Alþýðublaðið - 08.11.1996, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
a
5
■ Formannskjör á flokksþingi
Eigum að
læra af fortíð-
inni -ekki
lifa í henni
- segir Sighvatur Björg-
vinsson í viðtali við Hrafn
Jökulsson.
Er ekki raunin sú, að þið Guð-
mundur Arni Stefánsson eruð full-
trúar talsvert ólíkra viðhorfa innan
Alþýðuflokksins?
Það getur vel verið að í sumum efn-
um greini okkur á. Mín viðhorf eru
skýr og byggja á nútímalegri jafnaðar-
stefnu. Snemma á sjöunda áratugnum
ákváðu Alþýðuflokksmenn að varpa
fyrir róða gömlu kennisetningunum um
þjóðnýtingu, haftakerfi og áætlunarbú-
skap, einsog lesa má um í bók dr.
Gylfa Þ. Gíslasonar um Viðreisnarárin.
Gylfi lýsir því á athyglisverðan hátt
hvemig hann snerist til fylgis við hina
endumýjuðu jafnaðarstefnu, og allar
götur síðan hefur Alþýðuflokkurinn
fylgt þessum hugmyndum og þróað
þær áfram. Enginn íslenskur stjórn-
málamaður hefur átt jafn ríkan þátt í
aðlögun jafnaðarstefnunnar að veru-
Ieika samtímans og Jón Baldvin Hanni-
balsson. Ég er sammála Jóni Baldvin
um áherslumar sem hann leggur, og vil
leggja mitt af mörkum til að Alþýðu-
flokkurinn haldi áfram á sömu braut -
einsog allir aðrir jafnaðarmannaflokkar
í Vestur-Evrópu. Það er gagnslaust að
grípa til pólitískra lausna gærdagsins.
Við eigum að læra af fortíðinni en ekki
lifa í henni.
Guðmundur Árni skilgreinir sjálf-
an sig sem boðbera klassískrar jafn-
aðarstefnu. Hvernig skilurðu það
hugtak í pólitík nútímans?
Klassísk jafnaðarstefna er hugsjónin
um frelsi, jafhrétti og bræðralag. Þetta
hefur ávallt verið kjaminn í stefnu allra
jafnaðarmannaflokka. En við verðum
hinsvegar að endurskoða aðferðafræði
okkar, vegna þess að aðferðir og úr-
lausnir sem giltu á fyrri helmingi aldar-
innar gilda ekki á okkar tímum. Þjóðfé-
lagið er miklu flóknara og opnara en
áður var. Núna em það ekki bara aðilar
vinnumarkaðarins ásamt ríkisvaldinu
sem ákveða lífskjör fólks við kjara-
samningaborðið. Lífskjörin ákvarðast
af miklu fleiri atriðum en þeim sem er
ráðið til lykta í slíkum samningum. Þau
ráðast ekki síst af þeim tækifæmm sem
við gefum ungu fólki til að menntast
og nýta menntun sína. Til að halda
uppi lífsgæðum á Islandi verðum við
að veita sömu tækifæri og þegnar ná-
grannalandanna njóta. Aðferðir nútím-
ans til að bæta lífskjör fela meðal ann-
ars í sér opnun þjóðfélagsins og aukna
samvinnu við önnur lönd. Þetta snýst
ekki bara um viðskipti. Alþjóðleg sam-
vinna getur líka tryggt félagslegt rétt-
læti og jöftiuð. Þannig er íslenska lög-
gjöfin um samkeppni og um vemd og
rétt neytenda komin til vegna aðildar
okkar að Evrópska efnahagssvæðinu.
Áhersla Jóns Baldvins á Evrópu-
samvinnu hefur sætt gagnrýni frá
sumum, og hann að auki sakaður
um að fara með flokkinn langt til
hægri. Fór formaðurinn of hratt fyr-
ir flokkinn?
Nei, það er alger misskilningur.
