Tíminn - 01.12.1968, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
í tilefni af 50 ára afmæli fullveldisins hefur blaðið snúið sér til allmargs
ungs fólks og beðið það, að svara eftirfarandi spurningum:
1. Hvaða hættur steðja nú helztar að sjálfstæði þjóðarinnar?
2. Hvernig fær íslenzka þjóðin bezt varðveitt sjálfsforræði sitt?
Þeir, sem svara þessum spurningum, eru: Ólafur Þ. Þórðarson, kennaraskólanemi; Atli
Freyr Guðmundsson, Samvinnuskólanum; Benedikt Ásgeirsson, úr Menntaskólanum á
Akureyri; Valgerður Schram, úr Verzlunarskóla íslands; Reynir Ingibjartsson, fulltrúi;
Þorlákur Helgason, úr Menntaskólanum í Reykjavík; Höskuldur Þráinsson, stúdent í ísl.
fræðum, Eiríkur Tómasson, úr Menntaskólanum við Hamrahlíð og Rúnar Hafdal Halldórs-
son, úr Menntaskólanum að Laugarvatni.
Hér koma svo svörin:
Ef þannig er búið í haginn,
þarf sú kynslóð, sem nú vex úr
grasi, engu að kvíða. Hennar er
framtíðin.
segir Þorlákur Helgason
Þeir tímar eru liðnir, að ís-
lenzka þjóðin laut duttlungum
erlends valds, drottnara er á tíð-
um töldu það æðstu skyldu sína
að kúga landsbúa menningar og
fjárhagslega.
Nú er öldin önnur. Þjóðin hef-
ur rétt úr kryppu liðinna alda,
og markvisst hefur þeim böndum
verið aflétt, sem reyrð voru um
sjálfstæöi hennar, svo að ísland
er nú frjálst og fullvalda ríki.
Við, sem fædd erum um miðja
öldina og höfum slitið barnsskón
um í skjóli velmegunar, þekkjum
ekki þá baráttu, er háð hefur ver-
ið fyrir sjálfstæði landsins. Sigur-
inn var áður orðinn að raunveru
leika. Hann var færður okkur í
‘hendur.
En auknir sigrar krefjast auk-
innar ábyrgðar. Vissulega kann
hættan að vera á næsta leyti. Án
þess að þjóðin einangrist, því að
slíkt er einungis merki um stöðn-
un, ber fálkinu í iandinu, og fyrst
og fremst yfirvöldum, að vera á
varðbergi. Þeim ber að sigla svo
milli skers og báru, velja eða
hafna, en gleypa ei orðalaust við
hverju erlendu gylliboði. Lítum
fram á við og víkjum ei frá settu
marki. Bindumst traustum bönd-
um við þjóðir í austri óg vestri
Og könnum ófarna stigu. Deilum
Og flokkadráttum ber að vísa veg
allrar veraldar, því að íslenzka
þjóðin verður að vera samhuga
um þau málefni, sem eru íslandi
allt. Þá fyrst fær hún varðveitt
ajálfsforræði sitt, dýrmætastan
auð þessa lands.
ARVEKNI
GAGNVART
ERLENDUM
ÁHRIFUM
— segir Eiríkur Tómasson
1. Þær hættur, sem nú steðja
að sjálfsforræði íslenzku þjóðar
innar, virðast mér einkum þrenns
konar, þ.e. efnahagslegar, menn-
ingarlegar og stjórnmálalegar.
Samfara aukningu stórfram-
kvæmda, t.d. byggingu orkuivera,
iðjuvera, þjóðbrauta o.s.frv., er
kosta þvílíkar fjárhæðir, að inn-
lent fjármagn hrekkur hvergi
nærri til, hlýtur hættan á aukn-
um áhrifum fjársterkra erlendra
aðila að vaxa stórleka. Mín skoð-
un er sú, að slík áhrif geti, ef
erlendum auðhringum er veitt að
staða til beinna áhrifa á atvinnu-
og efnahagslíf landsins, leitt til
töluverðrar, ef ekki alvarlegrar,
skerðingar á efnahagslegu sjálfs-
forræði okkar
Á síðustu árum hafa menning-
arstraumar annarra þjóða leitað
í sívaxandi mæli hingað og ber
að fagna því. Hins vegar hefur
sú menning, sem hingað hefur
borizt, verið of einhæf, en slíkt
er til langframa hættulegt sjálfs
forræði þjóðarinnar, þar eð ís-
lenzk tunga og menning eru að
mínu áliti hor-nsteinar tilveru
okkar sem sjálfstæðrar þjóðar.
