Tíminn - 21.07.1968, Qupperneq 6

/
TIMINN
SUNNUDAGUR 21. júlí 1968.
LAUNÞEGASPJALL
Atvinnuleysi var mikill vá-
gestur víða um land, og þá
ekki sízt hér á Reykjavíkur-
svæðinu, síðastliðið haust og
þó einkum eftir áramótin síð-
ustu. Samkvæmt tölum Efna-
hagsstofnunarinnar, voru í
febrúar s.l. 1500—1600 manns
taldir atvinnulausir á landinu
öllu, sem, að sögn stofnunar-
innar nemur um 2% af vinnu-
aflinu í heild. Þessi tala mun
þó hafa verið í raun mun
hærri, sennilega a.m.k. um
helmingi hærri á tímabili. Um
það má þó lengi deila, þar
sem engin viðunandi og stöð
ug könnur fór fram á atvinnu-
leysinu í vetur, og allar töl-
ur þvf varasamar.
Þótt nú sem stendur sé at-
vinnuleysið minna, og einkum
bundið við skólafólk á ýmsum
aldri, þá er það hald flestra,
sem til þekkja, að útlit sé fyrir
alvarlegt atvinnuleysi í haust:
sennilega mun meira atvinnu-
leysi en var s.l. vetur.
Ljóst er því, að alvarlegt at-
vinnuleysi er yfirvofandi. Aft
ur á móti hefur enn ekki kom-
ið fram, hvað ríkisstjórnin, og
samtök vinnumarkaðarins
hyggjast gera til þess að berj-
ast gegn þessu atvinnuleysi.
Ætla má, að róttækari aðgerða
sé þörf, heldur en búast má
við, að núverandi ríkisstjórn
hafi manndóm í sér til að fram
kvæma. Enda skal játað, að
erfiðleikarnir, sem við er að
etja, eru verulegir, og harð-
indin til sveita auka enn á
þá, þannig að dugpiikla for-
ystu þarf til að bæta úr svo
vel fari.
Um ráðstafanir vegna sjáv-
arútvegs og landbúnaðar skal
ekki fjölyrt að þessu sinni, en
algjör óvissa ríkir nú um það,
hvað við tekur í haust í báð-
um þeim atvinnugreinum. En
ég mun fara hér nokkrum orð-
um um iðnaðinn, sem komast
virðist í tízku hjá sumum ann-
að slagið, þó þvi miður
fremur í orði en í verki.
GUbJÓN JÓNSSON, for-
maður Félags járniðnaðar-
manna, er málefnum iðnaðar-
ins vel kunnugur. Á dögunum
ritaði hann grein, er hann
nefnir „Megimiorsök atvinnu-
leysisins.“ Gerir hann þar
grein fyrir orsökum atvinnu-
leysis í iðnaðintim og segir þar
m.a. efirfarandi:
„Orsökin fyrir samdrætti í
iðnaði, lokun verksmiðja og
fækkun st'arfsfólks hjá þeim
iðnfyrirtsekjum, sem enn
starfa, er nær eingöngu heima-
tilbúin — orsökin er stefna
ríkisstjórnarinnar.
Megininnihald stefnu „við-
reisnarríkisstjórnarinnar" er
og hefur verið algert frelsi
innflytjenda til innflutnings á
hverri þeirri vöru, sem mark-
aður er fyrir hérlendis, án til-
lits til þess, hvort innlendur
iðnaður hafi áður framleitt
eða smíðað sambærilegar vör-
ur og tæki. Þetta megininni-
hald stjórnarstefnunnar er
höfuðástæðan fyrir hinu alvar-
legá atvininuleysi s.l. vetur og
atvinnuleysi skólafiólks nú..
Minnkandii atvinnutekjur,
minni fjéráð og minni neyzla
almennings verka með sam-
drættinum til að gera ástand-
ið enn verra.
Framleiðsla margs konar
iðnaðarvarnings, klæðnaðar og
matvæla, og smíði húsbúnaðar,
tækja, véla og jafnvel verk-
smiðja og skipa, hefur verið
undirstaða atvinnu- og afkomu-
möguleika að minnsta kosti
þriðjungs landsmanna.
Með hinum stjórnlausa inn-
flutningi á erlendri iðnaðar-
framleiðslu, sem stjórnarvöld-
in hafa sem grundvöll stefnu
sinnar, hefur atvinna og af-
koma þessa þriðjungs þjóðar-
innar breytzt í atvinnuleysi og
tekjumissi . . Þegar keypt er
erlend framleiðsla, er keypt
um leið sú vinna sem til fram-
leiðslunnar þurfti. Með inn-
flutningi erlends iðnaðarvarn-
ings er verið að flytja inn
vinnuafl. Það er furðuleg
stefna að kaupa og flytja inn
erlent vinnuafl til lands, þar
sem atvinnuleysi er fyrir hendi
og stjórnarvöld kvarta um
gjaldeyrisskort.