Sumir tala um „harða stefnu" Alþýðu-
flokksins, af því við höfum barist fyrir
nánu samstarfi við Evrópuþjóðir,
auknu fijálsræði í verslun og viðskipt-
um og krafist grundvallarbreytinga á
skipulagi atvinnuveganna. Þetta er ekki
„hörð stefna" - þetta er fjölskyldu-
stefna, leið til bættra lífskjara fyrir ís-
lenskan almenning.
Á hvaða málefni leggur þú mesta
áherslu, náir þú kjöri?
Mikilvægastá verkefni Alþýðu-
flokksins er að vinna að sterkari stöðu
jafnaðarmanna. Við jafnaðarmenn í
stjómarandstöðu emm áhrifalausir ein-
sog sakir standa - og sama er að segja
um jafnaðarmenn, sem kosið hafa
Sjálfstæðisflokkinn. Það kom berlega í
ljós á Iandsfundi Sjálfstæðisflokksins
að fijálslyndir menn í flokknum mega
sín nú einskis. Á þá er ekki hlustað.
Stærsta og þýðingarmesta hlutverk
okkar Alþýðuflokksmanna nú, er því
að leiða baráttuna fyrir samstarfi jafn-
aðarmanna. En til að geta gert þetta
þarf Alþýðuflokkurinn að vera félags-
lega öflugur. Samstarf jafnaðarmanna
byggist á öflugum Alþýðuflokki og ég
vil að flokkurinn styrki sig félagslega,
langt umfram það sem nú er.
Menn eru búnir að tala um sam-
einingarmál á vinstri væng í marga
áratugi. í margra eyrum hljóma
yfirlýsingar um þessi mál einsog
gamlar tuggur, enda hafa allar til-
raunir til sameiningar runnið út í
sandinn.
Þessar tilraunir hafa misheppnast,
það er rétt. Ég tel að skýringin felist
ekki síst í þeim aðferðum sem menn
hafa notað. Annarsvegar hafa sumir
haldið því fram að ekki sé hægt að
sameina jafnaðarmenn, nema kljúfa þá
fyrst. En sameiningin sem átti að leiða
af sundrungunni hefur aldrei orðið. Hin
aðferðin, sem notuð hefúr verið til að
vinna að sameiningu, felst í því að
skipa viðræðunefndir á vegum flokks-
stofnana. Ég hef sjálfur tekið þátt í slík-
um viðræðum, og hef litla trú á að sú
aðferð geti borið árangur. Með þessu er
áhugafólki um sameiningarmál haldið
utan dyra og því sagt að vera ekkert að
grugga vatnið, málið sé í nefnd. Stofn-
anaviðræður af þessu tagi skila ekki ár-
angri.
Nú erum við hinsvegar að reyna aðr-
ar aðferðir. Nú reynum við að fá fólk
sem aðhyllist jafnaðarstefnuna til að
láta skoðanir sínar í ljós. Við erum að
reyna að vekja bylgju meðal almennra
kjósenda, hreyfingu fyrir því að þetta
takist. Þegar að því kemur að málið
verður tekið fyrir í stofnunum flokk-
anna, á að vera tryggt að bylgjan verði
ekki stöðvuð.
Þú talaðir um jafnaðarmenn í
Sjálfstæðisflokknum. Hver er
reynsla þín af samstarfi með Sjálf-
stæðismönnum í síðustu ríkisstjórn?
Einsog Jón Baldvin hefur skýrt frá,
urðum við fyrir miklum vonbrigðum
með stjómarsamstarfið með Sjálfstæð-
isflokknum. Ég náði sem ungur maður
í síðustu ár Viðreisnarstjórnarinnar.
Tvennt var þar áberandi. Flokkarnir
voru sammála um að beijast fyrir opn-
um þjóðfélagsins, afnema höft, auka
frelsi í verslun og viðskiptum og opna
glugga þessa lokaða lands fyrir um-
heiminum. Margir okkar, sem vorum
ungir á þessum árum, sáum Viðreisn-
ina lengi vel í rómantísku ljósi og héld-
um að hægt væri að endurtaka leikinn.
