Tíminn - 10.01.1968, Blaðsíða 12

12
TÍiVEINN
MIÐVIKUDAGUR 10. janúar 1968.
Viðtal við Björn...
Björn Pálsson kemur úr þúsundasta sjúkraflugi sínu voriS 1960.
í þaS slnn var sjúklingurinn rólfær og er meS honum á myndinni.
reynslu minni, en þær reglur
Framhald af 8. síðu.
tvio aðra, t. d. læfcni og hjúkr-
unarkonu. En þessi flugvél er
þó hvorki búin fullkomnustu
öryggistækjum, sem nú eru
þekkt né heldur rúmi og tækj
um fyrir nauðsynleg lækninga-
tæki, t. d. til súrefnisgjafa e-ða
blóðgjafa.
—• Hefur þú nokkurn tíma
þurft að nota báðar sjúfcraflug-
vélamar í einu frá sama stað?
— Já, það hefur komið fyrir.
Menn muna vafalaust eftir bif-
reiðaslysinu mikla skammt frá
Búðardal fyrir nokkrum árum.
Þar voru sjö stórslasaðir. Við
lögðum þrjíá sjúklinga illa
ibrotna í eina flatsæng í Vor-
inu, og höfðum þar einnig tvo
slasaða, sem gátu setið. Auk
þess var læknir með, og setið
var undir barni. Zessnan tók
tvo slasaða. Þannig björguðust
þessir flutningar, en þröngt var
setinn bekkurinn.
— Hvað heldurðu, að þú haf
ir flutt marga sjúklinga á þess-
um árum, Bjöm?
— Ég mun sjálfur hafa flutt
hátt á annað þúsund sjúklinga
en í allt eru þeir töluvert á
þriðjia þúsund, sem flnttir hafa
verið með sjúkraflugvélum okk-
ar. Ég hef verið svo heppinn
á seinni ámm að fá til sam-
starfs nokkra dugandi unga
flugmenn, sem hafa viljað
leggja það á sig að vera til
reiðu, þegar á hefur þurft að
halda.
— Þú hetfur farið sjúkraflug
tH annarra la-nda?
— Já, aðallega til Grænlands
og flutt þaðan allmarga sjúkl-
inga. En ég hef einnig farið
sjúkraflug til Færeyja á Vor-
inu og flutt slasaðan sjómann
þaðan til Edinlborgar.
—• Hefur ekki þassi flugþjón
usta vakið athygli erlendis?
— Jú, ekki er því að neita.
í Norður-ÍNioregi vorni þessi
mjál t. d. í nokkrum þrenging-
um, og hingað kom maður frá
Kirkenes og kynnti sér þetta
og ræddi við mig. Þar hefur
sðan verið efnt til sjúkraflug-
iþjiónustu með svipuðu sniði, og
þeir töldu sig geta motað fyrir-
myndina hiéðan.
Ýmsir aðrir hafa veitt þessu
athygli, og kvikmyndir hafa
verið teknar af sjúkrafluginu
hér og sýndar í ýmsum lönd-
um. Fjöldi greina í erlendum
iblöðum og tímaritum hefur og
birzt um þetta.
— En eru flugvél'ar þær, sem
þú befur nú, ekki orðnar held-
ur gamlar og úreltar?
— Jú, því er ekki að neiita.
Zessnan er orðin 14 ára og
Vorið 10, eins og ég sagði áð-
an. Á síðustn árum hefur tækni
til sjúkraflugs mjög batinað.
Nyjar fLugvélar, sérstaklega
gerðar fyrir sjúkraflug, haifa
komið til, og flugöryggiistæki
verða sifellt fulfcomnari. Ég
tel, að nú verði ekki hjá því
komizt að gera senn hvað líð-
ur stórátak til þess að fá nýjiar
vélar og tæki, og það kostar
nú orðið svo mikið fé, að hvorki
ég nié aðrir einstaklingar rísa
undir því. Það verður að vera
sameiginlegt átak, og jafnframt
þarf nú að skipuieggja starfið
til framhúðar. Ég hefði viljað
vinna að því næstu árin ásamt
góðum mönrum að sníða þenn-
an framtiðarsitafck, og notd til
þessa reynslu mína, ef talin
yrði einhvers virði.
