Alþýðublaðið - 17.01.1987, Blaðsíða 15

Laugardagur 17. janúar 1987
15
Þegar ég var að
skrifa þessar línur á
nýársdag hafði ég les-
ið nokkrar áramóta-
greinar og viðtöl við
vísa menn um af-
rakstur af starfi þjóð-
arinnar á síðasta ári
og framtíðarhorfur.
Vafalaust var þar
margt viturlega sagt,
og orðin „hagvöxtur“
og „aukning þjóðar-
tekna“ oft nefnd,
enda afrakstur verka
hinna vinnandi handa
aldrei meiri í sögu
þjóðarinnar en á síð-
asta ári.
En fræðingarnir, sem búa til
formúlurnar, höfðu ekki mörg orð
um það hvernig þjóðarauðurinn
hefði komist til skila til þeirra, sem
starfa í undirstöðuatvinnugreinun-
um, til einstakra þjóðfélagshópa,
eins og aldraðra, fatlaðra, skuld-
ugra húsbyggjenda og því síður var
minnst á skiptingu fjármagnsins í
réttlátu hlutfalli á milli einstakra
landshluta. Ekkert var minnst á
byggðaröskun, aðförina að velferð-
arkerfinu eða hverjir hefðu hirt
ágóðann af þrældómi fjöldans.
Mér varð hugsað til þeirrar stað-
reyndar, að á okkar tímum snýst
stjórnmálabaráttan á alþjóðavísu
um þrjá megin valkosti; alræði
kommúnismans, auðhyggjuna, sem
stundum er kölluð óheft markaðs-
hyggja og á síðari árum nýfrjáls-
hyggja, og um stefnu lýðræðisjafn-
aðarmanna. íslendingar hafa hafn-
að kommúnismanum. Aðeins
nokkrar eftirlegukindur hreyfa
kenningum hans af og til, en tala
fyrir daufum eyrum. Hins vegar
hefur nýfrjálshyggjan náð að festa
rætur, og áhrif hennar hafa þegar
haft alvarlegar afleiðingar.
Þjóðfélag réttlœtis
og jafnaðar
í áramótaleiðara í Alþýðublað-
inu sagði ég m.a.: „Síðasti dagur
ársins 1986 er runninn upp. Við ára-
mót hvarflar hugurinn til atburða
ársins, sem er að líða, og margir
velta þeirra spurningu fyrir sér hvað
nýtt ár ber í skauti sér fyrir einstak-
linginn og þjóðarheildina. Þrátt
fyrir ýmsa agnúa á þróunarbraut
hvers manns og hverrar þjóðar,
hlýtur óskin um velfarnað og gott
gengi að yfirgnæfa minninguna um
það, sem miður hefur farið.
Árið, sem nú er að líða, hefur að
mörgu leyti verið merkilegt í sögu
íslensku þjóðarinnar. Sjaldan eða
aldrei á síðustu áratugum hefur
efnalegt misrétti orðið eins auðsætt
og á þessu ári. Velferðarkerfið hef-
ur átt mjög undir högg að sækja, og
þrátt fyrir mesta góðæri og mestu
þjóðartekjur í sögunni, hefur hall-
að undan fæti hjá hinum efna-
minni, en auðurinn hrannast upp í
hirslum fjármagnseigenda.
Þegar þessar staðreyndir blasa
við, hljóta margir að nema staðar
og svipast um eftir ástæðum mis-
Nýtt landsstjórnarafl gegn
nýfrjálshyggju, efnalegri
stéttaskiptingu og misrétti
réttisins, einkum þeir, sem hörðum
höndum vinna að sköpun þjóðar-
auðsins. En ástæðurnar eru ekki
augljósar; það hefur tekist að dylja
þær að verulegu leyti. Það fer þó
ekki á milli mála, að meginástæðan
er áhrif hins óhefta markaðskerfis,
nýfrjálshyggjunnar, sem byggir
völd sín á gamalgrónu kerfi, er fjár-
magnseigendum hefur tekist að
móta á undanförnum áratugum"
Aðstöðurmunurinn
Þá sagði ég í leiðaranum: „Þetta
kerfi birtist meðal annars í stór-
felldum skattsvikum og aðstæðum
til að koma undan umtalsverðum
fjármunum. Það kemur fram í sam-
ansúrruðu valdi og einokun ýmissa
rekstrareininga, sem lifa sjálfstæðu
lífi utan laga og siðferðislegs réttar.
Það kemur fram í stórfelldum að-
stöðumun einstaklinganna og heilla
landshluta til að fá notið þjónustu
og fjármagns. Það kemur fram í
óeðlilegri fyrirgreiðslu til þeirra,
sem æskilegir eru í hugum ríkjandi
valdamanna á hverjum tíma.
Allt þetta misrétti sker í augu,
þegar litið er til þróunarmála á ár-
inu 1986. Kannski svíður þó sárast
undan því misrétti, sem aldraðir eru
beittir í þessu landi; kynslóðin, sem
kom fótunum undir íslenskt nú-
tímasamfélag. Þessu fólki hefur
þjóðin brugðist og þakkar því ævi-
starfið með hangandi hendi skiln-
ingsleysisins.