Ástæðan þess að við fórum í samstarf
með Sjálfstæðisflokkinn var því ekki
síst sú, að við héldum að við gætum
haldið áfram á þeirri braut sem mörkuð
var á Viðreisnarárunum til aukins
frjálsræðis, lýðræðis og opnunar til
umheimsins. Við urðum hinsvegar fyr-
ir gríðarlegum vonbrigðum, ekki síst
með seinni tvö ár ríkisstjómarinnar. Og
nú er Viðreisnardraumurinn dauður.
Þú ert þá að segja í reynd að Sjálf-
stæðisflokkurlnn sé nú höfuðand-
stæðingur Alþýðuflokksins?
Já, tvímælalaust. Þetta er ekki sami
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokkur-
inn vann með á Viðreisnarárunum und-
ir forystu Ólafs Thors og Bjama Bene-
Sighvatur Björgvinsson: Alþýðuflokkurinn er eini
stjórnmálaflokkurinnn sem er algerlega heill og
óskiptur f sameiningarmálunum. Hann verður að taka
frumkvæðið. ■ A-mynd: E.ÓI.
diktssonar. Þá ríktu jákvæð, fijálslynd
og mannúðleg viðhorf innan flokksins.
Ekki lengur. Sjálfstæðisflokkurinn er
orðinn að pólitískum umskiptingi.
Sjálfstæðisflokkurinn er orðinn for-
mælandi hinna fáu, hann afhendir út-
völdum auðlindir þjóðarinnar. Hann er
á móti því að opna til umheimsins,
hann stendur vörð um óbreytt ástand
og úrelt kerfi. Sjálfstæðisflokkurinn er
orðinn flokkur afturhalds og stöðnunar,
og slíkur flokkur hlýtur að vera höfuð-
andstæðingur jafnaðarmanna.
Þú talar um að efla samskipti við
útlönd, auka frjálsræði í viðskiptum
og um opnun þjóðfélagsins á mörg-
um sviðum, jafnframt því að leggja
mikla áherslu á sameiningarmál.
Hefurðu trú á að hægt sé að ná sam-
an með Alþýðubandalagsmönnum í
þessum málum?
Já. Ég veit að innan Alþýðubanda-
lagsins er margt fijálslynt fólk sem vill
kanna grundvöll samvinnu og samein-
ingar með opnum huga. Ég veit líka að
í flokknum er stór hópur sem er okkur
sammála um nauðsyn á uppstokkun at-
vinnuveganna og hefur svipaðar skoð-
anir á veiðileyfagjaldi. Sumir alþýðu-
bandalagsmenn eru líka reiðubúnir að
láta á það reyna með aðildarumsókn,
hvað íslendingum býðst í samningum
við Evrópusambandið. Auðvitað er
fólk í Alþýðubandalaginu sem ekki
deilir þessum skoðunum með okkur.
En ég leyfi mér að benda á, að í öllum
stóru jafnaðarmannaflokkunum í lönd-
unum í kringum okkur er ágreiningur
um máls af þessu tagi. Sá ágreiningur
er hinsvegar leystur með lýðræðisleg-
um hætti og menn una niðurstöðunni.
Ég bendi til dæmis á jafnaðarmanna-
flokkinn í Noregi. Þótt hart hafi verið
deilt um aðild að ESB, og menn skipað
sér í tvær fylkingar, þá er flokkurinn
jafn sterkur eftir sem áður. Menn virða
einfaldlega skoðanir annarra.
Áfram um sameiningarmál. Held-
urðu að þú getir átt gott og traust
samband við forystumenn annarra
flokka, verðir þú kjörinn formaður?
Já, ég er nú búinn að vinna með
þeim nokkuð lengi og þekki marga
þeirra persónulega. Eg á þessvegna
góðan aðgang að þeim, en það er ekki
aðalatriðið. Mestu skiptir að vekja
áhuga og vilja jafnaðarmanna í stjóm-
arandstöðu og í meðal óháðra kjósenda
og í röðum fylgismanna stjómarflokk-
anna til þess að taka höndum saman.