Flugfélag íslands gerðist að-
ili að sjúkrafluginu fyrir tveim
eða þrem árum og er að því
mikill styrkur.
Sjúkraflugvélar þurfa að
vera búnar beztu öryggistækj-
um, sem völ er á. Þær verða
að vera aflmiklar, geta lent á
litlum brautum og við ýmis
önnur óhagstæð skilyrði. Þær
verða einnig að vera svo stór-
ar, að þær geti tekið nokkra
liggjandi sjúklinga, en auk
þess einn eða tvo lækna, sem
geta athafnað sig í vélinni jg
haft þau tæki, sem nauðsynleg
geta reynzt.
Þá verður sjúkravél að vera
búin radar, ísvarnartækjum og
ýmsum öðrum öryggisbúnaði.
Þetta mundi auka mjög mögu-
leikana í vondu veðri. En þessi
tæki eru mjög dýr. Eigi að síð
ur tel ég hiklaust að við verð-
um að eignast sjúkraflugvél
með þeim, og ekki eina heldur
tvær, því að minna nægir ekki.
Og sjúkraflugvél verður líka að
vera staðsett á Akureyri vegma
veðurlagsins og anmarra að-
stæðna, en fullfcomnar sjúkra-
vélar hér syðra og þar settu
að nægja.
— En varðgæzlan sjálf?
— Jú, hún er tímafrek og
diýr, ef hún er ekki leyst af
hendi að mifclu leyti í sjálflboða
vinnu. Svo hefur það verið
þessi ár. Ég hef talið mig
verða að vera reiðubúinn á
hverri stundu hér heima. Fari
ég út af heimilinu eða úr flug
skýliuu, verð ég að iáta vita,
hvar í mig næst. Og þegar ég
hef ekki getað verið við sím-
ann, hefur fcoaan tekið við.
Þetta hefur verið mikið álag,
en ekki um annað að ræða, því
að launuð varðgæzla er auðvit-
að algeriega ofviða þessum
rekstri.
Um flugvélaihreyfla má geta
þess, að þær gerðir, sem nú
eru enn í hinum minni flug-
vélum, enx að syngja sitt síð-
asta vers. Við erum á tímamót-
um í þessum efnum. Nú munu
senn taka alveg við miklu létt
ari og aflmeiri hreyflar, turbo-
jet-hreyflarnir eða hverfihreyfl
arnir. Með þeim koma stórkost
legir nýir möguleikar, og við
munum síðar eignast sjúfcra-
flugvélar með þeim og hinum
nýja útbúnaði, sem ég nefndi
áðan.
—• Telur þú, að sama þörf
verði á sjúkraflugi hér á landi
fraimvegis?
— Já, og fari vaxandi. Lækn-
istþjónustan í dreiflbýlinu eða í
kaupstöðum úti á landi, mun
að sjálfsögðu batna, en allt
bendir ’þó til þess, að læknamið
stöðvar tafci við af héraðslækn
unum og þá verður lengra á
milli lækna. Þörfin á sjúkra-
fluginu mun því aukast, og við
komnmst ekki hjá því að sníða
því einhvern viðhlítandi stakk,
sem ekki er undir því kominn,
hvert sjálfboðaframlag einstakl
ingar geta og vilja leggja fram
á hverjum tíma.
— Niú hafa margir sjúkra-
flugvellir verið merktir og lag-
færðir, er það ekki Björn?