Síðustu 20 ár höfum við íslend-
ingar tekið þátt í varnarsamstarfi
vestrænna lýðræðisþjóða. Það sam
starf álít ég nauðsynlegt, bæði
vegna landfræðilegrar legu lands-
ins og samskipta við þessa ná-
granna okkar, og ekki síður vegna
hættunar á heimsyfirráðum komm
únista og þar með endalokum lýð
ræðisins. Á þessu sviði ber okk
ur að vera vakandi, jafnt gagn-
vart átroðningi bandamanna sem
annarra, og við skulum minnast
þeiss, áð sjálfsforræði evrópskr-
ar smáþjóðar var fótum troðið
fyrr á_ árinu.
2. í því sambandi legg ég á-
herzlu á stöðuga árvekni íslenzku
þjóðarinnar gagnvart erlendum
þjóðum og áhrifastraumum þeirra
Aftur á móti tel ég það fásinnu,
að við byrgjum okkur inni, án
nokkurra áhrifa eða aðstoðar að
utan, auk samvinnu og friðsam-
legra samskipta við allar þjóðir
heims.
— segir
Rúnar Hafdal Halldórsson
Eitt sinn voru íslendingar
frjálsir: svo frjálsir, _ að þeir
misstu sjálfstæði sitt. Ár liðu og
aldir. ísiendingar eru frjálsir á
ný: svo frjálsir, að hver höndin
er upp á móti annarri. Sú hægri
vill ekki kannast við þá vinstri,
þrátt fyrir lögmálið, að vinstri
höndin þvær þá hægri og sú
hægri hina vinstri. Þanni-g kemur
mesta hættumerkið frá þjóðinni
1 sjálfri, en ekki frá erlendu her-
veldi í austri né vestri. Þessari
hættu verður aðeins afstýrt með
auknum siðferðisstyrk þjóðarinn
ar einnar, en ekki með erlendri
íhlutun. Því til þess að lítil þjóð
öðlist viðurkenningu í samfélagi
þjóðanna, verður hún að starfa
í samkennd og virðingu fyrir
sjálfri sér, annars fe-llur hún á
eigin sundrung. Engum getur
blandazt hugur um það, að ein-
mitt nú höfum við hnotið um
sjálfs okkar fætur, og afvelta dýr
þarf að reisa við, ef það á að
halda lífi. Þetta veit hvert manns-
barn og það veit ennfremur, að
bjargarlaust dýrið á líf sitt und-
ir hjálparhöndum mannanna.
! Samt hefur íslenzka lýðveldið
,sjaldan einkennzt af eins mörg
I um vanmátta höndum sem nú og
! aldrei hefur íslenzkt þjóðfélag
: haft eins mikla þörf fyrir sam-
taka hendur og einmitt nú. Vissu-
jlega er það áhætta áð lifa og það
þarf djörfung til þess að standa
á eigin fótum og ekki síður breitt
bak til þess að standa undir er
lendri áþján. Þess vegna er hætt
an sú, að íslenzka þjóðin láti
blekkjast til vantrúar á sitt eigið
land, og að vantreysta móður-
jörð sinni er þáð sama og að af-
neita uppruna sínum og þjóðerni.
