Vísir - 01.03.1976, Qupperneq 9

8
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson
Fréttastjóri erl. frétta: Guðmundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
,/ Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. sími 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
i lausasögu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Innstæðulausar ávisanir
Þungu fargi er nú létt af þjóðinni, þegar löngu og
viðtæku allsherjarverkfalli er lokið, verkfalli, sem
meirihluti launþega var á móti. Enginn þarf að fara
i grafgötur um, að þeir samningar, sem gerðir hafa
verið, boða ekki betri tið með blóm i haga og sist af
öllu fyrir þá, sem við erfiðust kjör búa.
I raun réttri verður að lita á þessa samninga sem
upphaf nýrra efnahagsörðugleika. Verkfallið hefur
nú þegar valdið þjóðarbúinu gifurlegu tjóni. Mikil
verðmæti hafa farið i súginn meðan fulltrúar at-
vinnurekenda og launþega hafa skrafað saman eða
hangið yfir kaffibollum á Loftleiðahótelinu.
öll vinnubrögð við undirbúning og gerð kjara-
samninga eru löngu orðin úrelt. Sú samningalota,
sem staðið hefur yfir að undanförnu, sýnir enn á ný,
hversu brýnt það er að koma fram umbótum á
þessu sviði. Eftir hverja kjarasamninga spinnast
umræður um þetta efni, án þess að nokkuð gerist.
Ihaldssemi og þröngsýni þeirra, sem hafa tögl og
hagldir i þessum efnum, er einstæð.
Ljóst er, að eftir þessa samninga er nær útilokað
að viðhalda þeim árangri, sem náðst hefur i viður-
eigninni við verðbólguna að undanförnu. Nú á allra
siðustu mánuðum hefur verðbólgan verið komin
niður i 17%. Hafa verður þó i huga i þessu sam-
bandi, að á þessum tima hefur verið framfylgt
strangari verðstöðvunaraðgerðum en áður.
Vist má telja, að við hefðum smám saman komist
út úr vitahring óðaverðbólgunnar, ef forystumenn
launþega og atvinnurekenda hefðu ekki tekið hönd-
um saman nú og skrifað undir samninga um nýja
verðbólguholskeflu. Verst er þó, að atvinnuöryggi
hefur verið teflt i tvisýnu.
Engum vafa er undirorpið, að erfiðleikar margra
atvinnugreina eiga eftir að magnast mjög á næstu
mánuðum, ekki sist i sjávarútvegi. Á undanförnum
árum hefur það verið i tisku hjá ýmsum stjórn-
málamönnum að neita að horfast i augu við þá stað-
reynd, að það eru órjúfanleg tengsl á milli afkomu
atvinnufyrirtækjanna og heimilanna.
Svo virðist sem margir stjórnmálamenn og for-
ýstumenn á vinnumarkaðinum ræði og taki jafnvel
ákvarðanir eins og þetta tiskufyrirbrigði sé orðið að
lögmáli. Þeir samningar, sem nú hafa verið undir-
ritaðir og samþykktir, benda a.m.k. til þess að
menn vilji ekki viðurkenna samhengið á milli verð-
mætasköpunar i þjóöfélaginu og lifskjara fólksins.
Enginn vafi er á þvi að óróinn i viðskiptalifinu
mun aukast til mikilla muna. Óvissan eftir þessa
samningsgerð er svo mikil, að veruleg hætta er á að
spákaupmennska magnist á nýjan leik. Verðbólgu-
samningar sem þessir eru ekki i þágu þeirra, sem
verst eru settir i þjóðfélaginu. Þegar til lengdar læt-
ur bitna þeir þvert á móti með mestum þunga á
þeim, sem erfiðasta aðstöðu höfðu fyrir.
Forystumenn Alþýðusambandsins viðurkenndu
skömmu áður en skriður komst á samningaviðræð-
urnar, að hefðbundnar aðferðir i kaupkröfumálum
gætu ekki leitt til raunhæfra kjarabóta. Eigi að sið-
ur hefur sú leið verið valin enn einu sinni. Sannast
sagna gegnir það furðu, hversu seint menn ætla að
gera sér grein fyrir þvi, að lifskjörin verða ekki
bætt með innstæðulausum ávisunum.
