Tíminn - 16.07.1967, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
SUNNUDAGUR 16. júli 1967.
Skógarmaður
nútímans
Orðið skógarmaður hafði
stundum heldur leiðinlega
merkingu í fiornum íslenzk-
um sögum. En þegar við skeyt
um það í gammni og alvöru við
nafn Hákonar Bjarnasonar skóg
ræktarstjóra, eða annarra góðra
skógræktarmanna, er yfir því
ljómi, sem sækir styrk sinn í
andstæðuna við gömlu merk
inguna. Hákon Bjarnason átti
sextugsafmæli í vikunni sem
leið. Vissulega hefði verið skylt
að minnast þess myndarlega í
þessu blaði, en af því að það láð
ist eins og fleira, er rétt að
minna á það nú og hvetja
menn til að hugsa um það
stundarkorn, hvern brautryðj
anda og átakamann þjóðin á
þar sem Hákon Bjarnason
er, og er þó of snemmt
að leggja lokamat á starf hans.
í tilefni af þessu afmæli hans
rifjaði einn aldinn skógarvin
úr hans það upp, sem Þórihall-
ur biskup sagði eitt sinn, að
mikil gæfa væri það að geta
látið tvö strá vaxa þar, sem eitt
óx áður, og bætti síðan við,
að ekki teldist það minna að
láta skógartré vaxa þar, sem
ekkert var fyrir, og það væri
baráttuhlutskipti Hákonar
Bjarnasonar.
Hábon Bjarnason er um
margt afreksmaður. Hann býr
yfir sterkum persónuleika, mik
illi þekkingu um skógrækt ein
stæðum dugnaði og áhuga. Allt
þetta hafa verið öflugir burðar
ásar í stórbrothu ævistárfi
hans. Hann hefur orðið að
kljást við vantrú manna, áföll
veðurfars og reynsluleysis og
fátækt þjóðarinnar, en hvað
sem sagt verður um ævistarf
hans, þegar allt er, þá er hitt
þegar víst, að hann hefur sigr
að alla þessa örðugu hjalla, því
að skógrækt á Íslandi er nú
óumdeilanlega komin í þann
áfanga, á landi og í huga þjóð
arinnar, að hún verður ekki úr
honum hrakin, nema Norðri ger
ist hér óhóflega ráðríkur. Þjóð
in mun meta Hákon Bjarna-
son æ því meira, sem lundir
nýrra skóga vaxa hér betur, og
því skal ósk um slíkan vöxt og
viðgang verða afmæliskveðja til
Ilákonar, og ekki meira um það
rætt að sinni.
Leysingar
Á miðju sl. ári um það
leyti, sem kosningaótti ríkis-
stjórnarinnar varð að ákveðn-
um s j úkdómseinkennum hjá
stjórnarflokkunum, ákvað
Bjarni Benediktsson að kasta
út mörsiðrinu og setja á svið
sýndarstríð gegn dýrtíð og verð
bólgu og telja fólki með ein
hverjum fjölbrögðum trú um,
að verðbólgan hefði verið stöðv
uð. Hernaðaráætlunin var köll-
uð „stöðvunarstefna“ og sam-
in í skyndi nokkur drög að
þeirri stefnuskrá. Galdurinn
skyldi vera í því fólginn að
gleyma því nú alveg, að ríkis
stjórnin hafði einu sinni í
æsku sinni talað ógætilega
og fordæmt allar uppbætur og
niðurgreiðslur og talið það köll
un sína að afnema slíkt hneyksli
með öllu. Að vísu hafði
Menn og málofni
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri
búum fyrirætlanir borgarstjór
ans með halla BÚR með þess-
um orðum í sömu forystu
grein:
„f öðru lagi tók borgar-
stjóri skýrt fram, að ef borgar
sjóður yrði að standa straum
af verulegum hallarekstri B
ÚR á næsta ári, yrði það fé ekki
tekið á annan hátt en að draga
úr framkvæmdum borgarinn
ar, sem því næmi. . . Borgar-
stjóri hefur því tekið skýrt
fram, að fremur verði dregið
úr framkvæmdum heldur en
útsvör verði hækkuð til þess
að standa undir hugsanlegum
kostnaðarauka af fyrrgreind-
um ástæðum á næsta ári. Það
er því fullkomlega ástæðu-
laust fyrir málgagn annars
stjórnin sífeUt aukið slíkar
greiðslur eftir því sem ár liðu,
en farið feimulega með og jafn
an svarið fyrir, að slíkt væri
til á hennar heimili lengur. Nú
skyldi hins vegar kvæði vent
í kross og dýrtíð og verðbólga
stöðvuð með stórfelldum, nýj
um og opinberum niður-
greiðslum risavaxnari en lands-
menn höfðu nokkru sinni þekkt
áður. Þegar þessu hafði verið
komið á, hrópaði stjórnin eins
og sigurvegari: Lítið á, við höf
um stöðvað verðbólguna.
