Tíminn - 22.03.1968, Blaðsíða 2

FÖSTUDAGUR 22. marz 1968
TÍMINN
Spilavíti og ertinekt
Fréttir af efnahagsorðuglei'k-
unum á fslandi hafa birzt hér í
öllum helzbu blíöðucium. Þau
hafa tojamsað á þessum frétt-
um, eins og þau hafi viljað
segja: Við vissum aHtaf, að
undralbarnið mytndi hálsbrjóta
sig fyrr eða síðar! Auðvitað
sýnir landinn umheiminum, að
hann getur rétt sig úr þessari
kreppu. Ég er mú ekki hrædd-
ur um það. En einhiverjir hafa
nú trúað á okkur, þvi að dag-
inrn sem Wall Street Jourmial
birti fréttima um það, að 23
menn hefðu verið skráðir at-
vimmulausir á íslandi, sló
felmtri á kauiphöllina í New
York og iverabréfamarkaðurinn
datt niður um 13% punfet.
Dagimn eftir að þessi válegu
tíðitndi gerðust, sat ég að simaeð-
icigi með kumningja mínum inni
á veitingalbúsinu Gullna uxan-
um í Kamsas City. Þessi maður
hafði feomið öl íslands, og var
einrn ’ af ótöldum aðdáemdum
eyjumnar hvítu. Hann var reynd
ar swo hrifimm af henni, að ég
var stundum hálfafbrýðisamur.
„Það verður eitthvað að gera
til að tryggja, að ísland ieindi
efcki oftar í svona eíniaihagis-
kreppu", sagði hanm.
„Ertu nú að hugsa eimgöngu
um íslendingana, eða ertu
hræddur um verðbréfaeignima
þíma“, sipurði ég.
„Máske er ég að -hugsa um
hvoru tveggja“, sagði hanin, „og
hvaða máli skiptir það anmars?
Þið íslendingar eruð svo ofboðs
lega viðkvæimir fyrir því, hvort
eitthvað búi undir, ef eimhver
vill rétta yfckur hjálparhönd.
Ég er löngu búinn að sjá, að
það gengur glaapi næst fyrir
ykfeur, að treysta svona alger-
lega á dynti síldarinmar og
þorsksinis. Þið þurfið að eign-
ast nýjan atvinmuveg og það
í snarhasti".
„Og hefur þú nokferar tilög-
ur fram að færa í því sam-
bandi?“ spurði ég.
„Ég get tryggt 300 milljónir
dollara til að gera ísiand að
Mekka rífera ferðamamna“
sagði hanm og var kotroskimn á
svip.
„Ferðaskrifstofa ríkisims
myndi aldrei taka það í mál.
Svo er okkur yfirleitt illa við
útlenzka ferðamenn“, svaraði
ég stuttaralega.
„Ja, nú er bara svo komið,
vinur, að þið hafið ekfeert efni
á því lengur að vera stórir uipp
á yfckur. Látið okkur fjárfesta
þessa peninga, og við skiptum
til helminga ágóðanum, og þar
er svo komimn nýr stór-atviminu-
vegur á íslandi!“
„Hvernig ætlarðu að fá ala
þessa rífeu feðramenn ti'l að
fcoma til íslands?“ spurði ég
efabJandinm.
„Það verða tveir megim sölu-
punktar: Mikiivægi íslamds sem
heilsuibruinmur. Hér verður lögð
áherzla á heilnæmi loftsins og
vatnsins, læikningamátt heita
vatnsins og leirsins. Hinn
punkturinn verður Lamd nautn
anna eða ísland, eyjan þar
sem allt er leyfilegt!"
„Nei, heyrðu mig nú! Við
íslendingar seljum okkur
aldrei, jafnvel ekki fyrir doll-
ara.“ Ég var sár-móðgaður.
„Áður en þá ábveður, að þú
talir fyrir munn allra lands-
manma, þá langar mig til að
s'kýra frá áætlumin'ni í fáum
dráttum. Atlir hafa einhverja
kvilla, og þess ríkari sem mað
urinn.er, þess fleiri kvillar hrjá
hann. Hér kemur heilsubrunns
hliðin. Við byggjum betri bað-
hús ern í H-ot Springs Arkans-
as. Gufuböð, saunaböð, leir-
böð og öll önmur böð, sem við
getum látið okkur detta í hug.
Svo verða nuddfeoniur úr Kefla-
vík á hverju strái eims lítið
klæddar og hægt er. Nektar-
klúbba reisum við með leirlaug
um þar sem gestirnir geta far
ið í leirsiag eins og vaikyrjurn
ar á Reeperbahn í Hamburg!
Við byggjum glæsilegra spi'la-
víti heldur en í Monoco, fínni
hótel en í Miami. Þetta verður
allt upip á það bezta, brjósta-
berar þernur svífandi um sal
ima í humdraðatali, flofckar
hafnfirzkra meyja dansandi í
ertinekt á hverju leiksviði.
