Tíminn - 21.01.1968, Blaðsíða 8

TIMINN
Þessi mynd var tekln í Reykiavíkurhöfn fyrir rúmri viku, eSa rétt áSur en róSrar hófust. Þótt fiskverS hafi veriS
ákveSiS og róSrar hafizt, taka frystihús ekki enn á móti fiski, og ekki hefur veriS samiS viS sjómenn. Er
því enn rikjandi mikil óvissa um vertíSina. (Ljósm.: Tíminn G.E.)
3__________________________
Óhugnanlegir
atburðir.
Síðustu dagana hafa gerzt í
'ainu litla samfélagi okkar svo
jhugnanlegir atburðir, að sleg-
ð hefur felmtri að fólki, og
3r gild ástœða til. Fyrst hurfu
arír menn, svo að segja sam-
amis, og hefur ekkert til þeirra
vpurzt, þegar þetta er ritað,
brátt fyrir leit og eftirgrennsl-
an dögum saman. Um miðja
vikuna bættist það svo ofan á,
íð kaldrifjað morð var framið
i Reykjavík, er leiguibifreiðar-
itjóri var skotinn til bana und-
Ir stýri bifreiðar sinnar. Mann-
Iráp með þeim hætti, sem hér
varð, er óþekkt að kalla hér á
landi; má jafnvel telja, að þetta
sé fyrsta ránmorð, sem hér hef-
ir verið framið. Það stillir okk-
ar andspænis nýjum vanda og
h.áska, færir okkur inn í skugga
iega veröld, sem við höfum ver
.ð svo hamingjusamir að hafa
iðeins spurnir af í öðrum þjóð-
iöndum.
i>urfum við að
skrifa á sænsku?
Bókmenntaverðlaunum Norð-
urlandaráðs hefur verið úthlut-
að í sjöunda sinn, og hljómlist-
arverðlaunum í annað sinn. Bók
menntaverðlaunin hlaut að
þessu sinni ágætur sænskur rit
höfundur, sem hiklaust verður
að telja vel til verðlauna hæf-
an. Jafnframt hlýtur það þó að
stinga í augu, að nú er svo kom
ið, að helmingur þeirra átta
höfunda, sem verðlaunin hafa
hlotið frá öndverðu, eða fjórir
af átta, eru sænskir höfundar,
en tvær Norðurlandaþjóðanna,
sem þó eru báðar gildar bók-
menntaþjóðir með blómlega
uppskeru á hverju ári, Danir
og íslendingar, hafa ekki enn
orðið þessarar náðar aðnjótandi
og lengi mun verða munuð sú
hneisa nefndarinnar, að skipta
verðlaununum milli Heinesens,
hins færeyska frásagnarmeist-
ara, og Lagerkrantz, hins
sænska, að honum ólöstuðum.
Svíar eru að sjálfsögðu mik-
il skáldskapahþjóð, en þó hlýt-
ur að teljast vafasamt, að hún
sé sú yfirþjóð í norrænum bók-
menntum, sem hlutfall þeirra
í verðlaunum þessum bendir
til.
í dagblaði í Reykjavík var
þessi skrítla í fyrradag:
„í gamla daga urðu íslenzk-
ir rithöfundar að skrifa á
dönsku, til þess að verða fræg-
ir og fá verðlaun. Nú væri rétt-
ast hjá þeim að fara að skrifa
á sænsku.“
í þessum gamanmálum felst
ef til vill töluverður sannleik-
ur um þessi mál. Sænskan hef-
ur móðurmálstök á fjórum
nefndarmanna, sænsku og
finnsku nefndarmönnunum, og
ekki er fráleitt að ætla, að það
veiti sænskum bókum hægari
sóknarstöðu, og þýðingar í þessu
skyni, t.d. af finnsku og ís-
lenzku, halda að líkindum ekki
beim frumtöfrum, sem til þarf,
enda stundum unnar aðeins til
bess að gefa einhverja hug-
mynd um verkið. Sú spuming
hlýtur því að vakna, hvort veru
leg hætta sé á, að tunguskil
bjóði óréttlæti heim í þessu
mikilvæga samstarfi Norður-
landáþjóða og vinni því ógagn
norrænni samvinnu í stað
gagns.
