Alþýðublaðið - 30.05.1987, Blaðsíða 22

22
Ekkert
glasnost
á Kúbu
Castró er ekki hrifinn afhugmyndum
Gorbatjovs um efnahagsumbœtur. Á
Kúbu hafa ýmsar tilslakanir verið
dregnar til baka, því að þœr þykja
vera dulbúinn kapítalismi.
Fidel Castro, leiðtogi Kúbu-
manna spyrnir við fótum gagnvart
þeim umbótum sem eru í bígerð
þessa dagana í kommúnustarikjun-
um. A sama tíma og markaðsbú-
skapur hefur verið tekinn upp að
nokkru leyti í Sovétríkjunum og
öðrum austur-evrópskum löndum
undir forystu Mikhail Gorbatjovs,
hefur á Kúbu aftur verið horfið til
efnahagslegra umbóta sem byggjast
á hugmyndafræði frá því í hylting-
unni.
„Menn hafa alltaf kallað okkur
fylgihnött frá Sovétríkjunum og nú
er sagt að við munum fylgja dæmi
Rússanna" sagði Castró afundinn í
viðtali við brasilíska blaðamenn ný-
lega.
Castró hefur boðað að reynt
verði að fylla upp í þær glufur sem
hafa myndast í áætlunarbúskapinn
sem stjórn hans innleiddi, því að
þær tilslakanir sem gerðar hafi ver-
ið, hafi reynst „dulbúinn kapítal-
ismi“.
Kreppuástand í
efnahagsmálum
Nú þegar herferð þessi er hafin,
er landið í alvarlegustu efnahags-
kreppu síðan í byltingunni 1959.
Gjaldeyristekjur Kúbu, sem
Castró hefur kallað Akkillesarhæl
landsins, hafa dregist saman um
helming á síðasta ári og Sovétríkin
hafa neitað að auka fjárhagsstuðn-
ing sinn, sem var ærinn fyrir.
Embættismenn á Kúbu hafa lýst
því yfir að efnahagur landsins sé í
svipuðum erfiðleikum og önnur
þriðja heirns lönd eiga við að glíma.
Verð á hráefni hefur fallið, einnig
verð á sykri, sem er þýðingarmesta
útflutningsafurð Kúbumanna.
Ennfremur hefur óhagstætt veð-
urfar skaðað sykuruppskeruna í ár
svo að Kúba hefur orðið að kaupa
sykur frá öðrum löndum til að geta
staðið við sölusamninga sína við
austurblokkina.
Þá hefur lækkandi verð á heims-
markaðnum einnig komið illa við
Kúbu, enda þótt olíuframleiðsla sé
lítil í landinu. Mikill hluti gjaldeyr-
istekna landsins kemur frá endur-
sölu á olíu sem flutt er inn.frá Sovét-
ríkjunum.
Agi og erfiðir tímar
Castró sagði á flokksþinginu í
desember í fyrra að tilgangur hinn-
ar nýju kreppu-efnahagsstefnu
væri að breyta lifnaðarháttum
Kúbumanna í grundvallaratriðum.
Tilgangurinn er ekki einungis að
koma á betri aga, heldur einnig að
fá landsmenn til að gera sér Ijóst að
erfiðir tímar fara í hönd.
Vestrænir diplómatar og aðrir
sem til þekkja, túlka aðgerðir
Castrós sem tilraun til að endur-
vekja baráttuandann frá því á 7.
áratugnum.
„Allt sem við fengum áorkað í
byltingunni, getum við þakkað bar-
áttuandanum. Með peningavaldi
hefði ekkert slíkt getað gerstþ sagði
forsetinn, sem nú er orðinn sextug-
ur og hefur verið leiðtogi Iands síns
í 28 ár, þegar hann ræddi við há-
skólastúdenta nýlega.
Tilslakanir misnotaðar
Kúbanska stjórnin hefur leyft
markaðsbúskap innan vissra tak-
marka frá því laust fyrir 1980, en
þær tilslakanir hafa að sögn yfir-
valda verið misnotaðar.