Gífurlegt fjármagn frá bönk
um og lánastofnunum, sem rík
ið leggur fé til, er bundið í
húsum og vélum iðnstöðva og
verksmiðja. Þessi fjárfesting
skilar engum arði og stendur
jafnvel ekki undir greiðslu af-
borgana og vaxta, þegar iðn-
fyrirtækin hafa ónóg verkefni,
og markaðurinn er yfirfullur
af erlendum iðnvarningi."
Lánsfjárkreppa sú, sem ver-
ið hefur í landinu að undan-
förnu, eykur auðvitað enn á
erfiðleika iðnfyrirtækja, eins
og dæmið um Stálvík fyrr á
þessu ári sýndi greinilega.
Guðjón telur, að „með því
að tryggja íslenzkum iðnaði
næg verkefni, og markaði fyr-
ir framleiðslu sína, má bæta
mikið úr ófullnægjandi at-
vinnu nú og koma í veg fyr-
ir það alvarlega atvinnuleysi,
sem virðist yfirvofandi næsta
haust og vetur.“ Því miður er
ekki rík ástæða til að ætla, að
stjórnvöld hafi slíkar ráðstaf-
anir i huga.
MIKIÐ HEFUR VERIÐ
rætt og ritað um stöðugt versn
andi afkomu verulegs hluta
launþega, bæði á síðasta ári og
á því, sem nú er að líða —
m.a. í þessum þætti oftsinnis.
í „Skýrslu til Hagráðs um á-
stand og horfur í efnahags-
málum,“ sem Efnahagsstofnun
in gerði fyrr á þessu ári, og
nýlega hefur verið gefin útt,
er að finna m.a. yfirlit um þró-
un tekna á síðasta ári og spá
um bróunina á þessu ári. Þar
sem telja verður Efnahags-
stofnunina málpípu ríkisvalds-
ins, verður að taka skýrslu
þessa' með varúð, en rétt þyk-
ir að benda á nokkrar niður-
stöður hennar varðandi tekjur
launþega.
í þeim kafla skýrslunnar um
„Þróun efnahagsmála 1967,“ er
nefnist „Kaupgjald, tekjur og
verðlag" segir svo m.a.:
„Heildarmynd launa- og
tekjuþróunar ársins 1967 verð-
ur þá í aðalatriðum þessi:
Kauptaxtar hækka um 5,2%
til jafnaðar frá árinu 1966.
Verðlag hækkar að meðaltali
á árinu um 3,5%. þannig að
kaupmáttur launa á vinnu-
stund eykst um tæp 2%. Tekju
þróunin verður allmiklu óhag-
stæðari en þróun kauptaxta
vegna minni atvinnu, lækkaðra
tekna hlutasjómanna og erfiðs
árferðis í landbúnaði. Ætla má,
að heildartekjuaukningin hafi
numið um 2,5%, eða rétt um
helming hækkunar kauptaxta.
Gera má ráð fyrir, að rúmur
þriðjungur þessa mismunar,
eða um 1%, hafi stafað af
minni atvinnu, en tveir þriðju
af lækkun tekna sjómanna og
stöðnun tekna bænda. Saman-
burður tekjuaukningar um
2,5% og hækkunar verðlags
um 3,5% leiðir loks í ljós, að
raunverulegar atvinnutekjur
hafi á árinu 1967 rýrnað um
nálægt því 1%. Þessar niður-
stöður munu að einhverju litlu
leyti geta breytzt við endanleg-
ar athuganir, en þó sennilega
ekki í þá átt að sýna enn
meiri lækkun rauntekna.“
Eins og af þessu má sjá,
telur Efnahagsstofnunin að
raunverulegar atvinnutekjur
hafd minnkað um 1% á síðasta
ári, en af orðalagi má sjá að
allt er þetta óljóst og má vissu-
lega reikna með að lækkunin
hafi verið meiri en þessi, þótt
ekki séu handbærar niðurstöð-
ur rannsókna er sanni slíkt.
Enda er ísland, sem kunnugt
er, vanþróað land hvað tölu-
legar upplýsingar snertir.
