Tíminn - 23.05.1968, Blaðsíða 8

8 TÍMINN FIMMTUDAGUR 23. maí 1968.
í HEIMSFRÉTTUM ■ -wl „BYLTING" í FRAKKLANDI
í Frakklandi var gizkað á í
gær, að a. m. k. 10 milljiónir
verkamanna hefðu lagt niður
vinnu sína og mörg hundruð
vinnusitaðir voru á valdi verka-
mannanna; þ. e. þeir settust að
þar og tryggj a þannig stöðvun
þeirra þar til kröfum um bætt
kjör verður mætt. Frakkland
hefur aldrei upplifað slíkt áð-
ur síðan 1936, að svipuð alda
gekk yifir landið, en þó í mun
smærri stíl. En þá var iíka
alþýðustjórn við völd undir
forystu Leon Blum, og öldin
önnur.
Síðasta vika í Frakklandj var
„vika stúdentanna“. Þeir voru
þá enn athafnamestir. Þessi
vika, sem nú er að líða, er aft
ur á móti vika verkalýðsins.
Aðgerðir stúdentanna gerðu
aðgerðir verkalýðsins möguleg
ar, og það eru ekki aðeins
stjórnvöld Frakklands sem ekki
ráða við eitt eða neitt; verka
lýðssamtökin hafa einnig litla
stjórn á málunum. Verkamenn
stiórna sér sjólfir.
Segja má að Frakkland sé
nú svo til einangrað. Samgöng-
ur innanlands eru í molum.
Allt atviinnulíf er stöðvað, þar
sem verkamenn hafa ekki far-
ið í verkfall hafa atvinnurekend
ur sjálfir lokað. Þjónustufyrir-
tæki sömuleiðis.
Verkamenn segjast ekki
hverfa aftur til vinnu sinnar
fyrr en kröfum þeirra verði
mætt. Á morgun mun Gharles
de Gauile, forseti Frakklands,
halda ræðu til þjóðarinnar, og
mun þá væntanlega koma í
ljós í hve ríkum mæli hann
kemur til móts við verkalýðinn.
Ljóst er, að eftirgjöfin þarf
að vera m,iög veruleg; annars
sitja verkamenn áfram inni í
lokuðum atvinnufyrirtækjum.
„Stúdentavald"
Átökin í Frakklandi eru að
vissu leyti þáttur þróunar, sem
á upphaf sitt í Bandaríkjunum,
en hefur farið víða um lönd
beggja vegna járntjalísins. Það
eru kröfugerðir stúdenta og
annarra námsmanna í æðri skól
um um breytta kennsluhætti og
aukin áhrif nemenda á skó'l-
ana og kennsiuna.
Fjöldaðgerðir stúdenta hóf-
ust í Bandaríkjunum, og í sam
bandi við annáð og óskyit mál,
banáttuna fyrir auknum borg-
araréttindum til handa blökku
mönnum.
Þessar mótmælaaðgerðir stúd
entanna vöktu athygli, og
stúdentar urðu sér allt í einu
meðvitandi um vald sitt ef
beitt væri mótmælaaðgerðum.
Þeir tóku því bróðlega að
snúa atorku sinni að öðrum
mólum; fyrst og fremst gegn
styrjöldinni í Vietnam, en eins
gegn stjórnendum háskóla
sinna í Bandaríkjunum. Árið
1964 kom til hinna miklu á-
taka* við Berkeley háskólann í
Kaliforníu, og nýtt hugtak varð
til: „Stúdentavald". í Banda-
ríkjunum voru Berkeley-átökin
mestu aðgerðir bandarískra
stúdenta þar til hin miklu á-
tök urðu við Columbíu-háskól
ann í New York fyrir fáeinum
vikum, er lögreglan var kölluð
út til að fjarlægja stúdentana
úr háskólabyggingunni, en þar
höfðu þeir komið sér fyrir og
lokað sig inni.
Aðgerðir stúdenta í Banda
ríkjunum fregnuðust fljótlega
víða um heim, eins og aðrir
atburðir nú á tímum, og þær
höfðu mikil áhrif á stúdenta
og samtök þeirra í Evrópu.
