Vísir - 08.05.1976, Blaðsíða 11

vism Laugardagur 8. mal 1976.
Úra*urðt,tt
wrf'.?0"® i
Greinarnar byggjast á sakadómsbók-
um, lögregluskýrslum og dómsskjölum
Snemma morguns 15.
september 1969 var til-
kynnt til lögreglu, að
fólksf lutningabifreið
lægi á hliðinni i Leirvogsá
á Kjalarnesi. Við athugun
fannst lík af ungum
manni/ Arnari Hjörtþórs-
syni, 21 árs gömlum/ ein-
um kílómetra neðar í
ánni. Sú ályktun var strax
dregin að þarna hefði
orðið slys. Þvi hefur hins
vegar verið haldið fram/
að Arnar heitinn hafi
verið látinn áður en bif-
reiðin fór i ána. Því hef ur
verið haldið frarri/ að
hann hafi verið myrtur.
Rannsókn málsins leiddi
ekki i Ijós, að svo hefði
verið. i þremur greinum,
sem birtar verða hér í
blaðinu, verður málið
rakið og sýnt fram á, að
rannsókn þess hafi verið
slæleg, og alls ekki af-
sannað þá hugmynd, að
slys haf i verið sett á svið.
Faðir Arnars, Hjörtþór
Ágústsson, rafvirkja-
meistari, hefur í sex og
hálft ár unnið þrotlaust
starf til þess að komast
að sannleika málsins.
Hann hefur ekki náð eyr-
um dómsyfirvalda.
Árið 1971 var ég starf-
andi blaðamaður og
skrifaði tvær fréttir um
Leirvogsármálið eins og
það hefur gjarnan verið
nefnt. Siðari fréttin var
að uppistööu til samtal,
sem ég átti við fulltrúa
saksóknara. Af því sam-
tali dró ég þá ályktun, að
mál þetta væri úr sögunni
og ekki lengur fréttnæmt.
Nú hef ég hins vegar átt
þess kost að kynna mér
öll gögn malsins. Þau
haföi ég ekki undir hönd-
um árið 1971. Af þeim sé
ég, að með tilsvörum sak-
sóknarfulltrúans var ég
blekktur. i minum huga
nú er málið alls ekki úr
sögunni. — Allt sem kem-
ur fram i greinunum er
byggt á lögregluskýrsl-
um, endurritum úr saka-
dómsbókum, dómsskjöl-
um, samtölum við Hjört-
þór Ágústsson, auk bréfa,
sem Hjörtþór hefur sent
embætti saksóknara.
— HH.
april 1971 sagði þessi maður, að
hann teldi óliklegt, að pilturinn,
sem fannst látinn, hefði ekið
rútunni. Benti hann á, að sá sem
ekið hefði bifreiðinni hefði átt að
sleppa einna best frá slysinu og
auk þess hefði hverjum sem var
verið ókleift að aka bifreiðinni i
þeirri stöðu, sem bilstjórasætið
var. Þessi maður itrekaði þessa
skoðun sina við undirritaðan
fyrir nokkrum dögum.
1 vottorði, sem lá fyrir réttin-
um 1971 segir meðal annars: ,,
.... ég hef átt mjög bágt með að
trúa þvi að sá er ók umræddri
bifreið hefði getað fallið út úr
henni sökum þess hversu þröngt
er um bifreiðarstjórann er ekur,
með fæturna undir stýrishjóli,
girstöng, handhemill og mótor-
kassi til hægri hliðar við mann
og illmögulegt að komast undan
stýri nema færa sætið aftur i
sleðanum. Tala ég þar af eigin
reynslu, þar sem ég hef ekið
þessari bifreið.”.
• 221.grein
almennra
hegningarlaga
Hér talar maður af reynslu,
en þegar dómur er felldur kem-
ur i ijós, að ekkert hefur verið
gert með framburð hans. Skoð-
un hans er sú, að óliklegt sé, að
Arnar heitinn hafi ekið bifreið-
inni. Þótt augljóst sé, er rétt að
benda á til undirstrikunar, að
látinn maður færir ekki saéti
aftur og hafi Arnar ekið rútunni,
en ekki látist samstundis, fært
sætið aftur og tekist á einhvern
hátt að skreiðast út úr henni, þá
er afbrot hins dæmda manns
mun alvarlegra en ákæra hljóð-
ar upp á, þvi þar með yfirgefur
hann dauðvona mann og varðar
slikt við 221. grein refsilaga:
„Láti maður farast fyrir að
koma manni til hjálpar, sem
staddur er i lifsháska, þótt hann
gæti gert það án þess að stofna
lifi eða heilbrigði sjálfs sin eða
annarrra i háska, þá varðar það
varðhaldi eða fangelsi allt að 2
árum, eða sektum, ef máls-
bætur eru.”
