Vísir - 21.06.1976, Blaðsíða 8

8
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Rramkvæindastjóri: Daviö Ouömundsson
Uitstjórar: Þorsteinn Pálsson, ábm.
olaiur Kagnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guömundsson
Frcttastj. crl. frétta: Guömundur Pctursson
Blaöamenn: Anders Hansen, Anna Heiður Oddsdóttir, Edda Andrésdóttir,
Einar K. Guðfinnsson Jón Ormur Halldórsson, Kjartan L. Pálsson, Ólafur
Hauksson, óli Tynes, Rafn Jónsson, Sigriður Egilsdóttir, Sigurveig Jóns-
dóttir, Þrúður G. Haraldsdóttir.
tþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
útlitsteiknun: Jón Óskar Hafsteinsson, Þórarinn J. Magnússon.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurðsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar: I Iverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Ilverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðuinúla 14. Simi 86611.7 linur
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuöi innanlands.
i lausasölu 50 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Rétt að nota tækifærið
í fyrri viku var endanlega tilkynnt um þá
ákvörðun Union Carbide að draga sig út úr ts-
lenska járnblendifélaginu. Fyrir vikið greiðir
bandariska fyrirtækið 850 milljónir króna i bætur.
Ljóst er einnig að endanlegt samkomulag við
norska fyrirtækið Elkem Spiegerverket er alveg
á næsta leyti.
Eins og áður hefur verið bent á í þessu blaði, er
á þessu stigi rétt að endurmeta ýmsa þætti i skip-
an Járnblendifélagsins. Þó að samningsaðstaðan
sé af augljósum ástæðum erfið má þó gera tilraun
til þess að færa ýmislegt til betri vegar.
Verulegu máli hlýtur að skipta að breytt verði
um stefnu að þvi er eignaraðildina snertir. Fyrri
rikisstjórn markaði þá afdráttarlausu stefnu, að
islendingar skyldu undantekningarlaust eiga
meirihluta i öllum fyrirtækjum af þessu tagi, þar
sem leitáð er eftir samstarfi við erlenda aðila.
Reynslan hefur nú sýnt, að þessi stéfna er ekki
rétt.
Hvað sem liður meirihluta eignaraðild islend-
inga að verksmiðjunni i Hvalfirði er alveg ljóst,
að við ráðum litlu sem engu um það fyrirtæki.
Það er erlendi samstarfsaðilinn, sem hefur vald á
þekkingunni, hráefninu og sölukerfinu. Við leggj-
um einvörðungu fram fjármagn, sem útlendingar
hafa að meira eða minna leyti i hendi sinni eins
og dæmin sanna.
Stóriðjusamstarf við erlend fyrirtæki byggjast
fyrst og fremst á þvi að við erum með þvi að
tryggja hagkvæmar virkjanir með orkusölu-
samningum. Það er hrein blekking, að meiri-
hlutaaðild að slikri verksmiðju sem þessari skipti
máli fyrir fjárhagslegt sjálfstæði íslendinga.
Orkuráðherra hefur upplýst i viðtali við þetta
blað, að eignaraðildin sé eitt af þeim atriðum,
sem ekki hafi verið lögð áhersla á i samningavið-
ræðunum við Elkem Spiegerverket. Og fyrir
nokkrum dögum lýsti stjórnarformaður Járn-
blendifélagsins yfir þvi, að norska fyrirtækið
hefði ekki áhuga á meirihlutaaðild að verksmiðj-
unni i Hvalfirði.
Endanlegar ákvarðanir um þetta efni á eftir að
taka. Ragnhildur Helgadóttir hefur í samtali við
Visi greint frá þvi, að hún telji rétt að gera breyt-
ingu á að þvi er varðar eignaraðildina, þegar
gengið verður til samninga við nýja aðila um
rekstur járnblendiverksmiðjunnar.
Ragnhildur Helgadóttir segir réttilega, að is-
lendingar eigi ekki að binda fé rikisins i svo á-
hættusömu fyrirtæki. Hún heldur þvi fram, að
unnt eigi að vera að gera hagkvæma samninga
um orkusölu, skatta og aðrar skyldur, er lagðar
yrðu á hinn erlenda rekstraraðila.
Það er vissulega mikilvægt að þessi mál verði
brotin til mergjar áður en endanlega verður
gengið frá nýjum samningum um þennan rekst-
ur. Aðstaða okkar er að visu mjög erfið eftir
Union Carbide ævintýrið. En eigi að siður er rik
ástæða til að snúa við blaðinu, ef þess er nokkur
kostur.
Það er hreinn misskilningur að meirihluta
eignaraðild sé spurning um fjárhagslegt sjálf-
stæði þjóðarinnar. Þvert á móti myndu breyttir
samningar að þessu leyti bera vott um aukinn
styrkleika.
VISIR
Umsjón: Guðmundur Pétursson
J
Valery Giscard d
Estaing forseti gerir
sér vonir um, að heim-
sókn hans til Bretlands
i næstu viku muni
hressa upp á samband
Frakklands og Bret-
lands, sem sjaldan hef-
ur virst jafn dauft og
stefnulitið og að undan-
förnu.
geti veriö sá sami, og við i
Frakklandi látum okkur
dreyma um fyrir sjálfa okkur,”
sagði hann i viðtali við Observer
um slðustu helgi. „Það er sögu-
leg staðreynd, en staðreynd
engu að slður, að okkar þjóðir
hafa mikla reynslu á sviði
alþjóðlegra samskipta. — Ég
trúi þvi, að við getum haft
jákvæð áhrif á gang heims-
mála.”