Margir Kúbumenn fengu leyfi til
að nýta sér verkþekkingu sína og
vinna sér inn peninga aukalega að
vinnutíma loknum. Þessi starfsemi
olli árekstrum við hið opinbera
hagkerfi. Þegar möguleikarnir
opnuðust til að byggja og versla
með húsnæði, komst þegar blóm-
Iegur einkarekstur á laggirnar, sem
mjög fáir höfðu hagnað af. Ein-
staka bændur hafa líka hagnast vel
á því að fá leyfi til að selja á frjáls-
um markaði búvörur umfram
framleiðslukvótann, eftir því sem
yfirvöld segja.
Þetta var ekki tilgangurinn hjá
Castró. Hann hefur kvartað yfir því
Fidel Castró: „Menn hafa kallað okkur fylgihnött Sovétríkjanna... nú eigum við að gera eins og Rúss-
arnir.“
að margir Kúbanir hafi framið þá
synd að „reyna að auðgast á ann-
arra kostnað“. Braskið og spillingin
breiddist út. Þess vegna ákvað
stjórnin að aftur yrði snúið til hins
hreinræktaða markaðsbúskapar.
Ríkisstjórnin setti bann við brask-
inu og ríkið kaupir nú byggingar og
umframframleiðslu bænda.
Sovét neitar
frekari fjárstuðningi
Þrátt fyrir efnahagserfiðleika
Kúbu, sem hafa í för með sér mik-
inn niðurskurð á innfluttum varn-
ingi, hafa Sovétmenn lýst því yfir að
ekki verði um frekari fjárstuðning
frá þeim að ræða, eftir því sem kúb-
anskur embættismaður hefur tjáð
fréttastofu Reuters.
Stuðningur Sovétmanna hefur
undanfarið tryggt Kúbu árlegan
hagvöxt upp á 1-2% og allmiklar fé-
lagslegar umbætur. Ekki hefur
heyrst um það talað að stuðningur
við umbótatillögur Gorbatjovs hafi
verið sett sem skilyrði fyrir aukinni
aðstoð.
Kúbanskir embættismenn sögðu
nýlega í viðtali við spænska dag-
blaðið „E1 Pais“ að hin nýja efna-
hagspólitík landsins væri engan
veginn merki um afturhald og
stirðnun, fremur um varkárni og
vissan fyrirvara gagnvart umbóta-
stefnu Gorbatjovs í Sovétríkjunum.
Sjáum hverju fram vindur
í viðtalinu við „E1 Pais“ segir
vara-utanríkisráðherrann, Jose
Raul Viera m.a.: „Efnahagsumbæt-
ur í einu sósíalísku landi verða að
skoðast sem sameiginleg reynsla
þeirra sem með völdin fara í þeim
öllum. Sú reynsla sem fæst í Sovét-
ríkjunum, föðurlandi sósíalismans,
er þung á metunum. En það er jafn-
víst að hvert einstakt land hefur sín
sérkenni sem taka verður tillit til.
Við hvorki getum né viljum taka
það upp í blindni sem gerist í öðrum
sósíalistaríkjum. Við getum ein-
ungis valið úr það sem er til hags-
bóta fyrir alla.
Kreppuáætlun Kubustjórnar fel-
ur m.a. í sér hækkun á rafmagns-
verði, hækkun á fargjöldum sam-
göngutækja hins opinbera og
kvótaútdeilingu á ýmiss konar
framleiðslu og niðurfellingu ýmissa
hlunninda starfsfólks á vinnustöð-
um. Útsendingar sjónvarpsstöðv-
anna tveggja verða styttar.
Kúbanskir embættismenn segja
að landsmenn, sem eru rúmlega 10
milljónir, skilji þörfina á aðhalds-
aðgerðum stjórnarinnar og styðji
þær.
Vestrænir efnahagssérfræðingar
telja að andstaða Castrós við aukið
frelsi í efnahagsmálum muni aðeins
auka á efnahagsvandann og spá því
að þvergirðingur hans muni leiða til
óróleika á vinnumarkaðnum og í
landinu öllu.