Hinn dæmdi maður fór heim
að sofa.
Hinn möguleikinn er svo sá,
að Arnar hafi ekki ekið rútunni.
Og sé gert ráð fyrir, að hann
hafi verið i henni, þegar henni
var ekið út i ána og látist i slys-
inu, þá hefur ökumaðurinn
sloppið lifandi.
Og sé gert ráð fyrir, að hinn
dæmdi segi satt við lögreglu-
yfirheyrslur og fyrir dómi, að
þeir Arnar hafi aðeins verið
tveir i rútunni, þá hlýtur hann
að hafa ekið rútunni. Þar með
hefði ákæra átt að hljóða upp á
m.a. ölvun við akstur, brot á
ótöldum greinum umferðar-
laga, fyrrnefndri 221. grein
refsilaga og manndráp af gá-
leysi.
1 220 grein refsilaga segir t.d.,
að „Hver, sem kemur manni i
það ástand, að hann er án bjarg-
ar, eða yfirgefur mann, sem
hann átti að sjá um, i sliku
ástandi, skal sæta fangelsi allt
að 8 árum.” Og auk þess hefðu
aðstandendur hins látna geta
gert kröfur um skaðabætur.
• Baráttan
við kerfið
Þetta eru vangaveltur, en
ekki ástæðulausar, þvi min
skoðun er sú, að vegna lélegrar
rannsóknar málsins, sé erfitt að
réttlæta að dómur hafi yfirleitt
verið kveðinn upp árið 1971. Til
þess eru gögnin of gloppótt.
Allt frá fyrstu dögum
rannsóknar málsins hefur faðir
Arnar, Hjörtþór Agústsson, raf-
virkjameistari, verið rannfærð-
ur um sakleysi sonar sins i máli1
VSr t»kin
Ifn “í..?4 ÍMnn li«no
BÞRIDJIMADIIRI
‘ MEDIFÖRINNI?
birtlst frétt i AlþýðUblafflnu und-
ir fyrlrsðgninni „Vorn fielri i bif
reiffinni?“ Daginn eftir játaffi svo
maffur nokkur, aff hann hafl veriff
{ bifreiffinnl.
Þegar rannsókn málslns var
iokiff. var þaff sent saksóknar?.
-f’-**'*'*Q pi\ bav»n cþ*íI
máliff tll sakadóms Reykjavíkur
og fariff fram á umrannsókn máls
ins. Hafa komiff fram mffrg at-
riffi, sem benda til þess, aff ekki
séu öil kurl komin tU grafar.
Meffal anrais kemur til álita, aff
fltiri en tveir menn hafi veriff í
bUnum og einnig þaff. aff piltur-
inn. sem léat, haft ekki okiff Mf-
reifflnnL
Þá befur einnlg kátniff i iýós, u*
maffur nokkur hér i bæ sagffi aff
minnsta kosti f jórum mffnnum frá I
þvf, aff pOturinn, sem lézt háfll
látizt i bfislysi þá um nóttiaa.J
Framii 4 HV 11.
þessu — og unnið sjálfstætt
rannsóknarstarf til að komast
að sannleikanum i þvi. Hann er
ekki bara sannfærður um, að
sonur hafi hafi ekki stolið rút-
unni, eins og fram kemur i
ákæru á féiaga hans, heldur
jafnframt, að sonur hans hafi
veriðlátinn áður en bifreiðin fór
i Leirvogsá.Hanner sannfærður
um, að alvarlegur glæpur hafi
verið framinn, og hann telur
ekki loku fyrir það skotið, að
sonur hans hafi verið myrtur.
Þessa skoðun sina hefur hann
látið i ljós við rannsóknarlög-
reglumenn, sakadómara,
fulltrúa saksóknara, ráðu-
neytisstjóra og fleiri starfs-
menn dómsmálaráðuneytisins,
og auk þess við dómsmálaráð-
herra — og það oftar en einu
sinni og oftar en tvisvar. Enginn
þessara manna vaknaði af
þyrnirósarsvefninum, sem virð-
ist vera alger i rangölum dóms-
kerfisins.
Hér verður að sjálfsögðu eng-
inn dómur lagður á hvort faðir-
inn hefur rétt fyrir sér eða ekki.
A það skal hins vegar lögð
áhersla, að öll þau gögn, sem
hann hefur aflað sér umfram
dómskjöl málsins varpa nýju
ljósi á það og eru beinlinis rök-
stuðningur fyrir þeirri staðhæf-
ingu, sem ekki er hægt annað en
að taka undir, að málið sé
óupplýst.
• Málið verði
tekið upp
að nýju
Við athugun á skjölum máls-
ins kemur ekkert fram, sem
bendir til þess, að alvarlegur
glæpur hafi ekkiverið framinn.