Og mín skoðun er sú, að það verði best
gert með því að Alþýðuflokkurinn sé
félagslega sterkur og öflugur. Af-
hverju? Vegna þess að Alþýðuflokkur-
inn er eini stjómmálaflokkurinnn sem
er algerlega heill og óskiptur í samein-
ingarmálunum. Hann verður að taka
fmmkvæðið. Sterkur Alþýðuflokkur er
þessvegna öflugasta vopnið í barátt-
unni fyrir málstað sameiningar.
Hvað fannst þér um þau orð
Margrétar Frímannsdóttur for-
manns Alþýðubandalagsins, að Guð-
niundur Ami væri betur til þess fall-
inn að stuðla að sameiningu?
Ég lít einfaldlega á orð hennar sem
tilraun forystumanns í einum flokki til
að skipta sér af formannskjöri í öðmm
flokki. Hinsvegar vakir kannski ekki
alveg fyrir henni, það sem hún segir.
Við Margrét vomm saman í fjárlaga-
nefnd Alþingis, þar sem fólk kynnist
einna best í öllu starfi þingsins. Þar féll
okkur mjög vel, og hún hefur við mörg
tækifæri sagt að besta samstarf, sem
hún hefur átt í þingsölum, haft verið
við mig. Ég kvíði því sannarlega ekki
að vinna að sameiningarmálum með
Margréti Frímannsdóttur.
Helsta gagnrýnin sem fram hefur
komið á forystu Alþýðuflokksins
uppá síðkastið beinist að deyfð í
flokksstarfi, og því að fáir komi að
ákvörðunum og stefnumótun.
Að nokkru er þetta rétt. En mér
finnst fráleitt að beina þessari gagnrýni
einvörðungu að formanni flokksins.
Það er einsog sumir ætlist til að for-
maðurinn einn beri flokkinn uppi, og
líti svo á að ef hann gerir ekki hlutina
þá gerist einfaldlega ekki neitt. Jafnvel
þótt formaður sé sterkur, einsog Jón
Baldvin er, er ekki hægt að gera þá
kröfu til hans að ekkert gerist í flokkn-
um nema hann sjái um það. Mér er
þetta viðhorf framandi, enda var þetta
ekki svona í Alþýðuflokknum fyrren í
seinni tíð. Við eigum að velja sam-
henta forystu sem getur skipt með sér
verkum, og flokksþing ber ábyrgð á að
velja slíka forystusveit. Þá geta menn
hlaupið hver undir annars árar, eftir því
sem þörf krefur. Verði ég kjörinn for-
maður mun ég leggja áherslu á að for-
ysta flokksins skipti að nokkru með sér
verkum. Ég vil líka að fleiri komi til
starfa, og legg áherslu á að virkja í rík-
ara mæli til ábyrgðarstarfa ungt fólk,
konur, fólk af landsbyggðinni og úr
verkalýðshreyfingunni.
En hvemig bregstu við ef þú bíður
lægri hlut - muntu búa þig undir að
hætta í pólitík?
Ég hef ekki leitt hugann að því. Ég
er að gefa kost á mér til formennsku í
Alþýðuflokknum og fólkið á flokks-
þinginu velur milli manna þar. Ef það
velur annan en mig, finnst mér að sá
maður sem flokksþingið velur, eigi að
sjálfsögðu að hafa mest um það að
segja hvemig forystusveit hann vill fá
með sér til starfa.
Þannig að þú myndir ekki gefa
kost á þér sem varaformaður?
Nei, það væri mjög óeðlilegt. Það er
fráleitt að setja þann sem gegnir for-
mennsku í þá aðstöðu, að sá sem tapaði
fyrir honum skuli eiga að verða stað-
gengill hans sem formaður. Flokks-
þingið á að velja samhenta forystu,
fólk sem getur unnið vel saman. Við
þekkjum of vel hvemig það er að sitja
uppi með forystusveit sem er sjálfri sér
sundurþykk. ■