Þetta var sams konar rök-
fræði og að fólki væri sagt, að
stórfljót, sem er ísi lagt á vetr-
ardögum, sé ekki til lengur, af
því að straumfall þess sést ekki
um sinn, þótt allir viti, að þá
er fljótið einmitt að safna efni
í vorflóðin.
„Stöðvunarstefna11 og síð-
ustu dýrtáðarráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar að fela verð-
bólguvöxtinn undir ísi risa-
vaxinna niðurgreiðslna af al-
mannafé, hefur lotið sama nátt
úrulögmáli, og nú eftir kosn-
ingarnar eru leysingarnar
komnar og stórflóð og jaka-
hlaup að hefjast.
Fyrsta hlaupið
Hin nýútkomna útsvars-
skrá í Reykjavík er eitt fyrsta
stórhlaup þessara hættulegu
leysinga, og hún segir líka skil
merkilega sögu þeirra stór-
(elldu blekkinga, sem stjórn
in hafði í frammi með hinni
svonefndu „verðstöðvunar-
stefnu“ fyrir kosningarnar. Sú
saga hefur öll efni til þess að
verða íærdómsiik.
Þegar fjárhagsáætlun Reykja
víkur var afgreidd í des. 1966,
fyrir árið 1967, setti borgar-
stjóri hana svo upp, að útsvör
in hækkuðu um 17,7%. Þetta var
nokkru minni árleg hækkun en
verið hafði. Borgarfulltrúar
Framsóknarflokksins töldu það
meira en nóg, og bentu á það
með ýmsum dæmum, að áætl-
unin gerði beinlínis ráð fyrir
sama verðbólguvexti og áður.
Einnig var það harðlega gagn-
rýnt, að stórum þegar áfölln-
um greiðsluböggum, svo sem
30 millj. kr. halla Bæjarútgerð
ar Reykjavíkur hefði verið skot
ið undan og ekkert til þeirra
áætlað í áætlun til þess að geta
sýnt borgarbúum lægri áætlun
arupphæð útsvara í bili, í
blekkingarskyni fram yfir kosn
ingar, en þá mundi ætlunin að
ná þessu, annað hvort með því
að hækka útsvör éftir á eða
draga úr framkvæmdum. Var
slíkum vinnubrögðum harð-
lega mótmælt.
Borgarstjórinn andmælti
þessu, kvað áætlunina raun-
hæfa, var ófiáanlegur til þess að
hugsa fyrir skuld BÚR og sagði
áætlunina beinlínis sterkan
stuðning við „verðstöðvunar-
stefnuna“ og samda í anda
hennar, eins og hófleg hækk-
un útsvaranna bæri vott um.
Lofsöngur
Morgunblaðsins
Morgunblaðið var svo hrifið
af verðstöðvunarpostulanum, að
það söng honum lof og prís
marga daga samfleytt fyrir fram
lagið til „verðstöðvunarstefn
unnar“. Hinn 7. des. sagði Mbl.
t.d. í forystugrein:
„Framsóknarmálgagnið held
ur enn áfram að virða stað-
reyndir að vettugi í sambandi
við fjárhagsáætlun Reykjavíkur
borgar og fjárlagafrumvarp fyr
ir árið 1967.
Af þessu tilefni er enn ástæða
til að undirstrika þá staðreynd,
að í fjárhagsáætlun Reykja-
víkurborgar fyrir næsta ár er
ráð fyrir því gert, að útsvars
uppthæðin hækki um 17,7%, sem
er mun minni hækkun milli ára
en verið hefur að undanförnu,
og til samanburðar má benda
á, að milli áranna 1965 og 1966
hækkaði útsvarsupphæðin um
23.8%. Þessi takmarkaða hækk-
un útsvarsupphæðarinnar bygg-
ist einmitt á þeim viðhorfum,
sem skapazt hafa í efnahags-
málum þjóðarinnar, og með
hliðsjón af verðstöðvunar-
stefnu ríkisstjórnarinnar."
Og margir og miklir svar-
dagar voru um það hafðir,
bæði af borgarstjóra og Morg
unblaðinu, að hækkun útsvars
upphæðarinnar eftir á kæmi
alls ekki til greina, og væri allt
slíkt tal aðeins illur rógur um
góða verðstöðvunarmenn. Og
Morgunblaðið kynnti borgar-
stærsta stjórnmálaflokks þjóð-
arinnar að fara dag eftir dag
með staðleysur og vísvitandi
rangfærslur í sambandi við
þetta mál.“
Þannig voru svardagarnir en
nú er komið í ljós, hverjir
það voru, sem „dag eftir dag
fóru með staðleysur og vísvit
andi rangfærslur í sambandi
við þetta mál.“
í forystugrein 3. des. sagði
Mbl.
„Borgarstjóri tók skýrt
frám, að með þessu móti vildi
Reykjavíkurborg fyrir sitt leyti
stuðla að jákvæðum árangri
verðstöðvunarstefnu ríkis
stjórnarinnar, en ofangreind
ir fyrirvarar væru því skilyrði
bundnir, að kaupgiald og verð
lag breyttist ekki frá því sem
nú er.“
Efndir svardaganna
Þannig má lesa svardagana í
ótal myndum, bæði hafða eftir
borgarstjóra og að frumkvæði
blaðsins sjálfs, um það að út-
svarshækkun komi ekki til
greina, enda sé þetta verðstöðv
unarfjárhagsáætlun.