Þessi hætta er enn stærri fyrir
þær sakir, að þeir íslenkir for-
vígismenn virðast vera til, sem
trúa því enn, að rúsínur vaxi á
trjám amríkunnar. Enda ætla þess-
ir sömu hugsuðir að bjarga ís
lenzka þjóðfélaginu með þátttöku
þess í alls kyns stórbandalögum
og við móttöku ölmusufjár í
styrkjaformi. Að sjálfsögðu þarf
eitthvað að láta í staðinn og eru
auðlindir landsins þá nærtækast-
ar. Þær eru seldar í hendur er-
lendra auðhringa til þess að öðl
ast annars ófáanlega sölumarkaði
að sögn. Er þá il-la komið fyrir
íslenzkum erindrekum, ef þeir
kenna sór hivergi botns í verzlun
arheimi útlendra. Ef til vill verð-
ur næsta skrefið, samkvæmt ráð-
um erlendra sérfræðinga, að selja
Svisslendingum fiskiskipaflota
okkar til þess eins að tryggja
öruggan og útlenzkan sölumark
að. Hver veit, eða hvaða traust
skal íslenzkt æskufólk bera til
valdhafanna. Þeir hafa gleymt
hlutverki sínu sem uppalendur.
Þeir hafa gleymt þeirri staðreynd,
að hver þjóð er einmi-tt þjóð
vegna sjálfrar sín. Þeir hafa
gleymt framtiðinni í baráttu sinni
fyrir daglegu brauði. Þó skal
þeim ekki álasað né heldur varð-
ir, því slíkt er verkefni sögunn-
ar. Ekki verður heldur minnzt á
misheppnaðar gengislækkanir né
glataða sómakennd, þvi síður á
hrun atvinnuveganna né horfna
þjóðerniskennd, heldur skal að
eins minnzt á orðtakið: Það er
illt að heita íslenzkur, en vera
það ekki. Og slæmur yrði dóms-
úrskurður sögunnar, ef fimmtíu
ára sjálfstæði hefði aðeins leitt j
til glötunar íslenzks þjóðernis, i
því þá væri draumurinn um frels-1
ið enn á undan samtíð sinni.

Metnaðar-
laust hlutverk
þiggjandans
nægir ekki
— segir Höskuldur Þráinsson
Hvaða hættur steðja nú helztar
að sjálfstæði þjóðarinnar?
Andvaraleysi, áhugaleysi og sljó
leiki.
Mörgum þykir sjálfsagt full-
harkalega svarað. Ég skal því
reyna að útskýra þetta nánar.
Mig grunar, að sú skoðun sé
nú orðin talsvert útbreidd, að
alls engar hættur steðji að sjálf-
stæði íslendinga. Þetta er ekki
sízt því að kenna, að ýmsir af
forystumönnum íslenzkrar þjóðar
hafa þrásinnis haldið þessu fram.
Þeir hafa klifað á þessu á tylli-
dögum, hamrað á þessu í umræð-
um um herstöðvar, sjónvarpsmál
o.s.frv. Okkur er stjórnmálalega
engin hætta búin, af því að góðu
mennirnir að vestan passa okkur
fyrir ljótu köllunum í austri,
menningarlegu sjálfstæði okkar
er ekki heldur nein hætta búin,
af því að hér voru einu sinni
skrifaðar sögur um Gunnar, Njál
og þess háttar menn. Og jafnvel
þótt svo kynni að fara, að ein
hverju af því, sem við höfum van-
izt á að kalla íslenzka menningu,
skolaði fyrir borð í ölduróti er-
lendra menningar og ómenning-
arstrauma, þá sýnir það bara, að
þessi menning okkar hefur þá
eftir allt saman verið svo afllaus
og ómerkileg. að engin eftirsjá
er í henni. Slíkan málflutning hef
ur mátt heyra hjá ýmsum þeim,
er á hæstum sitja tróninum í is
lenzku þjóðfélagi. Er að undra
þótt almenningur fvllist andvara-
leysi, úr því að það er beinlínis boð
að ofan frá? Er ekki sjálfsagt að
halla sér bara á eyrað og láta
sig fljóta sofandi, úr því að ekk-
ert er að óttast?
Þeir menn. sem svona tala,
hafa gleymt þeim sannindum, að
sjálfstæðisbarátta lítillar þjóðar
tekur aldrei enda. 1. des. og 17.
júní eru alls ekkert lokatakmark
í sjálfum sér, heldur aðeins á-
fangar, sem veita okkur rétt til
áframhaldandi baráttu á nýjum