Að vísu skipta verðlaunin sjálf
engu meginmáli, en hitt væri
óbætanlegt tjón, ef þetta fæddi
af sér það álit meðal íslenzkra
rithöfunda, eða skyti stoðurn
undir það, að þeim sé lokuð
leið til réttmætrar viðurkenn-
ingar í þeim löndum, sem næst
standa okkur, ef þeir skrifi á
íslenzku.
Við munum þá tíð, er ís-
lenzkir rifihöfundar eins og
Gunnar Gunnarsson, Guðmund
ur Kamban, Kristmann Guð-
mundsson og fleiri töldu sig
verða að brjóta sér braut með
því að skrifa á dönsku eða
norsku, en við höfum á seinni
árum viljað liíta á það sem dæmi
íslenzks umkomuleysis á fyrri
árum, en talið okkur hafa á-
stæðu til að ætla, að það heyrði
til liðinni tíð. Er nú illt í efni,
ef þetta tilbrigði norrænnar
samvinnu skýtur nýjum stoð-
um undir þetta álit, og mönn-
um þyk} sýnt, að þeir verði að
skrifa á sænsku, ef verðlauna-
hæft á að kallast.
Hraðvaxandi at-
vinnuleysi
Þau vátíðindi hefur nú að
höndum borið, að atvinnuleysi
er orðið hér töluvert. í höfuð-
borginni voru skráðir atvinnu-
lausir í vikulokin full þrjú
hundruð manna og bætast
nokkrir tugir við á hverjum
degi. Víða úti á landi hefur ver-
ið verulegt atvinnuleysi mán-
uðum saman. Þetta er gamall
draugur, sem menn vonuðu, að
kveðinn væri niður, en birtist
nú aftur sem eins konar skipta-
ráðandi í „viðreisnar“-gjaldþrot
inu mikla.
Forsætisráðherra lét svo um
mælt á þingi fyrir nokkrum
dögum, að „móti atvinnuleysi
yrði að berjast með öllum til-
tækilegum ráðum“, og hefur
Morgunblaðið frægt þau lands-
föðurlegu orð á síðum sínum
undanfarna daga. En landsfað-
irinn bætti við, að enn væru
ekki komnar fram nógu glögg-
ar skýrslur um þetta atvinnu-
leysi, til þess að ástæða væri
til að grípa til hinna „tiltæku
ráða“. Sú viðbót sýnir gerla,
hver hugur fylgir yfirlýsing-
unni. Hljóta menn ag spyrja,
hvort forsætisráðherrann telji,
að atvinnuleysingjarnir þurfi
að verða þrjátíu sinnum þriú
hundruð, áður en hann telji
ástæðu til atlögu við vágestinn.
Aðrir muiju líta svo á, að mik-
ilvægasta ráð í baráttu gegn
atvinnuleysi sé að lesa rétt úr
þróuninni og grípa til réttra
ráða, áður en atvinnuleysi dyn-
ur yfir, og með þeim hætti
verði réttar varnarráðstafanir
auðveldastar, bæði fyrir hið op-
inbera og almenning, svo og
atvinnuvegina sjálfa.
Að sjálfsögðu verður að ætl-
ast til þess, að stjórnendur séu
einfærir um að hafa nokkra
framsýni og fyrirhyggju um
þetta, en fyrst svo var ekki,
áttu þeir að taka vel ábending-
um um það hvert stefndi, og
ekkert vantar á slíkar ábend-
ingar. Fjölmargir aðilar, ekki
sízt Framsóknarmenn á Alþingi
hafa margoft varað við þessari
þróun og borið fram margvís-
legar tillögur til þess að sporna
við hættum hennar, en valda-
menn látið sem vind um eyru
þjóta. Sést og á orðum for-
sætisráðherra, að þeim er ekki
í huga að byrgja brunninn.
„Viðreisnar“-gjald-
þrotið æ hrikalegra.
Með hverjum mánuðinum,
sem líður, kemur betur í ljós,
hve „viðreisnar“-gjaldþrotið er
hrikalegt, djúprætt og algert,
og jafnframt koma fram í dags-
Ijósið nýir og nýir þættir þeirr-
ar iðju stjórnarvaldanna, að
reyna að dylja fyrir þjóðinni,
hvernig komið er, og hverjar
eru raunverulegar orsakir
þessa ástands. Það verður ekk
ert lát á blekkingaaustrinum.