Oánægjan
Það hefur haft mikil áhrif
til aukinnar óánægju meðal
stúdenta hversu 1%,'ög tala
þeirra hefur fjölgað undanfar
in ár án þess að húsnæði og
kennslulð háskólanna þróaðist
að sama skapi. Á aðeins 10 ár-
um fjölgaði t. d. stúdentum í
Bandaríkjunum úr 2.6 milljón
um í 7 miljónir. Árið 1950
var tala stúdenta í vestur-iþýzk
um háskólum 110 þúsund, en
er 250 þúsund í dag. f Frakk-
landi voru 200 þúsund háskóla
stúdentar árið 1961, en þeir eru
nú 515 þúsund.
Allt hefur þetta haft áhrif á
skólakerfið til hins verra, ekki
sízt í Frakklandi, en einnig í
morgum öðyim löndum. Margt
annað kemur einnig fram, sem
stúdentarnir eru óánægðir með,
ekki sízt prófkerfið.
Stúdentarnir í Vestur-Berlín
voru einna fyrstir evrópskra
stúdenta til að grípa til fjölda
mótmæla gggn háskólayfirvöld
um, en það gerðist árið 1965, og
hélt áfram árið eftir. Það ár
breytti barátta þeirra aftur á
móti nokkuð um svip; hún
varð einnig pólitísk. Ári'ð 1967
hörðnuðu enn aðgerðir stúd-
enta, og lögregluaðgerðir. gegn
þeim að sama skapi, þar til
upp úr sauð fyrir alvöru um
síðustu páska, er nazistaspíra
skaut stúdentaleiðtogann Rudi
Dutschke.
Af Vestur-Evrópuríkjum,
sem einnig hafa orðið fyrir
barðinu á stúdentaaðgerðum,
má nefna Holand, Bretland og
Ítalíu. Belgía með tungumála-
vandamál sitt er kafli út af
fyrir 6ig.
En mótmælaaðgerðirnar eru
ekki takmarkaðar við Vestur-
lönd. Bæði hefur komið til
slkra aðgerða, og það mjög
kröftugra, í sumum ,yþriðja
heims“-ríkjum, en þó á mun
áhrifaríkari hátt í nokkrum
Austur-Evrópuríkjum, sértak-
lega þó í Póllandi og Tékkósló
vabíu, en í síðarnefnda landinu
áttu aðgerðir stúdenta veruleg
an þátt í að magna þá frjáls-
ræðisöldu, sem virðist nú flæða
yfir landið.
Upphafið
Oft veltir lítil þúfa stóru
hlassi, segir máltækið, og það
sannaðist í Frakklandi. Upphaf
þeirra miklu atburða, er þar
hafa átt sér stað undanfaríð,
var óánægja stúdenta í nýleg-
um háskóla í fátækra-hverfinu
Nanterre vestan Parísar. Þar
mynduðust samtök stúdenta,
er gagnrýndu harðlega „fornald
arlegt" skólakerfi, sem þeir
töldu einkum eins konar verk-
smiðju til framleiðslu á „varð-
hundum og leppum."
Eftir nokkurra mánaða ó-
læti í Nanterre var háskólan
um lokað fyrr í mánuðinum, og
þá hófust mótmæli í Sorbonne-
háskóla sjálfum, en Nantorre
skólinn er tengdur Sorbonne.
Stúdentar söfnuðust saman í
háskólanum og settust þar að.
Eftir nokkra umþóftun gripu
frönsk yfirvöld til þess van-
hugsaða ráðs að senda lög-
regluna inm í hásfkólanm og fjar
lægja stúdentana, en skólanum
var síðan lok’að.
Þetta leiddi að sjálfsögðu til
mikilia átaka stúdemta og lög-
reglu 1 París og beitti lögreglan
geyslegri hörku við stúdent-
ana, sem brátt urðu um 10
þúsund talsins. Tveimur dög-
um eftir lokum Sorboinine hafði
lögreglam sært 1000 þeirra eft-
ir götuibardaga, er voru þeir
mesitu frlá því árið 1944. Hið
þekkta Latínuhverfi var helzti
vÆ'gvöllurinn.
Hinar hiörkulegu aðgerðir lög
reglumniar vöktu mikla reiði, og
stúdentar víða um Frakklamd
— og í öðrum löndum —
sýndu stúðming við Parísarstúd
entana. Brátt sáu yfirvöldLn að
sér, og sneru við blaðmu;
álkváðu að verða sem minnst í
vegi stúdentamna.