Þarna fær fegurð íslenzkra
kvenna fyrst að njóta sin! Eng
inn bar verður undir tvö hundr
uð metrurn á lengd og ekkert
dan.sgólf minna en Laugard'ds
völlurinn! En svo verður líka
að sjiá gestunum fyrir öðrum
ho'llum skemmtunum. Við efn
um til árlegra sumarhátíða, sem
við gætum kailað: Miðnæturæv
intýri á ví'kimgaöid. Aiþingi-yrði
iátið halda sumarfundi á Þimg-
völlum. Þingmennirnir verða
að láta sér vaxa skegg og klæð
ast fornmannabúningum með
hjálmum, nautshornum og öliu,
sem til'heyrir. Við setjum á svið
hólmgöngur, bardaga og aftök
ur. Gestuinium verða leigðir
fiornimannabú'ni'ngar og þeir látn
ir taka þátt í víkingaleikjun-
unum! Hvíilíkar sum'arnæt'Ur
gætu þetta orðið! Þetta yrði
á örskömmum tíma heimsifræg
sumarhátíð. Svo mvndum við
þurfa að sýna náttúruhamfarir.
Ef ekki væri. einbvers staðar
eldgos í gangi, mætti athuga
með að láta varpa litlum atom
sprengjum niður í gíg Heklu
og. sjá hvort ekki mætti þann
ig framkalla eitthvað. Þið haf
ið jú mokað tonnum af grœn
sápu í Geysi með góðum
árangri. Möguleiikarnir eru ó-
tæmandi!"
„Þetta er alveg ómögulegt,“
sagði ég. „Það er fyrir neðan
ofckar virðingu að standa í
svona,- Við viljuim ekki láta
spjalla okkar fagra eyland.
Kemur ekki til mála!“
„Hvað gerist þótt þið seljið
örlítið af fegurð land'siins og
dætra þess? Lofið öðrum að
njóta lækningamiáttar vatnisins
og leirsins, og klæðið þingmenn
ina í fornmannabúniinga? Þetta
er gert víða um heim, og sjálf
ir eruð þið þjóða sólgnastar í
að taka þátt í spjöllun amnarra
þjóða. Nei, þið vi'ljið njóta
alls hins bezta í lífinu og
halda áfram að láta fisfeinn
borga fyrir það. Kanin'Ske vill
fiskurinn efe'ki láta spjalla sig
lengur. Og hvað segir þú við
því?“
Og ég sagði akfeúrait efcki
neitt. Ég var orðlaus.
Þórir S. Gröndal.
Lost á frummálinu Repulsion
Leikstjóri: Roman Polanski,
handrit: Polamski og Gerard
Brach
Kvikmyndari: Gilbert Taylor,
tónlist: Chico Hamilton
Brezk frá árinu 1965, gerð fyr
ir Compton / Tekli
Sýningarstaður: Kópavogsbíó
sýningartími: 104 mín.
Carol (Catherine Deneuve)
er belgísk handsnyrtistúlka,
sem býr með systur sinni Hel-
en (Yvorine Furneaux) í
South Kensington í London.
Hún er fíngerð og tilfinninga-
næm og haldim sjúklegum við-
bjóði á karlmönnum. Andúð
hennar kemur skýrt fram við
vin systur henmar Michaed
(lan Hendry) hún þolir efcki
að sjó eigur hans í baðherberg
inu og kvelst bvölum for-
dæmdra undir velsældar-
stuinum systur sinnar á ásta-
nóttum þeirra. Þau hafa ráð-
gert ferð til útlanda en Carol
er mjög á móti skapi að dvelj-
ast ein, ímyndanir um of'beldi
og nauðgun ná tökum á henni.
UngiS maður Colin (Joihn Fras
er) er yfir sig ástfangnnn af
henni en alls ófær um að
ski'lja ’hama eða fá hana til að '
tjá sig.
Þegar Miohael og Helen fara
tií Ítaiíu gefur Carol sig ai-
gjlörlega á vald sjúiklegum hug
arfóstrum sínum. Hún missir
vimnuma eftir að hafa meitt
eina fcomuna vísvitaindi. Oolim
reynir að hringja og að lofcum
brýzt hanm inm til hemmar og
reynir að tala við hana. Hún
smýr sér eldsnöggt að honum
og banar honum með kerta-
stjafca. Húseigandinn sem kem
ur til að rukka inm leiguma,
stenzt efeki þetta fallega barn
og hlýtur sömu örlög en í
þetta sinn er vopnið rakhnífur
Miohaels. Þegar skötuhjúim
koma frá Ítalíu er annað lík-
ið í baðinu en hitt í stof-
unmi og Carol nær dauða en
lífi undir rúmi. Michael ber
hana burt frá þessum óheilla-
stað og Polanski sýrnir okkur
síðast slétt óþroskað andlit
Carolar á fjöLskyldumyndinni
frá Brussel. Er hann að gefa
í skyn að barnið ha-fi ekfei
þroskazt þrátt fyrir vöxtinn og
því hafi þessi harmleikur orð-
ið.