En með þvi að fara ekki i saum-
ana á skjölum málsins gera
rannsóknarlögreglumenn eða
öllu heldur rannsóknarlögreglu-
maður, fulltrúi sakadóms
Reykjavikur og saksóknara-
embættið sig seka um stórkost-
lega vanrækslu i starfi. Þvi hver
svo sem sannleikurinn i málinu
er, þá er þó eitt vist, að hann
verður ekki ráðinn af þeim
gögnum, sem saksóknari byggði
ákæru sina á og dómarinn
dæmdi eftir.
Það sem vakir fyrir Hjört-
þóri, föður Arnars heitins, er að
hreins mannorð sonar sins. Og
til þess að komast að sannleika
málsins er ekki nema um eitt að
ræða: Að málið verði tekið upp
að nýju og leitað svara við ó-
töldum spurningum og vafaat-
riðum, sem marka má af gögn-
um málsins. Þetta verður ekki
gert nema með þvi að kanna
hvort vera kunni, að einhver
viðriðinn málið skjóti sér á bak
við látinn mann, sem ekki er til
frásagnar.
Faðirinn litur svo á, eins og
allt venjulegt fólk, nema ef vera
skyldi „verserað” fólk i laga-
krókum, að sonur hans hafi
verið sakfelldur i máli þessu á
óbeinan hátt. Akæruvaldið og
dómari málsins gæta þess
reyndar að nefna hvorki i
ákæruskjaii né dómsniðurstöðu
fullt nafn Arnars Hjörtþórsson-
ar, heldur er nafn hans skamm-
stafað með upphafsstöfunum
A.H. — og þess er einnig gætt að
nota orðin „að sögn ákærða”
þegar vikið er að þætti Arnars.
Þessir varnaglar breyta þvi
hins vegar ekki, að Arnar er
dreginn inn i málið, þótt varlega
sé áð farið i orðalagi.
• Enginn til frá-
sagnar nema
ákærði
A það verður að benda, að
samkvæmt skjölum málsins er
enginn til frásagnar um hvað
bar til umrædda nótt, nema
ákærði. Engin örugg vissa er
um það, að Arnar heitinn hafi
ekið bifreiðinni. Auk þess bera
skýrslur með sér, að litt er á
frásögn hins dæmda manns
byggjandi. Þá verður einnig að
vekja athygli á þvi að áður en
dómur gekk i málinu, þá lét
rannsóknardómarinn hjá liða að
rannsaka af sjálfsdáðum og
sjálfstætt ýmis veigamikil atriði
sakarinnar. Um sum atriði virð-
ist dómarinn einvörðungu
byggja á skýrslum lögreglu-
manna og kannar ekki af eigin
hvötum mikilsverð atriði máls-
ins. Með þvi brýtur hann frek-
lega gegn réttarfarsákvæðum
73. greinar laga nr. 74/1974. 1
þessari lagagrein er tekið fram
um skyldur dómara, að þótt
sökunautur hafi játað á sig brot
„þá skal dómari.allt að einu
prófa það hvort sú játning er
sannleikanum samkvæm”.
Eftir þvi, sem mér skilst mun
það vera lenska við dómara-
embætti á Islandi að vinna á
þennan hátt, þ.e. sá starfsháttur
tiðkast gjarnan að kynna sak-
borningi skýrslu lögreglu og
láta hann síðan tjá sig um hana.
En samkvæmt 73. grein á fyrst
að spyrja sakborning um ein-
stök atriði og siðan að kynna
honum hana, þegar ekki er
lengur hætta á, að hún hafi áhrif
á framburð hans fyrir dómin-
um. Dómarinn á semsagt að
gera athugun á sannleiksgildi
framburðar sakborningsins. í
ljósi þessa verður vanræksla
dómarans raunar enn alvar-
legri, þegar litið er til þess
hversu illa unnar og ófullkomn-
ar sjálfar lögregluskýrslurnar
eru. Tilgangur þessara orða er
ekki beinlinis að varpa rýrð á
viðkomandi embætti sem slik,
heldur fremur sá, að benda á
hvers konar hroðvirkni og jafn-
vel áhugaleysi hefur verið rikj-
andi við rannsókn þessa tiltekna
máls. Faðir hins látna hefur
itrekað óskað eftir endurupp-
töku málsins, en ég lit svo á, að
þessi krafa sé ekkert einkamál
hans. Almenningur i landinu á
beinlinis kröfu á, að málið verði
rannsakað frá grunni á nýjan
leik. Með þvi að láta slikt undir
höfuð leggjast er þverrandi til-
trú fólks á dómvörsluna á Is-
landi enn á ný gefinn byr undir
báða vængi.