Sovét í skólum
Stúdemtarmir tóku yfir Sor-
bonne og settust þar að og
mynduðu sérstakt stúdemtaráð
eða Sovét, og inn'an nokkurra
daga böffðu stúdentar tekið yfir
háskóla og aðra æðri skóla um
alt lamdið. Mynda þeir þar sín
ráð og halda stöðuga fundi,
þar sem rætt er endalausit ekki
aðeins um skólamálim, heldur
þjóðfélagsmjál, stéttastríð og
byltimgu.
Ýmis samtök stúdenta stjórn
uðu þessum aðgerðum, eða
reyndu að stjórna þeim. Það
hlaut því að þvi að koma, að
tl ágreinimgs kæmi þeirra á
milli um áframhaldandi aðgerð
ir. Og merki eru um, að bæði
sé nú um slíkan ágreining að
ræða, og eims um að mestu að-
gerðir stúdenta séu liðnar hjá.
Verkamenn rísa upp
Em eitt tekur við af öðru.
Þegar svo virtist, sem draga
tæki úr aðgerðum stúdenta —
ekki sízt eftir ræðu Georges
Pompidous forsætisráðherra,
rétt fyrir vikulokim, þar sem
hann kallaði út aukalið og sagð
ist myndi verja lýðveldið —
fór byltingarandi sem eldur í
sinu meðal verkamanna Frakk-
lands,
Það voru verkamennirnir
sjálfir, sem hófu verkföllin.
Þeir ákváðu að leggja niður
vimnu og settust að á vimnu-
stöðum sínum. Sums staðar lok
uðu beir jafnvel framkvæmda-
stjóra fyrirtækjanma inmi á
skrifstofum þeirra.
Þáð byrjaði hjá stóru ríkis-
fyrirtækjum — Renault, sem
framleiðir hima þekktu frönsku
bíla með sama nafni, og flug-
vélaverksmiðjumum Sud-Aviat-
ion, ibœði í Namtes og St. Naz-
aire — en á fyrra staðmum
hóffu verkamennirnir aðgerðir
sínar á þriðjudag í síðustu viku.
Þá viku breiddust venkflöll út
og er líða tók að vikulokum.
var áætlað að um. hálf miljóm.
verkamanma vœru í slíkum
verkflölum.
M strax var ástamdið orðið
mjiög alvaríegt — svo alvarlegit,
að Charles de Gaulle, forseti,
sem var í opimberri heimsókn
í Rjúmenáu, stytti heimsókmina
um eimn dag og kom til Parísar
á laugardaginn. Það voru eink-
um samgöngutæki, sem urðu
fyrir stöðvunum vegna verkfall
anna, og um helgina var Frakk-
land að mestu eimangrað.
En um og eftir síðustu helgi
breiddust verkföllim út með
miklum hraða. Á mánudag var
áætlað að um sex milljón
verkamemn væru í verkfölum
og á þriðjud’aginn var áætluð
tala a. m. k. 10 milljónir ef
ekki hærri.
Kröfur verkamannanna voru
yfirleitt þær sömu, hærri laun,
styttri vinnutími og raunhæf-
'ar aðgerðir gegn atvinnuleysi.
Auk þess voru háværar raddir
um einhvers konar atvimmulýð-
ræði, þ. e. aukin áhrif verka-
fólks á rekstur fyrirtækjanna,
sem það vinnur við.
Bökum snúið saman
Þótt verkamenmirnir játúðu,
að aðgerðir stúdentanna hefðu
gert þeim fært að hefja þessar
verkfallsaðgerðir, vildu þeir
sem mi-nnst samibamd hafa við
þá. Þeir töldu, að nú væri tími
verkamianmanna konunn, og
málefni verkamanma gætu þeir
sjá'lfir bezt annazt.
Verkalýðssamtökin OGT, sem
Framhald á bls. 14.
Renault-bílaverksmiðjurnar, sem eru ríkiseign, voru hvað fyrstar til að falla í hendur verkfallsmanna. Á þessari mynd sjást verkfalls-
menn uppi á veggjum verksmiðjanna, en fyrlr utan er fjöldi stúdenta er sýndi þelii stuðning slnn.