Tekið er fram, að þessi nið-
urstaða gildi aðeins fyrir árið
1967 *. heild miðað við árið
1966. — „Um áramótin 1967—
68 hafði orðið veruleg skerð-
ing bæði á kaupmætti tíma-
kaups og á rauntekjum, og
mun það ástand haldast á ár-
inu 1968. Framfærslukostnað-
ur var um áramótin 10,9%
hærri en í ársbyrjun, en verð-
lagsuppbót, og þar með laun,
hafði hækkað um 3,4%,“ segir
í skýrslunni. Segja þessar töl-
ur sitt.
FRAMTÍÐARÚTLITIÐ er
heldur ekki bjart samkvæmt
skýrslunni — og má þó ætla,
að það sé í raun svartara en
þar er gert ráð fyrir. Um þetta
segir skýrslan, að gera megi
ráð fyrir, „að það samkomu-
lag, sem gert var milli laun-
þega og vinnuveitenda hinn
18. marz s.l., ásamt launahækk-
uninni 1. desember, muni leiða
til þess, að kauplag verði að
meðaltali 6—7% hærra árið
1968 en það var 1967. Þetta
er þó nokkurri óvissu undir-
orpið.“
Síðan er rætt um verðlags-
þróunina, og segir þá: „Horf-
ur eru á, að neyzluvöruverð-
lag muni reynast um 13—14%
hærra að meðaltali á árinu
1968 en það var á árinu 1967.“
Kjörin munu því augljóslega
halda áfram að versna, einka-
neyzlan mun minnka Jog —
verði ráðstafanir ekki gerðar —
atvinnuleysi mun verða mjög
alvarlegt vandamál í þessu þó
ríka þjóðfélagi okicar.
Þegar , framtíðarútlitið er
svona slæmt — en það hefur
raunar verið vitað mál um
langan tíma - er mál að hefj-
aist handa. Rikisstjórnin hefur
að vísu þann háttinn á, að
fresta öllum ákvörðunum til
haustsins, eins og að búast
megi við einhverju kraftaverki
þá. En aumt er, ef íslending-
ar eiga þannig að fljóta sof-
andi að feigðarósi.
Elías Jónsson.
ÞÁTTUR KIRKJUNNÁR
„Dagur færðu mér fegurö"
Dagur, færðu mér fegurð,
fæðu minnar sálar.
Þannig gætum við beðið að
morgni hvers dags um leið og
biðjum um daglegt brauð.
Fegurðin er geislandi sam-
ræmi hins góða frá guðdóms-
tind fullkomnunar.
Og aldrei fremur en nú í
hraða og hávaða atómaldar,
þegar hægt er að eyða fegurð
á einu andartaki, þurfum við
að vera vel á verði um allt,
sem fallegt er. Vernda það,
sem til er og mynda nýtt.
Og sem betur fer, virðast
augu þjóðarinnar opnast smátt
og smátt fyrir fegurð landsins
sjálfs, gróanda og línum, litum
og fjölbreytni ásámt friðsælu
og unaði afskekktra staða og
byggða- og jafnvel ekki síður
óbyggða.
En margir „ganga enn á
grasinu", það er að segja troða
á því sem grær og gefur sál-
inni hina sönnu fæðu lífs og
yndis.
Óteljandi hópar og einstak-
lingar hafa gengið þannig um
á þessu landi í ferðalögum á
sumrin, að segja má, að þeim
sé ekkert heilagt. Drasl og dót
matarleifar og óþverri liggur
eftir í hreiðrum þeirra, þegar
farið er, að ekki sé minnzt á
orðaskak, hávaða og svívirðing
ar, sem klettar og fjöll jafn-
vel helgustu staða landsins
hafa bergmálað meðan dvalið
var og að sumbli setið.
Óskandi væri að betur yrði
nú á þessu byrjaða sumri og
jafnvel framvegis.
Ekki er nóg að stofna fegr-
unarfélög og náttúruverndar-
nefndir. Þessi samtök þurfa að
eiga sína fulltrúa til eftirlits
og athafna í hverju ungmenna
félagi og helzt í hverri sveit,
syo ekki sé í óefni komið, áð-
ur en af veit.
Ekki ætti heldur að gleym-
ast ýmiss konar spjöll vega-
gerðarmanna og frágangur
vega í fögru umhverfi. Þar
myndast oft seingróin sár og
hryllileg í ásjónu landsins.
Ung skáldkona líklega í Mý-
vatnssveit á að hafa sagt við
vélskóflustjóra, sem rótaði
burt fallegri brekku með tröll
auknum kröftum tækninnar:
„Þér eyðileggið fegurðina
fyrir okkur“. „Maður lifir ekki
af fegurð, frú“ svaraði maður-
inn.
