurstöður voru þær að
meðal sjómannakvennanna voru
25 er létu í ljós óánægju með starf
„Telja má líklegt aö langvarandi fjarvera
föðureigi þar npkkurn hlut að máli. Draga
mætti úr því álagi með auknum
landvistartíma togarasjómanna og bættri
þjónustu ...“
manns síns og var það sérstaklega
vegna þess hve hann var mikið að
heiman. Þó kom einnig fram hjá
þeim töluvert stolt vegna starfs
mannsins, sem þeim fannst vera
karlmannlegt, erfitt, tekjuhátt og
þjóðfélagslega mikilvægt. Aðeins 9
konur í samanburðarhópnum létu í
ljós óánægju með starf maka og
flestar sögðust vera ánægðar með
það.
Tuttugu og fjórar sjómannskon-
ur litu á sig sem forsvarsmenn heim-
ilisins, en sextán eiginkvenna land-
vinnumannanna. Sex sjómanna-
konur sögðu eiginmennina vera í
forsvari fyrir heimilinu, en fimmtán
í samanburðarhópnum. Þrjátíu og
fimm konur gátu ekki gert upp við
sig, hvort hjónanna væri í forsvari
(15 sjómannakonur og 20 konur
landvinnumanna).
Segja má, að allar aðrar heimilis-
þarfir en tekjuöflun hvíli fyrst og
fremst á herðum þeirra. Það er því
ekki að furða, að þær líti oftar á sig
sem forsvarsmann heimilisins. Þær
taka einnig meiri þátt í félagslífi en
konur í samanburðarhópnum.
Tengsl þeirra við stórfjölskylduna
beinast fremur að þeirra eigin
skyldmennum. Staða sjómanns-
konunnar innan fjölskyldunnar
verður því að teljast sterk og áhrifa-
mikil, en jafnframt krefjandi. Eig-
inmaðurinn og starf hans er þó
einnig þýðingarmikið fyrir fjöl-
skylduna alla. í mörgum fjölskyld-
um var fylgst vel með fréttum af
veðri og veiðiskap, svo og hinni al-
mennu umræðu í fjölmiðlum um
fiskveiðar og fiskvinnslu. Sumar
konurnar og sum börnin höfðu ver-
ið um borð í togaranum með heim-
ilisföðurnum, stundum farið í sigl-
ingar og unglingar í fjölskyldunni
stundum unnið um borð. Algengt
var, að hjónin töluðu saman í síma,
svo sem einu sinni til tvisvar í veiði-
ferð, en mjög sjaldan oftar og af
einhverjum orsökum virtist til-
hneiging til að halda tölu slíkra sím-
tala í lágmarki, líklega vegna þess,
hve aðstæður til persónulegra tjá-
skipta með þessu móti eru slæmar.
I sjómannafjölskyldunum virt-
ust tengsl milli mæðra og barna
sterkari en í samanburðarhópnum
og mun fleiri sjómannabörn sváfu
reglulega uppi í rúmi hjá móður
sinni. Slíkt má venjulega rekja til
kvíða eða óöryggis barns eða móð-
ur. Ef barn verður of móðurbundið
veldur það því erfiðleikum síðar
meir á ævinni að þroska með sér
sjálfsvitund og sjálfstæði. Mjög
náið samband móður og barns get-
ur aukið móðurerfiðleika við að
sameina stöðu móður og eiginkonu
og átt þátt í sambúðarerfiðleikum
við eiginmann.
Ekki er Ijóst, hvers vegna vanda-
mál og sjúkdómar eru tíðari í sjó-
mannafjölskyldunum, en telja má
líklegt, að langvarandi fjarvera föð-
ur eigi þar nokkurn hlut að máli.
Draga mætti úr því álagi, er sjó-
mannafjölskyldur eru undir, með
auknum landvistartíma togarasjó-
manna og bættri þjónustu, t.d.
greiðari aðgang að dagvistunar-
stofnunum fyrir börn þeirra.