Roman Polanski fæddist 18,
sept. 1®33 í París, en fore'ldr-
ar hans eru Pólskir. Hanm lék
í ýmsum kvikmyndum m.a.
Kynslóð Wadjas o.fi. myndum
hans, og í „Óhamingja“ Munks
o.fl. myndum annara leik-
stjóra. Hanm gerði nokkrar at-
hyglisverðar stuttar kvikmynd
ir og árið 1962 gerði hann
fyrstu stórmynd sína Noz w
wodzie „Hniífurinn í vatninu"
sem vakti mikla athygli fyrir
frumlega myndatöku og frá-
bært handrit sem er eftir
Jerzy Skolimowski, leifeara,
ljóðskáld og bviikmyndastj'óra
en hamin hefur sjáifur leifeið
aðalhlutverk í tveimur miynda
sinna. 1963 gerði Polanski
eimin þátt í kvikmyndinni Les
pius beiles escroqueries du
monde (Fegurstu prettinnir í
heimi) hinir eru gerðir af God
ard. Chabrol, Gregoretti, og
Horikawa, og heitir sá „Dem-
antaáin". Það var fyrsta mynd
in sem Gerard Brach vann
með honurn að, við gerð hand-
ritsins, en síðan hafa þeir ým-
ist unmið saman við hamdritin
eða Braoh einin samið þau.
1965 gerir hann svo þessa
mynd, sem þykir lakari en Cul
de-sac.
„Blimdgata“ sem hanm lau'k
við árið eftir einnig fyrir
Compton.
Þessi mynd er mjög sér-
stæð vegna notkunar hljóðs:
ins og hinina áhrifamiklu
þagmia.
Það enu margir augljósir
kostir við þessa mynd, gott og
óvenjulegt handrit, aldrei fyrr
hefur aðaLpersóna sagt svo fá-
ar setningar, góð tóniist sem
magmar tilfinnimguina fyrir ó-
hugnaðinum og nær réttum á-
hri'fum. Myndatakan er stór-
snjöll, sérstaklega fjrrir notk-
un á breiðmyndum (Wide-
angle) og víða bregður fyrir
frumiegum tilþrifum. T.d. and
lit Carolar þegar það speglast
í gljáfægðum katlinum af-
skræmt af lögum ketilsims, þá
er h'U-gur hennar afskræmdur
af óttainum við það óþekikta
sem hún þó þráir að kynnast.
Bæði morðatriðin eru frábær-
lega vel mynduð og öðruvisi
en við eigum að venjast. Den
euve er eins og sköpuð í hlut-
Á myndinni sést CHaterine Deneuve í hlutverki sínu.
verkið. Hvergi er ofgert i
minni h'lutverkunum og Iam
Hendry er mjög góður í hilut-
verki Michaels. Taugaiveiklun
arkækir Carolar, sð strjúka
fingruinum við nefið, fyila vel
út í þá mynd er Polanski dreg
ur upp af hinni óhamingju-
s'ömu stúlku sem CTetur e'kki
samlagazt eðlilegu lífi.
Gallarnir eru liíka augljósir,
táfcnin sem Polan'Ski notar eru
of augljóst hann er ekki nógu
ísmeygilegur við að skapa and
stæður. T.d.> saklaus leikur
numnanna í kiausturg'arðinum
áður en hjúin hefja sinn for-
boðna leik. Úidið höfuð kanín
umnar í veski Carolar og við-
urstyggilega Ijót andlit kvenn
anna á snyrtistofuinni, hendur
þeirra með hlussustórum
hringjum sem minnia Carol á
skuggann af loftljósinu i her-
bergi hennar. Einnig v:rðist
hanin efcki nógu handgeng-
inn enskummi og umhverfið er
ekki nógu vel niotað.
En hann er snillingur í að
sýna einangruin fólks (bæði
Hn'ífuTÍnm í vatninu og Blind-
gata fjal'la um ein'angrun frá
öðrum) og veiikindum hennar
stig af stigi er lýst af mikilli
s'karpskyggni. Við fáum samt
aldrei að vita hversvegna?
hvar? og hvenær? Carol byrj-
ar að veikjast. Sumir vilja
telja þessa mynd „framúrskar-
andi afrek fcvikmyndalistarinn
ar“ það má deila um það eins
og allt annað, en ljóst er af
þessari fyrstu mynd Polanskis
sem sýnd er hér á landi að
hér er ekki neinn miðlungs
maður á ferð.
Á meðan á verkfallinu stóð
var sýnd hér í Gamla bíói af-
burðagóð mynd „Hæðim“ eftir
hinn- góðkunma leikstjóra Sind
ey Lumet, sem gerði „Veðlán-
aran“ sem sýnd var í Laugar-
ásbíói 1965. Handritið sem
Ray Rigby og A.S. Allen
sömdu hlaut fyrstu verðlaun í
Cannes 1065, Sean Connery
og Harry Andrews ásamt Ian
Hendry, sem eimnig leikur í
þessari mynd, sýndu góðan
ieik sem seint gleymdist.
P.L.