Tíminn - 16.07.1967, Blaðsíða 7

SCNNUÐAGUR 16. júlí 1967 TIMINN
7
Ragnar Ásgeirsson vann
mikið að söínun muna víða
um sveitir á vegum byggða-
safnsins og var fundvís á góða
gripi.
En forvitnilegt er að fylgj-
ast með því, sem er að gerast
í Ihinum vistarverum s-afnsins.
Prammi í anddyrinu stekkur
vasklegur maður með sérkenni
lega skær, blágrá augu, ofan
af gömlum skáp með smíðatól
í hendi. Það er Þórður Tóm-
asson frá Vallnatúni, safnvörð-
ur byggðasafnsins í Skógum.
Hann hefur lagt á margt
gjörva hönd með öðrum sa'fn-
vörðum og unir sér ekki sem
álhorfandi, þótt nú sé hann
kominn sem gestur að vera við
vígsluna.
Þrátt fyrir þá ringulreið,
sem þarna virðist rikja, er
eins og undra margt gerist í
einu. Gísli Gestsson skrúfar
hillu á vegg, Þórir Magnússon
er óðar kominn með áletrað
blað og festir á vegginn við
hiliuna, Kristján Eldjárn rað-
ar upp þeim munum, sem á
blaðinu eru nefndir. Þorkell
Grímsson málar nettlega síð-
ustu hornin á sýslumerkjun-
um, sem eru á veggnum geignt
aðaldyrum. Pétur Aðalsteins
son fágar samskeyti á gamalli
skáphurð. Vasklegir, ungir
menn, sem ég heyri ekki nafn
greinda, flytja úr stað þung
landbúnaðarverkfæri. En þeg-
ar komið er innst í salinn
sést að þar situr frú Guðrún Sig
urðardóttir kennari með
saumavél og skeytir saman
einkennilega bútað Hún er að
gera kvenlíkan til að skrýða
skautfötum, sem einu .sinni
voru saumuð á húnvetnskum
kvennaskóla, með munstri af
þrílitum fjólum og grænum
laufum á pilsinu.
Tvær vistarverur hafa verið
endurreistar inni í sal byggða
safnsins. Annað er framstofa
frá Svínavatni, en hún var
smíðuð upp úr kirkju se-m þar
stóð áður. Stofuna gáfu syst-
kinin á Svínavatni. Þetta er
stofa -með stafnglugga, eins og
algengast var. Meða-1 muna,
sem þar eru inni eru skraut-
föt úr svörtu silki, sem í er
saumað sérlega fíngert korn-
axarmunstur og er sams konar
saumur á treyjunni í stað bald
enngarinnar, sem algengust
er. Hitt húisið er baðstofa frá
Syðra-iHvammi í Vestur-TIúna-
vatnssýslu, fjögur og hál-ft staf
gólf, byggð 1873. Hana gaf
Sig-urður Davíðsson, kaupmað
ur á Hvammstanga. Þar er
innst hjónalhús með tveimur
rúmurn — nettlega girtur tré-
boppur undir öðru og forláta
spýtubakki frama-n við hi-tt!
Þá er miðbaðstofa með fjór-
u-m rúmum og fremst hálft
stafgólif, sem nú stendur í vef-
stóll, end-a h-afði það pláss
oft verið notað f-yrir vefistól
eða ge-starúm.
Þar-na inni hefur verið fyr-
ir komið mörguim gömlu-m
búshlut-um, svo sem litl-
um barna-stól, nokkru af fatn-
aði, rokk-um, lárum, kistum og
öskjum m-arg-s konar.
Ég tyllti mér á eina rúm-
bríkina og d-ró til mín rokk.
Handan við vegginn ra-ulaði
Guörún gamalt sálmalag.
Kris-lján Eldjárn se-gir, að i
þessu safni sé óvenjulega mik
ið af fallegum trés-kurði og
tréiílátum, enda voru Strand-a-
menn frægir fyrir hve ágæt
í'lá-t þeir smíðuðu úr rekaviðn-
wm, sem til þeirr-a -barst. Marg-
a-r fal'legar rúmfjalir eru hér
með fjölibrey-ttum útskurði.