Fyrir kosningarnar í vor var
öllu tjaldað, sem tækt var, til
þess að leyna þjóðina því, hvern
ig komið var og öllum vanda.
sem unnt var, skotið fram fyrir
kosningar með margföldum
kostnaði og beinum skemmdar-
verkum á hinu sjúka efnahags-
SUNNUDAGUR 21. janúar 1968.
kerfi, sem hefndu sín grimmi-
lega á eftir. Eftir kosningarn-
ar í sumar og haust kom svo
þessi hluti „viðreisnar“-gjald-
þrotsins allur úr kafinu, en þá
hófst ný varnarbarátta stjórn-
arflokkanna með blekkinguna
að vopni, og hún var í þvi fólg-
in að reyna að sýkna stjórnar-
stefnuna.
Þessi sérkennilega varaarbar
átta í gjaldþrotsstríði „viðreisn-
arinnar“ hefur staðið síðustu
mánuðina atf ærnum ákafa, þótt
raunar hafi stjórnarliðið orðið
að hrökklast þar úr einu víg-
inu í annað.
Ný strandhögg
gjaldþrotsmanna
Af öllum boðskap stjómar-
herra í nóvember og desember
hafði þjóðin ástæðu til að ætla,
að morgunverk þeirra á nýja
árinu yrði að friða og græða
ofurlítið af þeim höggsárum,
sem veitt voru á aðventunni,
enda var jólaboðskapur þeirra
sá. Þeir lofuðu 250 millj. kr.
tollalækkunum til þess að milda
áhrif verðhækkunar á nauð-
sjmjum almennings og draga
úr kjaraskerðingu. Nú er kom-
ið í Ijós, að þetta voru ómaga-
orð ein. Og sömu leið hafa önn-
ur betrunarloforð farið. Og af-
sökunin er sú, að um jólaleyt-
ið hafi komið í ljós, að ástand-
ið vœri miklu alvarlegra en
sást fyrir jólin, og er helzt að
sjá, sem einhverjar nýjar rann-
sóknir Efnahagsstofnunarinnar
hafi atfhjúpað þetta. Fyrir jól
var fullyrt, að gengislækkunin
ætti að nægja útflutningsfram-
leiðslunni og girða fyrir vax-
andi uppbætur, og í samræmi
við það, var það fyrirbæri
þurrkað út úr fjárlögum, nema
hluti niðurgreiðslna og útflutn-
ingsuppbóta á landbúnaðarvör-
ur.
Nú eftir jólin er svo öllum
tollum og sköttum haldið í há-
marki sem fyrr og fremur bætt
við, en gert ráð fyrir um fjög-
ur hundruð milljónum í upp-
bótum til sjávarútvegs og fisk-
iðnaðar. Þetta sýnir gerla, að
„viðreisnar“-gjaldþrotið er svo
botnlaust, að páfar þess vita
ekki lengur sitt rjúkandi ráð.
Það er ekki aðeins, að stefna
þeirra og gerðir hafi stefnt
efnahags- og atvinnulífi þjóð-
arinnar í þetta kviksyndi, held-
ur er ríkisstjórnin hætt að geta
fylgzt með því, sem er að ger-
ast, og metið ástandið af nokkru
skynsamlegu viti, þennig, að
fullyrðingar hennar og ráðstaf-
anir blasa við þjóðinni sem upp
spuni, óráðshjal og ónytjuverk
tveim eða þrem vikum síðar.
Þar með er „viðreisnar“-gjald-
þrotið orðið bæði málefnalegt
og persónulegt.
4f rek góðmála-
flokksins.
Menn muna, að fyrir kosn-
ingarnar forðaðist Alþýðuflokk
urinn að lýsa yfir, að hann ætl-
aði að stjórna með Sjálfstæðis-
flokknum eftir kosningar. og
hann gaf hiklaust í skyn, að
fhaldið bæri meginábyrgð á
efnahagsöngþveitinu. Hins veg-
ar væru „góðu málin“, svo sem
Framhald á bls. 14.