Alþýðublaðið - 17.01.1987, Blaðsíða 11

11
Laugardagur 17. janúar 1987
aftur á móti dæmigert fyrir alko-
hólista, að þol þeirra vex gífurlega á
frumstigi alkohólisma og geta þeir
oft drukkið óhemjulegt magn af
alkohóli, án þess að sýna greinileg
merki um vanhæfni til að ganga,
tala, hugsa og bregðast við. Hver
sem athugar frum- og miðstig á
hegðun alkohólistans við drykkju,
þekkir þá staðreynd, að dæmigerð-
ur alkohólisti getur drukkið heilan
lítra af borðvíni, 12 bjóra eða jafn-
vel flösku af viskíi, án þess að sýna
merki ölvunar.
Þessi hæfileiki til að þola stóra
skammta af alkohóli getur þróast á
vikum eða árum, allt eftir því hvaða
einstaklingur á í hlut. Hjá sumum
alkohólistum á sér stað væg stig-
hækkandi breyting frá venjulegri
drykkju, til drykkjumunsturs sem
einkennist af því, að drukkið er oft-
ar og í meira magni og getur hún
tekið mörg ár. Hins vegar verða
flestir alkohólistar fyrir tafarlausri
breytingu á þolstigi sínu og geta
drukkið meira en vinir þeirra og
hljóta að því er virðist minni skaða
af, fljótt eftir að þeir byrja að
drekka.
Sömu aðlögunarferli liggja að
baki þolmyndun, án tillits til þess
hversu langan tíma hún tekur. Að-
lögun í MEOS og hvatberunum
bera í grundvallaratriðum ábyrgð á
auknu efnaskiptaþoli sem kemur
fram í getu alkohólistans til að um-
breyta alkohóli, hraðar og betur.
Frumu- og vefjaþol er afleiðing að-
lögunar miðtaugakerfisins gagn-
vart eitruðum áhrifum alkohóls og
það kemur fram í getu alkohólist-
ans til þess að drekka meira af alko-
hóli, án þess að verða ölvaður. Einn
rannsóknarhópur lýsti því þannig,
að vefjaþol gefi til kynna „breyt-
ingu í miðtaugakerfinu sem leiði til
aukinnar lífeðlisfrceðilegrar starf-
semi þegar ákveðið magn af alko-
hóli sé til staðar“. (Skáletur höf-
unda.)
Leiðrétta ætti tvenns konar al-
mennan misskilning varðandi fyrir-
brigðið þol. Hinn fyrri er sú skoðun
að þol sé lærð svörun. Flestir telja
að því meira sem alkohólistinn
drekki, þeim mun betur læri hann
hvernig bæta skuli upp áhrif
drykkjunnar. Þol er hvorki lært né
háð viljastyrk eða sjálfstjórn alko-
hólistans. Þol er til komið vegna líf-
eðlisfræðilegra breytinga, sem
verða fyrst og fremst í lifrinni og
miðtaugakerfinu. Þessar breytingar
valda umbreytingum á taugaboð-
um í heila alkohólistans, hormóna-
og lífhvatahlutfalli hans og efna-
fræðilegri byggingu í frumuhimn-
um, sem eru allt liðir í því að auka
þolið. Lærð hegðun getur engan
veginn átt þátt í þessari lífeðlis-
fræðilegu og líffræðilegu starf-
semi.
Annar og mjög villandi misskiln-
ingur er að þol myndist fyrst og
fremst vegna þess að einstaklingur-
inn drekki of mikið. Margir hug-
myndafræðingar og sérfræðingar í
alkohólisma, fullyrða að sálræn
eða tilfinningaleg vandamál séu
orsök aukinnar drykkju. Þeir
álykta að auki einstaklingurinn
drykkju þá taki hann áhættuna á
þolmyndun alkohóls. Enn og aftur
er forsendan sú að alkohólistar séu
sjálfir ábyrgir fyrir því hvort þeir
sýkjast, þar sem þeir mynda sjálfir
þol gagnvart alkohóli, með því
drekka of mikið. Sannleikurinn er
samt sem áður hið gagnstæða. Það
er í rauninni þolið sem ber ábyrgð á
stöðugri og aukinni alkohólneyslu
alkohólistans. Aukið magn og tíðni
drykkju, er sem sagt dæmigert ein-
kenni fyrir myndun þols gagnvart
alkohóli og ein fyrstu viðvörunar-
merki um alkohólisma.
Þegar alkohólstinn myndar þol
gegn áhrifum alkohóls, er það svör-
un við breytingum sem eiga sér stað
innra með honum. Hann bersjálfur
ekki ábyrgð á því að þessar breyt-
ingar hefjist. Hann veit jafnvel ekki
að þessar breytingar eigi sér stað.
Aukin starfsgeta
Á þessu leynda frumstigi alko-
hólismans er eini sjáanlegi munur-
inn á alkohólista og þeim sem er
það ekki, aukin starfsgeta alkohól-
istans þegar hann drekkur, en rninni
starfsgeta þegar hann hættir. Aukin
starfsgeta hans stafar af efnaskipta-
og vefjaþoli gagnvart áhrifum alko-
< hóls, eins og minnst var á í kaflan-
um á undan. Eftirfarandi línurit
sýnir gífurlegan mun á lífeðlis-
fræðilegri starfsemi alkohólista og
þeirra sem eru það ekki, við
drykkju og þegar drykkju er hætt.