Nú blasa efndir svardag-
anna hins vegar við með út-
svarsskránni og aðdraganda
hennar. Fyrstu dagana' í júlí
flutti borgarstjóri þá tillögu
í borgarstjórn Reykjavíkur,
að útsvarsupphæðin i löglega
afgreiddri fjárhagsáætlun borg-
arinnar skyldi hækka um 25—
30 millj. kr. Þó voru „skilyrði"
borgarstjóra óbreytt — kaup
gjald og verðlag sagt óbreytt.
Þessi bakreikningur var afsak-
aður með því að greiða yrði
halla BÚR, þá skuld, sem skot-
ið var undan í des. svo að hægt
væri að hafa útsvarsupp-
hæðina blekkingatölu. Með þess
ari hækkun var útsvarshækk
unin milli ára orðin hin sama
og árin 1965 og 1966. Með
þessu hafði borgarstjóri afhjúp
að gersamlega blekkingar og
sjónhverfingar sínar og sálu-
félaga sinna í ríkisstjórn fyrir
kosningar um þetta atriði.
Hækkun þessi á sér einnig
mjög vafasama stoð í lögum,
því að þar er hvergi leyfð slík
breyting á löglega gerðri fjár-
hagsáætlun bæjaríélags, en að
eins heimildir til aukaniðurjöfn
unar, ef augljóst er, að gjöld
fara langt fram úr áætlun. eins
og þau eru mörkuð í fjárhags-
áætlun. Ekkert slíkt lá fyrir.
Útsvarshækkun er auðvita?
tilfinnanleg, en getur stundum
verið ill nauðsyn, en þó er það
ekki hækkunin sjálf, sem verst
er við þetta mál, heldur vinnu
brögðin og blekkingarnar, sem
beitt hefur verið, og eru full-
komið siðleysi, sem lýðfrjáls-
ir borgarar geta ekki látið bjóða
sér þegjandi, en þar ber þrjú
atriði hæst:
1. Útsvarsupphæðin er hækk
uð eftir á, þrátt fyrir marg-
endurtekna svardaga um, að
slíkt verði alls ekki gert, eins
og að framan er lýst.
2. Þetta er gert með bak
reikningi á borgarana, sem alls
ekki gátu búizt við slíku yfir
alla slagbranda borgarstjórans
og Mbl. og það er gert með
mjög vafasömum lagaheimild-
um.
3. Með þessu er íhaldið upp-
víst að því að hafa sett vísvit-
andi upp falsaða verðstöðv-
unarstefnu ríkisstjórnarinnar
en síðan er hækkuninni skellt
á eftir kosningar, blekkingin af
hjúpuð og flóðinu steypt yfir
Slíkar hundakúnstir borgar
stjórnenda eru fordæman-
legri en orð fá lýst.
f verðstöðvunarlögunum svo
nefndu munu einhver sýnd-
arákvæði um það, að hefta
megi óhóflega hækkun álaga
hjá bæjarfélögum. Nú verður
fróðlegt að sjá hina miklu verð
stöðvunarríkisstjórn beita
þeim gegn Geir HaHgríms-
syni.
Tvenns konar
bókhald
Sagt er, að í löndum, þar sem
fjármálasiðgæði er á lágu stigi,
hafi sniðug fyrirtæki oft
tvenns konar bókhald, annað
til þess að sýna skattayfirvöld
um en hitt i Mmræmi við
rekstur. T.d. er þetta talið a!-
gengt á Spáni. í umræðum um
útsvarshækkunina hefur kom-
ið í Ijós, að íhaldið kann sömu
listir.
Borgarstjórinn fann auðvitað
mjög til þess, hve bágborið siö
ferði öll þessi blekkinsar
saga og útsvarshækkunir; of
an á hana hlaut að vera í aug-
um réttsýnna manna Hann taldi
því brýna nauðsvn að finna ein
hvern ritningarstað i ræðum
sínum, þar sem hann hefði gert
því skóna, að komið gæti til
útsvarshækkunar eftir á vegna
BÚR. Hann leitaði og fann
og kom með á borgarstjórnar
fund eftirfarandi tilvitnun
sem hann kvað tekna úr eigin
ræðu í borgarstjórn 1. des.
sl. og las yfir borgarfulltrú-
um til þess að sýna og sanna.
hve fráleit ásökun það væri.
að nú væri komið aftan að bore
arbúum með útsvarshækkun
ina. heldur hefðu þeir beinlín
is getað búizt við jressu eftir
orðum hans. Þessi yfirlýsim
borgarstjórans hljóðaði svo sam
kvæmt heimild Morgunblaðsin-
8 júlí sl.
„Það er auðvitað athugavert
við frumvarpið, að fjárhags-
Framhald á bls 15