Það mun miklu skipta um
samstarf þessara tveggja
landa, hvernig fara mun á með
Giscard og Callaghan. Góð
Giscard reynir
m q m iroKKum
að bœta vinskap-
inn við breta
Valery Giscard d’Estaing,
Frakklandsforseti, fer I heim-
sókn tii Bretlands i næstu viku
°g hyggur grönnum sfnum svip-
að hlutverk i alþjóðamálum og
frökkum sjálfum.
Þetta verður fyrsta opinbera
heimsókn fransks þjóðhöfðingja
til Bretlands, síðan de Gaulle
hershöfðingi fór sina örlagariku
för 1960.
Bæði bretar og frakkar lita á
fjögurra daga heimsókn
Giscard sem meiriháttar
stjórnmálaviðburð. — Hann
mun mestan þann tima dvelja I
London og ávarpa þingið, auk
einkaviðræðna við ráðamenn,
en einn dag mun hann dvelja I
Edinborg.
Giscard mun mest I mun að
kynnast nánar hinum nýja for-
sætisráðherra Bretlands,
James Callaghan, og ganga úr
skugga um, hver séu viðhorf
hans til hlutar breta I EBE og
Evrópuráðinu. Frakklandsfor-
seti er vel minnugur þess, að
verkamannaflokkur Callaghans
var klofinn þegar þjóðar-
atkvæöagreiðslan fór fram á
Bretlandseyjum um, hvort
bretar skyldu vera áfram I
EBE. Að visu var stjórn
Harolds Wilsons, þáverandi for-
manns flokksins, þvl fylgjandi
og Callaghan, sem þá var utan-
rikisráðherra, var eindreginn
talsmaöur áframhaldandi
aöildar. — Enn hefur hann þurft
að tryggja sér fylgi innan
flokksins til að ná formanns-
kjöri?
Um leið hefur stjórn Giscards
sýnt að undanförnu hug til þess
að auka samstarfið við granna
Callaghan, forsætisráðherra,
átti ekki of gott samstarf viö
frakka I utanrikisráðherratiö
sinni.
sinn handan við sundið.
Frakkar hafa vanrækt sam-
bandið við breta, me'ðan þeir
hafa hallaö sér meira að vestur-
þjóðverjum á undanförnum
árum. í Frakklandi hafa menn
yppt öxlum, þegar Bretland
hefur borið á góma, og i blöðum
hefur hinum eilifa efnahags-
vanda breta verið lýst sem von-
lausu tilviki, sem ekki verði
bjargað.
Giscard forseti hefur hinsveg-
ar sjálfur lýst þvi yfir, aö hann
telji aö Bretland hafi þýðingar-
miklu hlutverki að gegna fyrir
álfuna og heiminn allan.
,,Ég tel, að hlutur Bretlands
samvinna V-Þýskalands og
Frakklandshefur grundvallast á
náinni vináttu Helmuts
Schmidts kanslara og Giscard
forseta.
Hinsvegar var það ekkert
leyndarmál, að franski forset-
inn var aldrei ýkja hrifinn af
Harold Wilson fyrirrennara
Callaghans. — Avörpuðu þeir
aldrei hvorn annan meö for-
nafni, eins og til dæmis
Þýskalandskanslari og Frakk-
landsforseti hafa gert, enda viö-
mót þeirra á 'fundum, eins og
þegar tveir aldargamlir vinir
hittast.
Persónuleg afstaða hefur
ávallt sett mikið marká tengslin
milli Parisar og London. De
Gaulle hershöföingi hefur verið
gleggsta dæmiö um það. Heim-
sókn hans til Bretlands 1960 var
undanfari þess að hann neitaði
bretum svo um inngöngu i Efna-
hagsbandalagið og það tvivegis.
Þessi afstaða hershöfðingjans
leiddi til kala I sambúö rikj-
anna. Hefur I rauninni aldrei
gróið fullkomlega um heilt sið-
an, þrátt fyrir þá strengi, sem
slegið hefur verið á, siðan sam-
starfið um gerð Concordeþot-
unnar hófst.
Undantekning var þó sam-
starf þeirra Pompidous forseta
og Edwards Heaths forsætis-
ráðherra, sem leiddi svo til
þess, að Frakkland setti sig ekki
á móti inngöngu Bretlands I
EBE i janúar 1973.
Þaö spillti svo aftur fyrir,
þegar bretar sáu sér ekki fært
að standa við sinn hluta sam-
starfs og samnings um gerð
neðansjávargangna undir
Ermasundiö, eftir að báðir
höfðu lagt mikið fé I undirbún-
ing.
Horfurnar á þvi, að náin kynni
takist með þeim Giscard og
Callaghan þykja ekki nema I
meðallagi. Þau samskipti, sem
Callaghan átti við frakka meðan
hann var utanrikisráðherra,
voru fremur stirð.
í Paris var litið á hann, sem
ósamvinnulipran og stuttan I
spuna, og frakkar tóku það
óstinnt uppi, þegar hann fyrir
oliumálaráðstefnu. , Frakk-
landsforseta I fyrra hélt lengi
framan af fast fram kröfu breta
um að hafa sérfulltrúa á ráð-
stefnunni.Töldu frakkar þá
afstöðu beinlinis tilraun til þess
aö spilla fyrir ráðstefnunni,
meðan bretar vildu lita á sig
sem oliuframleiðendur með sér-
hagsmuni, sem ekki þyrftu aö
fara saman við hagsmuni
sameiginlegrar sendinefndar
EBE-landanna á ráðstefnunni.
Það þykir þó bót I máli, að
Giscard og Callaghan störfuðu
saman, þegar þeir hvor I sinu
lagi voru fjármálaráðherrar.
Það er vitað, að Giscard litur
Callaghan sem slunginn stjórn-
málamann og hefur samúð með
viöleitni þess siðarnefnda til
þess að reyna að koma efna-
hagsmálum breta réttu megin
við rauða strikið.