Það fer ekkert á milli mála, að
mikilvægasta óskin um þessi ára-
mót er sú, að á næsta ári verði tekið
til höndum við að jafna kjör þjóð-
félagsþegnanna, umbylta úreltu og
óréttlátu skattakerfi, taka upp
markvissari efnahagsstjórn og færa
hinum vinnandi manni réttlátan
hlut af hinni margfrægu þjóðar-
köku. Þessi markmið eru hafin yfir
allt argaþras hins daglega lífs.
íslendingum er það einnig lífs-
nauðsynlegt, að stefnt verði að því
að skapa mannlegra samfélag,
draga úr vinnuþrælkun, huga betur
að umhverfismálum og að þess
verði gætt, að sóknin eftir auknum
hagvexti verði ekki á kostnað hinn-
ar eiginlegu lífshamingju, sam-
hjálpar og jafnréttis. Nýtt gildismat
ryður sér til rúms, en í því er fólgin
krafan um samstöðu, frið og sátt
manns við mann og manns við nátt-
úruna og umhverfi sitt.
Til að þessar áramótaóskir megi
rætast þarf þjóðin að styðja nýtt
landsstjórnarafl, sem byggir á
grundvallarkenningunni um frelsi,
jafnrétti og bræðralagí*
Hamingjuleitin
í áramótagreinunum bar lítið á
hugleiðingum um hamingjuna.
Enginn minntist á þá umdeildu
skoðanakönnun, sem sagði okkur,
að íslendingar væru hamingjusam-
asta þjóð veraldar. Ólafur Ólafs-
son, landlæknir, gerði þó mann-
ræktina að umræðuefni í áramóta-
grein, þegar hann spyr: „Hefur
mannræktin gleymst?“ Hann segir,
að ýmislegt bendi til þess, að í
heilsufarsbyltingunni, sem beinist
að manneldi og líkamsrækt, hafi
mannrækt að einhverju leyti
gleymst.
Síðan segir hann: „Nefna má eft-
irfarandi: Vinnustreita hefur nær
tvöfaldast meðal karla og kvenna í
Reykjavík á aldrinum 30 til 50 ára.
Mest ber á vinnustreitu meðál
þeirra er ekki vinna líkamlega
vinnu. Tíðni háþrýstings virðist
fara hækkandi. Margir telja streitu
einn megin orsakavald þessa sjúk-
dóms. Streituvaldur er m.a. gífur-
legt vinnuálag, sem fylgir baráttu
ungs fólks við að koma sér upp þaki
yfir höfuðið. Nýtískulegar vinnu-
aðferðir, svo sem tölvuvinnsla og
hagræðing, virðast auka á streit-
una. Lífsstíllinn er harður og krefj-
andi. Til hvers er þá öll hagræðing-
in? Leita verður ráða til úrbóta"
í þessum orðum landlæknis kem-
ur það skýrt fram, að vinnuálagið
hefur ekki aðeins í för með sér and-
lega togstreitu og erfiðleika, heldur
eykur það á líkamlega sjúkdóma.
Menn geta spurt hvað verði um
hamingjuleitina við slíkar aðstæð-
ur. Vegna lágra launa er stór hluti
þjóðarinnar knúinn át'ram og verð-
ur að vinna myrkranna á milli til að
skrimta. Heimilislífið og stundum
andlegt jafnvægi fer úr skorðum.
Er ekki eitthvað mikið að, þegar
svona er komið hjá þjóð, sem eykur
hagvöxt á milli ára meira en flestar
aðrar þjóðir Vestur-Evrópu? Er
auðnum ekki ranglega deilt, þegar
mestu þjóðartekjur í sögunni
hvorki lina vinnuþrældóminn né
bæta greiðslu- og kaupgetu í sam-
ræmi við aukningu þjóðartekna?
Og hverjir hirða þá arðinn af öllum
þrældómnum? — Er ekki kominn
tími til að efla landsstjórnarafl, sem
hefur þá meginstefnu að stuðla að
jöfnuði og réttlátri tekjuskiptingu
og breyta hinni efnalegu tekjuskipt-
ingu til hagsbóta fyrir vinnandi
fólk? Svari hver fyrir sig.
Norðurland eystra
Norðurland eystra er eitt þeirra
kjördæma landsins, sem hefur orð-
ið illa úti vegna þeirrar stefnu mis-
skiptingar og misréttis, sem hefur
kristallast vegna áhrifa afturhalds-
afla í núverandi stjórnarflokkum.
Ég þarf í engu að lýsa afleiðingun-
um.
Umtalsverð byggðaröskun vofir
yfir kjördæminu, ef ekki verður
gripið í taumana. Ég hef áður lýst
því í þessu blaði hvernig hin svokall-
aða byggðastefna hefur gjörsam-
Iega brugðist og snúist upp í stjórn-
lausa fyrirgreiðslupólitík, sem aftur
hefur ýtt til hliðar og að engu gert
skynsamlega áætlanagerð og upp-
byggingu.