— Jú, við erum komnir vel
á veg í þeim efnum. Fyrst lengi
vel varð ég að velja lendingar-
staðina sjálfur, vita um þá og
fá jafnvel á þeim smiávegis lag
færingar, sem heimamenn
unnu oft með glöðu geði. En
síðan var hafizt handa með
skipulegri hætti af opinberri
hálfu. Nú munu slíkir lending
arstaðir vera orðnir um eitt
hundrað, og oftast er reyni að
haga svo til, að hvert byiggðar-
lag, sem landshættir afmarka,
hafi flugvöll, sem hægt er að
komast að úr byggðinni í flestu
veðurfari. Þessir vellir eru
flestir með lendmgarmerkjum,
en þó eru allmargir, sem ég
get notað, en ekki er óhætt að
hafa merkta eða viðurkennda
til almennrar lendingar á smá
vélum, því að þær eru margar
ráða ekki við aðstæður. Sum-s
staðar hefur gerð slíkra smá-
valla leyst byggðarlög úr al-
gerri sjálfheldu og leyst fólk
undan oki þess ótta og öryggis-
leysis, sem slíkt er. Ég vil til
dæmis nefna Ingjaldssand, hið
búsældarlega en einangraða
byggðarlag vestur við Önund-
arfjörð. Þar var gerður smá-
völlur og kostaði töluvert átak,
en við tilkomu hans hefur að-
staða fólfcsins gerbreytzt. Enn
vantar flugvelli á einstökum
stöðum og er þar oft erfitt um
vik. Meðal þeirra er t d. Seyð
isfjörður. Mjög illt er að hafa
þar ekki flugvoll, en aðstaða er
mjög erfið og flugvallargerð
kostnaðarsöm, en þann hamar
verður að klífa.
— Hve margar flugstundir
áttu að baki, Bjöm?
— Þær eru orðnar um 10
þúsund.
— Og þykir þér ætíð jafn
gaman að fljúga?
—• Já, alltaf jafnigaman.
Flugið hefur ætíð á mér sömu
töfratökin. ísland er svo fag-
urt úr Iofti. að því geta engin
orð lýst. Að fljúga yfir það í
góðu skyggni er mér nautn,
sem flestu tekur fram. Og
þarf ekki einu sinni hei'ð-
ríkju til. Það birtir manni ætíð
nýjarr myndir. Þó að maður sjái
sama staðinn hundrað sinnum,
á hann nýja mynd handa mani
í hvert si-nn. Ég hef tekið mifcið
af ljósmyndum á ferðum min-
um, og mér detta í hug ýmis
fjöll, sem ætíð heilsa með nýj-
um svip. Mér dettur í hug
Reykjafjarðiarkambur, sem ég
á margar myndir af. Mér finnst
hún vera kunningi, sem ég ger-
þekfci, en samt á hún ætíð til
nýjan svip, þegar ég kem.
Mynd hennar er efltir því hvar
að henni er komið, og veður-
lag, ský og snjór gefa henni
ný og ný klæði. Þannig er ís-
land.
—• Þú hefur nú kynnzt miörg
um á þessum langa flugferli?
— Já, ég þekki marga, og
mér er það efst í huga, hve
fólkið hefur tefcið mér vel, og
þetta viðmót hefur að sjálf-
sögðu mjög orðið til að laða
mig til þess að halda þessu
áfram við alla þá erfiðleika,
sem við var að eiga. Ég hef
líka að sjálfsögðu notið þeirr-
ar gleði í ríkum mæli, að geta
orðið að liði. þegar mikið lá
við, einkum þegar bezt tókst.
Slíkt gefur lifi manna fyllingu
sem ég er þakklátur fyrir. Og
ég þarf ekki að kvarta yfir
því, að fólkið hafi ekki kunnað
að meta þetta starf. Að kynn-
ast fórnfýsi þess, þakklæti og
framtaki við slíkar aðstæður
hefur oft vakið aðdáun mína
og yljað mér um hjartarætur.
Ég hef hvað eftir annað séð
heilar sveitir leggja á sig allt,
sem menn máttu til þess að
sjúkraflug mætti takast. Oft
haía menn ekið langa leið á
bílum og raðað þeim við lend
ingarstað til þess að’lýsa hann
upp fyrir mig, og miargt fleira
mætti teljia.
—• Þú kannt vafalaust marg-
ar sögur úr þessum ferðum og
flugi þínu?
— Já, ekki er því að neita,
og. ég he’ld að við verðum að
sleppa þeim núna. Þar er
margs að minnast, og stundum
hefur að sjálfisögðu staðið tæpt
og ýmislegt komið fyrir, sem
gat endað verr en fór.