,—£Viurrtí¥íy
Mánudagur 1. mars 1976
vism
vism Mánudagur
1. mars
Umsjón: ólafur Hauksson
1976
bréflegar, bæði af em-
bættismönnum og ein-
stökum mönnum." Eins
og sjá má getur rann-
sóknarnefnd kallað fyrir
sig embættismenn og
einstaklinga til skýrslu-
gjafar. Hins vegar getur
rannsóknarnefnd ekki
beitt viðurlögum til að fá
menn til að mæta, komi
þeir ekki sjálfviljugir, né
heldur knúið þá til að
svara spurningum Er
rannsóknarnefnd að
þessu leyti mun verr sett
en dómstólar.
Löggjöf um
rannsóknarnefndir?
Mjög lítið héfur kveðið
að skipun rannsóknar-
nefnda hér á landi og má
vera að ein orsök þess séu
þeir annmarkar á valdi
þeirra, sem hér voru
nefndir. Geta þeir gert
rannsóknarnefnd mátt-
litla í rannsókn mála, ef
svober undir. Full ástæða
er til að athuga hvort ekki
sé rétt til að setja nánari
fyrirmæli um rann-
sóknarnef ndir og veita
þeim meira vald, en þær
hafa nú. T.d. mætti
heimila þeim að stefna
fyrir sig mönnum að
viðlögðum viðurlögum og
að taka drengskaparheit
af mönnum. Slíkt mætti
gera með almennum lög-
um og þyrfti stjórnar-
skrárbreyting ekki að
koma til. Þá væri ástæða
til fyrirmæla um aðgang
fjölmiðla að rannsóknar-
nefndum. Er mikilvægt
að sá aðgangur sé sem
greiðastur að svo miklu
leyti sem það er unnt án
þess að trufla verulega
starfsemina. Verkefni
rannsóknarnefnda eru
flest þess eðlis að
sérstaklega mikilvægt er
almenningi að geta fylgst
itarlega og á auðveldan
hátt með því sem þar fer
f ram.
í 39. gr. stjórnarskrár-
innar er gert ráð fyrir að
einungis deildir Alþingis
geti skipað rannsóknar-
nefnd. Virðist eðlilegt að
sameinaö þing fái slíka
heimild einnig, enda lik-
legt að málefni rann-
sóknarnefnda yrðu eink-
um ræad þar, miðað við
þær starfsvenjur, sem nú
tíðkast á Alþingi.
Finnur Torfi Stefánsson
hdl.
Lyfjafyrirtækin senda getnaðar-
varnarpiliur út um allan heim.
60 milljónir kvenna þurfa 60 milljón
pillur á dag — svo framieiðslan
verður að hafa undan.
60 milijónir kvenna um hcim allan
nota pilluna.
Umsjón Jón Steinar
Gunnlaugsson
og Finnur Torfi
Stefánsson
Undanfarin misseri
hafa komið upp nokkur
mál af þvi tagi, sem
sumir hafa kallað
„bombumál" eða
„skandalmál" og hafa
það sameiginlegt ein-
kenni að þau fjalla um
meint misferli eða
óráðsíu opinberra aðila í
störfum sínum. Bombu-
mál eru auðvitað mis-
jöfn. Sum reynast á röng-
um forsendum byggð og
falla, önnur eru þess
efnis að full ástæða er til
að kanna þau nánar.
Þegar slík mál snúast um
hugsanleg lögbrot er það
verkefni dómstóla að
rannsaka þau. En
bombumál geta verið
rannsóknarverð án þess
að um bein lögbrot sé að
ræða. Svo er t.d. þegar
atferli opinberra aðila
brýtur freklega í bág við
siðgæðisvitund al-
mennings þótt löglegt sé í
strangasta skilningi. Oft
getur verið mikilsvert að
fá slík tilvik upplýst og
koma þar bæði til hags-
munir þeirra sem
ásakaðir eru, að þeir fái
tækifæri til að hreinsa sig
af grun, og almennings,
sem í lýðræðisþjóðfélagi
krefst þess, að geta
fullvissað sig um heiðar-
leika valdhafanna.