Sú upplausn, sem nú ríkir í ís-
Ienskum landbúnaði, snertir þetta
kjördæmi harkalega. Menn skyldu
nú minnast viðvarana Alþýðu-
flokksins um tveggja áratuga skeið.
En um orðinn hlut þýðir ekki að
fást. Það hlýtur að verða eitt megin-
verkefni næstu ríkisstjórnar að
taka á landbúnaðarvandanum á
raunsærri hátt en gert hefur verið
nú. Þar þarf að stokka upp sölu- og
markaðsmála og tryggja að bænd-
ur sjálfir hafi eitthvað um eigin mál
að segja í stað hinna alvöldu emb-
ættismanna suður í Reykjavík.
Þá verða væntanlegir þingmenn
kjördæmisins að hafa forgöngu um
skipulega atvinnuuppbyggingu,
berjast fyrir meira sjálfstæði og
fjármálalegu valdi Sveitarfélag-
anna. — Það er ekki bara að mann-
afli hafi sogast suður á Stór-
Reykjavíkursvæðið, það hefur fjár-
magnið einnig gert. — Það er
grundvallaratriði, að hin pólitíska
fyrirgreiðsla verði stöðvuð. Hún lít-
ur engum skynsamlegum lögmál-
um, hún hefur þegar valdið miklu
tjóni, enda skipulagslaust fálm,
sem byggir á greiðasemi við „góða
flokksmenn" án nokkurs tillits til
hagsmuna heildarinnar.
Atvinnu- og mannlíf í Norður-
landi eystra á mikla vaxtarmögu-
leika, ef skynsamlega er á málum
haldið. Nú ríður á að móta nýja
stefnu og skilgreina forgangsverk-
efni. — í fyrsta lagi verður að
stöðva sogkraft útþenslumaskín-
unnar á höfuðborgarsvæðinu, sem
dregur til sín alltof margt hæfileika-
fólk af yngri kynslóðinni. í öðru
lagi, að tryggja það að takmarkað
fjármagn úr sameiginlegum sjóði
landsmanna, sem kjördæminu er
skammtað, fari í það að Ijúka ein-
stökum verkefnum, en því ekki
dreift út og suður í fálmkenndum
tilraunum til að gera öllum einhver
skil. í þriðja lagi, að gera skipurit af
fyrirsjáanlegri þróun byggðar og
miða allar áætlanir um uppbygg-
ingu við það. í fjórða lagi, að gera
sameiginlegt átak til að afla fjár-
muna til nýrra atvinnugreina. Þar
þurfa öll sveitarfélög kjördæmisins
að standa saman. í fimmta lagi, að
stöðva óeðlilegan flutning á fjár-
magni úr kjördæminu og efla sjálf-
stæði þeirra peningastofnana, sem
þar starfa. Um þessi atriði þurfa
þingmenn kjördæmisins að eiga
samstarf og hætta um leið pólitískri
fjármálafyrirgreiðslu, sem hefur
stórlega veikt varnarmátt kjör-
dæmisins gegn ytri áföllum.
Nytt landsstjórnarafl
Það er von og trú jafnaðar-
manna, að í næstu kosningum tak-
ist að móta nýtt landsstjórnarafl,
sem hefur það að meginmarkmiði
að útrýma efnalegri stéttaskipt-
ingu, misrétti gagnvart einstakling-
um, einstökum hópum og heilum
landshlutum. Það er orðið verulega
tímabært að slíkt landsstjórnarafl
fái að taka til höndum, hreinsa til
og auka jöfnuð.
Stjórnmálaflokkar, sem í baráttu
sinni, taka ekki mið og berjast ekki
fyrir hinu eiginlega réttlæti, hinum
sanna jöfnuði og rétti hvers manns
til sómasamlegs lífs, taka heldur
ekki afstöðu til þróunar eða hnign-
unar, lífs eða dauða, stríðs eða frið-
ar. Slíkir flokkar hafa ekkert annað
að bjóða en baráttu fyrir sérhags-
munum tiltekinna þjóðfélagshópa,
tiltekinna þjóða eða fara að boði
hagfræðikenninga, er virða af-
komu heildarinnar einskis.
Jafnaðarmenn hafa ávallt barist
gegn slíkum stjórnmálaflokkum,
og munu halda þeirri baráttu
áfram. Skilningurinn á stefnu
þeirra fer nú vaxandi, sérstaklega
meðal yngri kynslóðarinnar, sem
hefur tileinkað sér nýtt gildismat
þar sem samvinna, félagshyggja og
jöfnuður er í fyrirrúmi. Þeirra er
framtíðin og með aðstoð þeirra
eldri er unnt að gera framtíðarhorf-
urnar bjartari. Að því skal stefnt.
Gleðilegt og farsælt ár.
(Þessi grein var upphaflega skrifuð
fyrir Alþýðumanninn á Akureyri)
Japönsk tœkni og islensk fegurð. Bíllinn stendur ísýningarsal Heklu við Laugaveg og er í réttri 7/10 stœrð
af fyrsta fjöldaframleidda bílnum í Japan. Daman er alislenskur starfskraftur Heklu og upplýsti okkur
um, að alltaf vœri eitthvað spennandi og nýtt að sjá í sýningarsölunum.