Tíminn - 01.12.1968, Blaðsíða 9

TIMINN
Hátíðahöldin 1. desember 1918
„FullvcldiS fengið
Sambandslögin voru sam-
þykt í Landsþinginu með 42
atkv. gcgn 15, segir í fregn-
skeyti fró 29. f.m. Næsta dag,
30. nóv, voru lögin staðfest af
konungi og skrifaði hann und-
ir þau kl. 14.40 þá um morg-
uninn. Lögin gengu í gildi
i ns og ráð hafði verið fy r
gert, 1. desember.
Þann dag var veður hjer svo
fagurt sem fremst má verða
um þetta leyti árs, skýlaus
himinn, frostlaust og kyrrt, svo
að það merktist að eins á reykj
unum upp frá húsunum, að
sunnanblær var í lofti, og ýtli
hann móðunni, sem yfir bæ
inn legst í logni, hægt og hægt
norður á flóann. Sveitirnar
voru auðar og mjög dökkar
yfir að líta, en hrím á hæstu
fjöllum, og sló á það roða v‘ð
sólaruppkomuna.
Ilátíðarhald í Reykjavík.
Það hafði verið boðað af
landsstjór-ninni, að menn
skyldu koma saman við stjórn-
arráðshúsið kl. 11% um morg-
uninn, því þar ætti að fara
fram hátíðleg athöfn, til þess
að fagna fullveldinu. Á ákveð-
inni stundu var þar fjöldi
manna saman kominn, þar á
meðal ræðismenn erlendra
rikja og fyrirmenn og liðs-
menn af „Fálkanum“, sem lá
flöggum skreyttur á höfninni.
Mynduðu liðsmenn af „Fálk-
anum“ heiðursfylkingu á
stjórnarráðsblettinum. En at-
höfnin hófst með því, að lúðra
flokkur Reynis Gíslasonar ljek
„Eldgamla ísafold" Þar næst
flutti Sig. Eggerz ráðherra,
sem gegnir forsætisráðherra-
stönfum í fjarveru Jóns Magn-
ússonar, eftirfarandi ræðu frá
tröppum stjórnarráðshússins:
íslendingar!
Hans hátign konungurinn
hefur staðfest sambandslögin
í gær og í dag ganga þau í
gildi. ísland er orðið viðurkent
fullvalda ríki. Þessi dagur er
mikill dagur sögu þjóðar vorr
ar. Þessi dagur er runninn af
beirri baráttu, sem háð hefur
verið í þessu landi alt að því
í heila öld. Hún hefur þroskað
oss, baráttan, um leið og hún
hefur fært os> að markinu.
Saga hennar verður ekki sögð
í dag. Hún lifir í hjörtum þjóð
arinnar. Þar lifir einnig minn
ing þeirra, sem með mestri trú
mennsku hafa vakað yfir mál
um vorum. Hjer engin nöfn.
Þó að eins eitt, sem sagan hef-
ur lyft hátt yfir öll önnur á
sínum breiðu vængjum. Nafn
Jóns Sigurðssonar. Hann var
foringinn meðan hann lifði.
Og minning hans hefur síðan
hann dó verið leiðarstjarna
þessarar þjóðar. í dag eru tíma
mót. í dag byrjar ný saga,
saga hins viðurkennda íslenzka
ríkis. Fyrstu drættina í þeirri
sögu skapar sú kynslóð, sem
nú lifir, frá þeim æðsta, kon-
unginum, til þess, sem minst-
an á máttinn. Það eru ekki að
eins stjórnmálamennirnir, er
miklu ráða um mál þjóðarinn
ar, sem skapa hina nýju sögu.
Nei, það eru allir. Bóndinn,
sem stendur við orfið og rækt-
ar jörð sína, hann á hlutdeild
í þeirri sögu, daglaunamaður-
inn, sem veltir steininum úr göt
unni, hann á hlutdeild í þeirri
sögu, sjómaðurinn, sem situr
við árarkeipinn, hann á þar
hlutdeild. Allir, sem inna lífs
starf sitt af hendi með alúð
og samvizkusemi, auka veg
hins íslenzka ríkis.
Og sú er skylda vor allra.
Hans hátign konungurinn
hefur, með því að undirskrifa
sambandslögin, leitt þá hug-
sjón inn í veruleikann, sem
vakti fyrir föður hans, Friðrik
konungi 8., sem öðrum frem-
ur hafði djúpan skilning á mál
um vorum. Og í gær hefur
konungurinn gefið út úrskurð
um þjóðfána íslands, sem blakt
ir frá því í dag yfir hinu ís-
lenzka ríki.