„En þér sannið, að maður
getur lifað án hennar“ svar-
aði konan. En hann þagnaði.
Svipað þessu má finna i
sögu Steinbecks Þrúgur reið-
innar.
Þar segir frá því, hvernig
traktorinn sker miskunnar-
laust sundur dalakofa gömlu
hjónanna, húsið, sem þau
höfðu byggt sér hörðum hönd-
um í ást sinni og vonum ungra
hjartna.
Þeim fannst vélin rústa sín-
ar eigin hjartarætur, þegar
kofinn tættist sundur.
Hvað er fegurð? spyrja
menn. Og svörin skiptast eft-
ir smekk og menntun, skiln-
ingi og umhverti Meira að
segja hafa karlar annað feg-
urðarskyn en konur í mörgum
tilfellum.
En samt er bað svo, að jafn
vel frumstæðustu þjóðflokkar
og meira að segja dýr virðast
hafa ósjálfrátt í sér einhvern
innri mælikvarða og vitund
gagnvart því samræmi og þeim
þokka, sem sýnast grundvallar
atriði fegurðar. Gerðar hafa
verið vísindalegar tilraunir í
dýragörðum einkum með
hljómlist, sem sanna að flest
dýr af þroskaðri gerð hafa
þennan hæfileika og líka jafn-
vel sum skordýr ekki síður.
Fiðla og flauta lætur þeim
líða vel, sefar þau og friðar,
ef rólega er leikið, en mjs-
ræmi og garg æsir þau ög
tryllir.
Það er því einsætt að efla
má og finna þennan hæfileika
til að fagna því fagra hjá
flestum eða öllum mönnum.
Og það er því skortur á góðu
uppeldi, þegar illa er gengið
um og eyðilagt það, sem fag-
urt er að flestra yfirsýn.
Hver einasta heilbrigð
manneskja lætur í ljósi þrá eft
ir samræmi, sem gefur gleði
og frið, unað og ró.
Þetta er einu nafni nefnt
stemming. Og ber blæ af út-
lendum málum, ep fer prýði-
lega í íslenzku og hefur unn-
ið sér fullan þegnrétt í sam-
bandi við helgiathafnir og
guðsþjónustur.
Mætti segja, að sú helgiat-
hðfn, sem ekki nær að skapa
stemmingu, þetta innra og
ytra samræmi. kyrrð og frið,
sé á einn eða annan hátt mis-
heppnað í meira lagi.
Sumum ræðumönnum og
listflytjendum er þetta í blóð
borið. Framkoma þeirra, nær-
vera og persóíiuleiki geislar
frá sér þessum ljóma góðleik-
ans, sem gerir allt fagurt og
vekur stemmingu. Svo að lík-
lega er þetta náðargjöf. En
sannarlega má efla og göfga
þessa náðargjöf til að veita og
móta fegurð. Að minnsta kosti
er hægt að eyðileggja hana og
gera þar ringulreið og truflun
sem átti að ríkja samræmi og
friður,
En stundum kemur fyrir að
þessi meðfæddi innri mæli-
kvarði hjartans um fegurð,
mótmælir kröftuglega. Ekki er
það sízt gagnvart ýmsum mót-
unum listamanna í myndum,
tónum og máli.
Við stöndum eirðarlaus og í
uppnámi eins og dýrin gagn-
vart garginu. sem vísinda-
mgnnirnir beindu að þeim.
En þá verðum við að varast
hvatvíslega sleggjudóma og
reyna að láta hugsun og skyn-
semi meta rétt og ráða. Ann-
ars gæti okkur farið líkt og
þeim, sem Meistarinn mikli
varaði við að rífa upp illgres-
ið of snemma.
Það gæti svo farið, að dulin
fegurð vrði deydd um leið.
Þar gildir hin forna speki
mannsins í musterinu. Það
sem er frá Guði, megnið þér
ekki að kefja niður, en allt
hitt, fölnar brátt af sjálfu sér.
Listin í dag talar máli tím-
ans, eftirstríðskynslóðanna
óttasleginna, vonlítilla og van
trúaðra á hið góða og í upp-
reisn gegn bvl. sem fyrri kyn-
slóðir töldu fagurt, kynslóðir,
sem að ýmsu leyti verðskulda
fyrirlitningu og hafa steypt
heiminn út í ginningagap
grimmdar og kvala. .
En hin eilífa fegurð, neisti
hinnar sönnu birtu góðleikans
glitrar bó við veginn. sem við
veginn sem við daalega göng-
um, og getur ekki dáið, ekki
Framhala á bls 15