Á einni er þetta: Ég hef al-
bjart ljós / í angurs húmi,/
hvilir þú himna rós / hjá mér
í rúmi.
Og kistill er þarna m-eð
leynilhóilfi, sem á er handlbragð
Bólu-iHjálmars. í ihann er skor
in þessi vísa: Ilvör sem stokk-
inn auðgrund á / í eigu sinni /
lista bezta lánið finni. Á lok-
inu stendur: Sólrún Þórðar-
dóttir á s. Aðrir gripir eru
þarna, sem vitað er með vissu
að eru eftir BóliHlIjálmar, svo
se-m, kislill, sem í er skor-ið:
Kistan læst af gu-lli glætst
geymir steina ikæra,
ekki n-æist né úr -hcnni ftest
ormatoólið sk-æra.
Kannski 'hefur fylgt kistlin-
um 1-ausnarsteinn, eins og sá,
sem nú er geymdur í safninu
og átti að greiða hag k-venna
við barnsburð. Barst han-n
safninu frá Stóra-Fjarðar-
horni.
Ég hekl áfram að flækjast
fyrir starfandi fólki og hnýs-
ast í gripina. Ifér er vegg-
skápur úr búi Vigfúsar sýslu-
manns á Hliíðarenda, föður
Bjarna skálds Thorarensen,
annar skápur með árt-alinu
1703 er frá Víðidalstungu. Hér
eru nettar engja-fötur og smjör
mælar, sígirt og haglega læst,
strokkar, mjólkur-trog, sykur
koll-ur, au-sur, sáir, skálar og
diskar, ailt úr þeim góða reka-
við.
„Ég veit hvaða gri-p ég
myndi taka með mér úr þessu
sa-fni, ef ég mætti velja,“ seg-
ir Þórður Tóma-sson og leiðír
mig að íláti mikl-u, sem ég
h-afði ekki áður tekið eftir.
Það er svokallað okaker, fer-
kantað, lagarlhelt ílát, sem not
að var undir súrmat, og er
víst það eina, sem enn er ti-1
á landinu. Það hefur þótt bú-
sældarlegt þegar b-úið var að
f-ylla þetta ker og sáina, sem
hér st-anda í kring, a-f súnmeti
á -ha-u-stin.
Menn notfærðu sér marga
hluti áður f-yrr. Hér er barns-
pípa úr álftarlegg. Þá voru
ekiki tútt-ur á hverj-u strái
handa börnum að sjúga. Úr
álft-afjöðurstöfum voru gerðar
nálapryllur og saumað utan
um þá ýmist úr taui eða
Hákariaskipið Ófeigor.

< H 1
lijí pi U.'f
II

skinni. Nálarnar voru dýrm-æt
ar og urðu' að vera vel geymd-
ar. Einhver hefur skorið fugla
úr ýsu-beini til að skemanta
börn-uim.
Já, hér eru margir munir,
se-m ýmist voru nauðsyn-leg
verkfæri eða til prýði og
skemmtunar. Á einum stað
hangir varpklukka. Hún bærð-
ist og ihring-di í vindi og lokk-
aði æðarfugl til að setjast u-pp
í land Ásmundarness í Bjarn-
arfirði. Og ástæða hefur þótt
lil að halda upp á mjólkur
könnuna frá Stóradnl. sem
fyrst var spengd og síðan
saúmnð utan um hana skinn,
til þéss að þélta hana. Þá var
ekki hlaupið í búð eftir nýj-
um ílátum, ex' brestur ko-m í
þau gömul.
Marg-t er af sm-íðatól'um,
landbúnaðarverkfærum, og
reiðtygj-ú-m. Undra skjótt er
sú stu'nd, sem var augna-bliik
nútíðar, orðið að fortíð. Það,
sem vor-u nauðsynleg áhöld við
daglega iðju fyrir fáum ára-
tugum, eru fyrr en varir búin
að mis-sa hið stanf&lega gildi,
en ef ekki geymast aí' þeini
sýnishorn, þá vita menn
kan-nski ekki hverni-g verk-
ið var unnið á hverjum tíma.