Þegar dæmigerður maður sem
ekki er alkohólsti drekkur, eykst
líkamleg og sálræn starfsemi hans
við um það bil hálfa eða eina únsu
(31,lg) af alkohóli. Hann upplifir
ánægjutilfinningu, slökun og vel-
líðan. Starfsgeta hans er aðeins
betri en venjulega. Einbeitni,
minni, athygli og skapandi hugsun,
allt eykst þetta við að drekka eina
únsu eða minna af alkohóli.
Á hinn bóginn draga hin slæv-
andi áhrif vegna viðbótar drykkju
úr örvandi og orkugefandi áhrifum
lítils alkohólmagns og starfsgeta
þess sem ekki er alkohólisti fer
fljótt undir eðlileg mörk. Ef sá sem
ekki er alkohólisti heldur áfram að
drekka, hækkar hlutfall alkohóls í
blóði jafnvel enn meir og hegðun
hans versnar stöðugt. Málfar hans
verður óskýrt, hann á erfitt með
gang og minni hans og hugarstarf-
semi slævast smám saman. Þegar sá
sem ekki er alkohólisti hættir að
drekka, kemst alkohólhlutfall hans
í blóði hægt og rólega í eðlilegt horf
og hegðun hans verður smám sam-
an eðlileg.
Mjög ólíkir hlutir gerast þegar
alkohólisti á frumstigi drekkur.
Alkohólistar á frum- og aðlögunar-
stigum sjúkdómsins sýna einnig
aukna starfsgetu þegar alkohól-
hlutfallið í blóðinu eykst. En ólíkt
þeim sem ekki er alkohólisti, þá
heldur þessi aukning áfram með
aukinni drykkju. Jafnvel þó svo
alkohólmagnið í blóðinu sé mjög
hátt, eða á því stigi að það mundi
buga þann sem ekki er alkohólisti,
fá hann til að hrasa, stama og reika,
þá er alkohólisti á frumstigi oft fær
um að tala í samhengi, ganga í
beinni Iínu eða aka bíl óaðfinnan-
lega. Það er ekki fyrr en alkohólist-
inn hættir að drekka og hlutfall
alkohóls í blóðinu dvínar, að starfs-
geta hans minnkar og það gerist
mjög hratt.
Það er mjög mikilvægt að skilja
sambandið milli alkohóls og auk-
innar starfsgetu til að skilja hegðun
alkohólistans. Aukna löngun alko-
hólistans til drykkju má til dæmis
skýra að hluta með því, að áhrif
alkohólsins koma jafnvægi á hegð-
un hans og tilfinningar. Vegna þess
að alkohól fær alkohólistann sam-
stundis til að líða betur, hugsa skýrt
og hegða sér eðlilega er „næsta
glas“ sérstök vörn gegn því að hlut-
fall alkohóls í blóði minnki og leiði
af sér minnkandi starfsgetu.
Slík „Iæknandi" áhrif alkohóls
geta varað í langan tíma, svo fram-
arlega sem alkohólistinn drekkur
undir þolmörkum. Ef hann drekk-
ur meira en frumur hans geta ráðið
við, verður hann drukkinn og upp-
lifir óskemmtileg einkenni flökur-
leika, svima, skjálfta, ósamhæfni
hreyfinga og brenglaðrar hugsunar.
Til að viðhalda „Iækninga" áhrif-
um verður hann að halda alkohól-
hlutfalli í blóðinu stöðugu, með því
að halda áfram að drekka; ef hann
hættir að drekka, lækkar hlutfall
alkohóls í blóðinu og bæði sálræn
og lífeðlisfræðileg starfsgeta dvínar
fljótt. Reynsla Mike’s er sameigin-
leg fyrir alkohólista á frum- og mið-
stigi sjúkdómsins:
Á föstudagskvöldi fór Mike beint
úr vinnunni á uppáhaldsbarinn
sinn, til að eyða kvöldinu við
bjórdrykkju og billjarð. Hann
drakk stöðugt frá því klukkan sex
til eitt eftir miðnætti, en hann
hvorki fann fyrir ölvun né sýndi
nein merki hennar. Hann réð lög-
um og lofum á billjarðborðinu og
vann alla leiki sína.
Þegar Mike fór af barnum og
áleiðis heim leið honum ágæt-
Iega. Hann var skýr í kollinum,
andlega hress og hafði fullt vald á
hreyfingum sínum. Vinirnir sem
sáu hann fara sögðu seinna að
þeir hefðu ekki haft hugmynd um
að hann væri drukkinn.
Eftir 15—20 mínútna akstur
fór honum hins vegar að líða illa
og verða flökurt. Hann hafði ekki
fullt vald á bílnum þegar lögregl-
an stöðvaði hann. Þegar hann
reyndi að ganga í beinni linu,
svimaði hann og var ruglaður.
Framhald á bls. 22
• •
UTHLUTUN HOFUNDARLAUNA
í LANDSBANKANUM
ER MEÐ HEFÐBUNDNUM HÆTTI
KJORBOKAREIGENDUR
FENGU TÆPAR 40 MILLJÓNIR
UM ÁRAMÓTIN
Kjörbókareigendur hafa gilda ástæðu til þess að
vera ánægðir með uppáhaldsbókina sína
núna um áramótin.
Ársávöxtunin 1986 varð 20,62%, en það jafngildir
verðtryggðum reikningi með 5,51% nafnvöxtum.
Samt er innstæða Kjörbókarinnar
algjörlega óbundin.
Kjörbók Landsbankans er góð bók fyrir
bjarta framtíð.
L
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
••