Hlýr hugur hinnar íslenzku
þjóðar andar á móti konungi
vorum.
Páninn er tákn fullveldis
vors.
Fáninn er mynd þeirra hug
sjóna, sem þjóð vor á fegurst-
ar. Hvert stórverk, sem unnið
er af oss, eykur veg fánans.
Hvort sem bað er unnið á höf
unum, í baráttunni við brim
og úfnar öldur, eða á svæði
framkvæmdanna, eða í vísind-
um og fögrum listum. Því göf-
ugri sem þjóð vor er, þess göf
ugri verður fáni vor. Vegur
hans og frami er frægð þjóð
ar vorrar og konungs vors.
Vjer biðjum alföður að vaka
yfir íslenzka ríkinu og kon-
ungi vorum.
Vjer biðjum aðföður að
styrkja oss til að lyfta fánan-
um til frægðar og frama.
Gifta lands vors og konungs
vors fylgi fána vorum.
Svo drögum vjer hann að
hún.“
Síðan skýrir Lögrétta frá því
að íslenzki ríkisfáninn, klauf-
fáni, sem ekki hafi sézt þar
áður, hafi verið dreginn að
hún á stjórnarráðshúsinu, og
um leið aðrir fánar víðsvegar
um bæinn. Herskipið Fálkinn
heilsaði fánanum með 21 fall-
byssuskoti, en foringi skipsins,
kapteinn Lorck, hélt því næst
stutta ræðu. Lúðraflokkurinn
lék nú „Kong Kristian", og
hrópað var nífalt húrra fyrir
konunginum.
JÓhannes Jóhannesson bæj-
arfógeti flutti svo stutta ræðu
fyrir minni Danmerkur. Þá lék
lúðraflokkurinn „Det er et ynd
igt Land“, og hrópað var húrra
fyrir Danmörku. Að lokum lék
lúðraflokkurinn „Ó, guðs vors
lands“ og hrópað var húrra
fyrir hinu íslenzka ríki.
Þar með lauk athöfninni á
stjórnarráðsblettinum, en kl.
2 minntist Jón biskup Helga-
son fullveldisins í predikun í
dómkirkjunni.
í tilefni dagsins bárust lands
stjórninni mörg samfagnaðar-
skeyti: frá konunginum og
fjölda aðila utan lands og inn-
an.
Meðal þeirra, sem minntust
dagsins, voru íslendingar í
Kaupmannahöfn. Á mjög fjöl
mennri hátíð þeirra flutti
Finnur Jónsson prófessor að-
alræðuna, en Jón Magnússon
forsætisráðherra talaði fyrir
minni konungs. Jón hafði hald
ið til Danmerkur í októberlok.
og fylgzt þar eð lokasam-
þykkt sambandslaganna 1
danska þinginu.
Sigurður Jónsson, atvinnumálaráðherra 1918.
Fæddur 28.1- 1852. Varð ungur fyrirvinna fóstru sinnar á Yzta-
felli í Ljósavatnshreppi. Bjó á Yztafelli 1889—1917. Hélt þar
uppi unglingaskóla um skeið. Ferðaðist um landið og flutti erindi
um samvinnumál 1911—15. Ritstjóri Tímarits kaupfélaga og sam-
vinnufélaga 1907—16. Landskjörinn þingm. 1916—25. Atvinnu-
málaráðherra í ráðuneyti Jóns Magnúss. 1917—20. — Sigurður
í Yztafelli andaðist 26.1. 1926.
Kona: Kristbjörg Marteinsdóttir frá Lundarbrekku, og eignuðust
þau sex börn.
Sigurður Eggerz, fjármálaráðherra 1918.
Fæddur 28.2. 1875. Stúdent Reykjavík 1895, lngfræðipróf frá
Kaupmannahafnarháskóla 1903. Sýslumaður í Skaft. 1908, fékk
Mýr.-Borg. 1915. Bankastjóri fslandsbanka í Reykjavík 1924—30,
síðan bæjarfógeti á ísaf. og loks á Akiáeyri 1934—45. Þingm. V.-
Skaft. 1912—15, landskj. þingm. 1916—26, þingm. Dalasýslu 1928
—31. Ráðherra fslands 1914—15, fjármálaráðherra 1917—20 og
forsætisráðherra 1922—24. Sigurður andaðist 16.11. 1945.
Kona: Sólveig Kristjánsdóttir dómsstjóra Jónssonar, og áttu þau
tvö börn.