Langt fram á laugardags-
kvöld er unnið í húsinu á
Reykjatanga. Þó kemur að því
að hljóðnar um og seinast tif-
ar stundankluikka fra Tann-
st-aðaibakka í þöglu húsi. Þess-
ir g-öml-u m-unir, sem svo mörg
u-m hafa þjónar, bíð-a þess að
bera gestum s-vipmynd þeirr-
ar st-undar, sem orðin er for-
tið, s-tundar, sem ýmist . var
„anguns h-úm“ eða sú st-und,
sem „auðgrund fann lista
bezta ]án“.
Uppúr hádegi á sunnudag
streyma gestir á staðinn og
þpgar þeir koma inn í safniö,
er -þar alit fágað og fínt, eins
ið sér slöðu hver við annars
hlið. Enginn sér, að fallegn
tréiiátin hafi fyrir nokkru
verið sundurlausir stafir, sem
raða varð saman á ný og fplia
hvern við annan.
Ólaf-ur II. Kristjánsson,
skólastjóri Reykja-skóla ávarp-
aði gesti og sagði frá aðdrag-
and-a safnstofnunar, en þar í
áttu áttha-gafélög I-Iún-vetninga
og Strandamanna í Reykjavík
drjúgan þátt.
Þjóðmjnjasafninu var gef-
inn Ófeigur og f-ékk safnið
leyfi til þess að byggja yfir
skipið í iandi Reykja. Var það
ein orsö-k þess, að farið var að
ræða um að byggja þar safn
og árið 1901 s-amþykktu sýslu-
nefndir Hún-avatns- og
Strandasýslu' að sameinast um
byggingu byggðarsafns. Lýsti
Ólafur byggingunni, hvernig
fjár var til hen-nar aflað og
hverjir störfuðu við hana.
Þakkaði hann öllum, sem aðild
hafa átt að málinu o-g vék sér-
staklega að hl-ut þ.ióðmin.ia
/aröar og safnvarða. Hefur
Gísii Gestsson unnið þeirra
me-st að undirbúningi og upp-
setningu sa-fnsins. Afhen-ti
Ólafur síðan safnið by-ggða
safnsnefnd fyrir hönd bygg-
ingarnefndar.
Næstur talaði dr. Kristján
Eldjárn, lýsti því, er Ófeigur
var fluttur frá Ófeigsfirði inn
að Reykjum og sagði sögu
skipsi-ns. Voru það Pétur Guð-
m-undsson í Ófeigsfirði og syst
kini hans — börn Guðmund-
ar Péturssonar, sem gá-fu Þjóð
minjasafninu skipið. Hann
ræddi og um safnið aimennt
og kvaðst vona, að þeir sem
hefðu gefið þangað muni
fynd-u, að þeim væri búinn
góður staður, einnig þeirn sem
ekiki eru í sjálfum sýningar-
söl-unu-m, því að margir m-un
ir eru í geymslu, sem ekki
komast fyrir eða henta til
sýning-ar. Hann þakkaði öll-
u-m gott samstarf, sem unnið
hafa að því að koma upp safn
inu og Ólafi skólastjóra sér-
staklega fyrir einstaklega góða
fyrirgreiðslu við þá þjóðminia
safnsm-enn.
Séra Giísli Kol-bein-s flutti
bæn og bað safninu heilla og
uð lokum flutti Birgir Thorla-
ciu-s raðuneytisstjóri á-varp
og lýsti safnið opn-að.
Sið-an var gest-um boðið til
kaffidrykkju í matsal skólans.
Því hófi stjórnaði Ólafur skóla
stjóri og f-lutti kveðjur og las
síims-keyti frá ýmsum, sem ekki
náðu að vera við atihöfnina.
Þar fluttu ávörp formaður átt
hagaf-élags Húnvetninga í
Reykjavík, Jak-o-b Þorsteins-
son. Það félag gaf safninu
trafakefli.
Jóhannes Jónsson frá Vatns-
firði flutti ávarp fyrir hönd
átthagafélags Strandam-anna
í Reykjavík og afhenti
pening-agjöf frá því. Einnig
tóku til máls Þórður Tómas-
son og Guðm-undur Jósafats-
son. Mlálverk af Hivítserk barst
Framhald á bls. 15.
og hlutirnir hefðu sjáifir tek-
Dr. Kristján Eldjárn, þjóðminjavörður, og Gísli Gestsson vinna að
uppsetningu safnsins.