Rannsóknarnef ndir
Víða í stjórnarskrám
ríkja er löggjafaraðila
heimilað að skipa
sérstakar rannsóknar-
nefndir til að athuga
mikilvæg mál er varða
almenning. Notkun slíkra
nefnda hefur í seinni tíð
einkum orðið fræg í
Bandaríkjunum, þar sem
ýmis mál, sem heims-
athygli vöktu hafa verið
rannsökuð af rann-
sóknarnef ndum þings-
ins. Það tíðkast um slíkar
nefndir að þær starfa
mjög fyrir opnum
tjöldum og á því al-
menningur gott með að
fylgjast með starfi
þeirra. Þannig hefur það
tíðkast í Bandaríkjunum
að sjónvarpa frá yfir-
heyrslum rannsóknar-
nefnda og fjölmiðlum al-
mennt gefin góð tækifæri
til að dreifa upplýsingum
um það sem fram fer.
Ákvæði islenzku
stjórnarskrárinnar
i 39. gr. íslenzku
st jórnarskrárinnar er
heimild fyrir skipun
rannsóknanefnda á
vegum Alþingis og
hljóðar ákvæðið svo:
„Hvor þingdeild getur
skipað nefndir innan-
deildarþingmönnum til
að rannsaka mikilvæg
mál, er almenning
varðar. Þingdeildin getur
veitt nefndum þessum
rétt til að heimta
skýrslur, munnlegar og
Heilbrigöismálastofnun
Bandarikjanna hefur látiö frá sér
fara nýjustu uppiýsingar f víö-
tækri rannsókn sem gerö er á
getnaÖarvarnarpillum og notkun
þeirra.
Stofnunin undirstrikar aö enn
sé piiian áhrifarikasta getnaöar-
vörn sem til er. 60 miiljónir
kvenna um alian heim nota hana
aö staðaldri. En stofnunin segir
aö við rannsóknina hafi enn betur
verið staöfest að ýmsar auka-
verkanir fylgi notkun pillunnar,
sumar þeirra hættulegar. En þar
sem hinar hættuiegu auka-
verkanir eru óalgengar, hvetur
heilbrigöismálastofnunin lækna
til aö segja konum frá þeim.
Stofnunin hvetur konur eldri en 40
ára til að nota aðrar getnaðar-
varnir en piljuna.
Hœtturnar
Heilbrigðismálastofnunin
undirbýr nú gerð stuttrar skýrslu
um pilluna, sem allir læknar
munu fá. Notendur pillunnar
munu einnig eiga kost á að fá
þessa skýrslu. Skýrslan veröur
tilbúin fyrri hluta þessa árs.
1 skýrslunni er greint frá öllum
þekktum aukaverkunum af notk-
un pillunnar, og leiðbeiningar
fylgja með um notkun hennar.
Heilbrigðismálastofnunin segir
að hætta á hjartaáföllum og blóð-
töppum aukist eftir aö konur
verða 40 ára gamlar. Stofnunin
segir að hjá konum á aldrinum 40
til 44 ára sé fimm sinnum meiri
hætta á hjartasjúkdómum, ef þær
nota pilluna, en ef þær nota hana
ekki.
Þess ber að gæta, að tiðni
hjartasjúkdóma og blóðtappa er
tiltölulega litil hjá konum sem
nota pilluna. Þessir sjúkdómar
eru mun algengari hjá karlmönn-
um og hjá eldri konum, sem
allflestar hafa aldrei notað pill-
una.
Af eitt hundrað þúsund konum
sem nota pilluna og eru á aldrin-
um 20 til 29 ára er dánartalan 1,4
af völdum hjarta- og blóðsjúk-
dóma sem beint má rekja til
notkunar pillunnar. Á aldrinum
30 til 34 ára er þetta hlutfall 4,8 á
aldrinum 35 til 39 er það 7,8, og
hjá konum 40 ára og eldri er það
46,4.
Konurnar setja öryggið og
þægindin af notkun pillunnar efst
á lista. Pillan er öruggasta
getnaðarvörnin. Tölulega séð er
einnig hættuminna að taka
pilluna og eignast ekki börn, en
að verða ófrisk og eignast börn.