Það hlýtur alltaf að gerast,
eins þótt tæknin batni alltaf
í fluginu. Hún mun aldrei út-
rýma þörf á mannlegri dóm-
greind, og henni í skjótara og
gleggra lagi. Bn sleppum þvi.
Og miargar sögur gseti ég sagt
af tiltektum mínum og annarra
við lendingar. Ég minnist t. d.
alltaf ráðsnilli Húsfellinga
hérna um veturinn, þegar ég
var heðinn að sækja sjúkling
að Hlú'safelli. Það er gott að
lenda þar á túnunum í auðu,
en nú var mikill og laus snjór.
Talað var um að ryðja með ýtu
meðan ég væri á leiðinni, en
þegar ég kom upp yfir hálsaua
sá ég engar ýtur og enga braut
gerða á Hú'safellstúnum. En
við mér blasti önnur og kyn-
legri sjón. Hlúsfellingar ráku
stóran fjárhóp. líklega nokkur
hundruð fjiár, fram og aftur
ákveðna braut á túninu. Ég
flauig yfir nokkra hringi, og
síðan var féð rekið frá. Ég
lenti þarna á ágætri, sléttri og
harðtroðinni braut á snjónum
eftir féð. Húsfellingar eru fjár
margir, og þeim hafði dottið
þetta snjallræði í hug að
hleypa fé út úr húsum sínum
til flugvallargerðar. Véltækin
höfðu ekki farið í gang í
frostinu.
— Hefur ekki stundum verið
örðugt að taka ákvörðun um
það, Björn, hvort leggja skyldi
í sjúkraflug eða ekki, þegar
veður hefur verið illt?
— Jú það hafa stundum ver
ið nokkuð örðugar stundir og
erfitt að taka ákvörðun. þegar
ég hef vitað, að mikið lá við.
En ég hef’reynt að mynda mér
reglur um þetta, byggðar á
samræmast ef til vfll ekki ætíð
ströngustu öryggisreglum flugs
ins, am..k. þegar ég á í hlut.
En nóg um það. Það er ein
meginregla, sem ég reyni að
fylgja — að setja aldrei allt
á einn möguleika, eiga ætíð
varaleið, þegar ein lokast, ef
nokkur kostur er. Ég held að
þetta eigi að vera hverjum flng
manni meginregla.
— En ef þú ættijr að byrja
aftur, Björn — mundirðu þá
velja sjúfcraflugið?
_ — Ég gæti bezt trúað þvi
Ég get ekki betur fundið en
flugið heiUi mig enn með
sanía hætti og þegar ég var
ungur- Að vísu gæti ég nú
efcki byrjað með sama hætti og
áður, því að allar aðstæður eru
geríbreyttar, en ég held að ég
kysi flugið aftur — ög þá sjúkra
flu'gið ef til vill öðru flugi
fremur.
— Heflur heilsan ætíð verið
góð Björn?
— Já _ svo er guði fyrir að
þakka. Ég hef æt'íð verið stál
hraustur og sæmilega rólynd
ur og sterkur á taugum. Það
hefur auðvitað oft komið sér
veL Og ég get heldur ekki
neitað því, að mér hafi einstaka
sinnum fundizt sem ég hafi
verið leiddur fram hjá hættu
og af ástæðum, sem ég get ekki
gert mér grein fyrirj brugðið
á annað ráð, en ég hafði ætlað,
og síðan komið í ljós. að það
var björgun úr háska.
Og síðan kveð ég Björn Páls
son, þennan ylhýra alvörumann
með rósemina, rífcan af mikil-
vægri reynslu og skarpri dóm-
greind, sem hafa gert hann að
einstæðum afreksmanni þess
arar aldar. Ég held að fáir nú
lifandi íslendingar muni fá
fleiri eða hlýrri afmælislcveðj
ur frá fólkinu í bæ og sveit
í dreifðum byggðum landsins.
Tíminn þakkar Birni fyrir þolin
mœði hans og góð samskipti
í fréttakvabhi á liðnum árum
og óskar honum allra góðra
heilla í sínu sérstæða og
mifcilvæga starfi á fcomandi
árum. — AK