Árleg dauðatala kvenna á barn-
eignaaldri sem nota ekki
getnaðarvarnir er hærri en þeirra
sem nota pilluna. Af 100 þúsund
konum sem nota engar getnaðar-
varnir, látast árlega á milli 8 og
12 á meðgöngutima eða við fæð-
ingu. Af 100 þúsund konum á
barneignaaldri, sem nöta pilluna,
deyja u.þ.b. 3 árlega af völdum
pillunnar.
stór. Almennt er álitið að þvi
stærri sem östrogen skammtur-
inn sé, þvi meiri sé hættan á blóö-
og hjartasjúkdómum.
Aðrar hliðar-
verkanir
Hvað segja nýjustu rann-
sóknir um notkun hennar?
Fósturskaðar Áðrir kostir
Blóðtappar
Læknar hafa vitað nokkuð
lengi, að hjá konum sem nota pill-
una er meiri hætta á blóðtöppum
en hjá þeim sem nota ekki pill-
una. Aætlað er að hættan hjá
þeim fyrrnefndu á að fá blóð-
tappa sé frá fjórum til ellefu sinn-
um meiri.
Nokkur tilfelli hafa fundist þar
sem sjaldgæfir skaðar voru á
fóstri við fæðingu, sem tengja
mátti þvi að móðirin hafi notað
pilluna. En miöað við þann mikla
fjölda kvenna sem notar pilluna,
á varla nema fimm til tiu milljón-
asta hver kona á hættu að verða
fyrir sliku.
Heilbrigðismálastofnun
Bandarikjanna ráðleggur þó öll-
um konum sem hafa notaö pill-
una, en vilja eignast barn, aö hafa
minnst þriggja mánaða hlé á
pillunotkuninni áður en getnaður
verður.
99% örugg
Þegar tekið er tillit til hugsan-
legrar hættu af notkun pillunnar,
má spyrja hvers vegna svona
margar konur nota hana samt.
Auk öryggis pillunnar hefur
hún þann kost að vera auðveld og
einföld i notkun. Hún hjálpar kon-
um að slaka á spennu sem verður
vegna ótta um að verða barnshaf-
andi. Þannig eykur pillan ánægju
samfara, og losar fólk við notkun
ýmissa áhalda sem valda
óþægindum.
Hvað er pillan?
Pillan inniheldur tvo
kynhormóna — östrogen og pro
gestin. Þessir kynhormónar
koma i veg fyrir egglos, og þvi
verður ekki getnaður.
Þegar pillan var fyrst tekin i
notkun fyrir 16 árum innihélt hún
yfirleitt um 100 mikrógrömm af
östrogen. Undanfarin fimm ár
hefur þessi skammtur verið
minnkaður um allt að helming,
þvi hann þarf ekki að vera svona
Hættulitlar eða hættulausar
hliðarverkanir pillunnar þekkja
allflestar konur sem nota hana.
Sumar segja, að geta til kynlifs
aukist við notkun pillunnar, aðrar
segja að hún minnki. Migreni
getur aukist — eða minnkað. Al-
gengt er að konur kvarti undan
þvi að þær þyngjast, og að pillan
valdi þeim ógleði. Sumar konur fá
útbrot á húðina. Aðrar segjast
verða þunglyndar, eða þeim liði
eins og þær séu sífellt of saddar.
Hœtta samfara
langtímanotkun
Ekkert liggur fyrir um að pillan
geti valdið krabbameini. Pillan
var sett á markað 1960, en mörg-
um finnst að þau 16 ár sem eru
liðin siðan þá, sé of stuttur timi til
að segja nokkuð ákveðið um lang-
timaáhrif pillunnar.
Margar rannsóknir gefa til
kynna að notkun pillunnar minnki
frekar hættuna á krabbameini.
Nýlegar rannsóknir i Kaliforniu
hafa þó bent til tiðari krabba-
meina i brjósti á konum sem not-'
uðu pilluna, en hjá þeim sem not-
uðu hana ekki.
En heilbrigðismálastofnun
Bandarikjanna segir að enn hafi
engin sannanleg tengsl fundist á
milli notkunar pillunnar og
krabbameins. Hins vegar megi
ekki þvertaka fyrir slik hugsan-
leg tengsl.
Það er óumdeilanlegt að pillan
er mjög öflugt lyf — og langtima-
notkun allra lyfja hefur i för með
sér einhverja áhættu.
„BOMBUMÁL" OG VIÐ-
BRÖGÐ VIÐ ÞEIM
9