Vísir - 24.06.1978, Blaðsíða 11

vism
n
Mikill meirihluti Ameríkana býr við verald-
lega velmegun. Velmegunin er á borð við það
sem þékkist á Norðurlöndunum, og oft ívið
meiri. Flestar fjölskyldur eiga hús, bíla, hafa
nóg ofan í sig og á, fara i ferðalög o.s.frv. Helsti
munurinn á velmegun Ameríkana og Norður-
landabúa virðist sá að i Ameríku fær fólk að ráða
hverskonar velmegun það kaupir fyrir tekjur
sinar (hýbýli menntun, ferðalög, tryggingar) en
á Norðurlöndunum tekur ríkið peningana af fólki
og úthlutar velmeguninni sem „ókeypis."
Þar fínnast
ennþá alvöru
milljónerar
SVIPMYNDIR
AF AMERIKU
Eftir Ölaf Hauksson
En þótt meirihlutinn hafi það
gott þá eru þeir einnig til sem
hafa það ekki svo gott og á hin-
um endanum eru þeir sem hafa
það svo gott að þeir vita ekki
hvað skal gera við öll gæðin.
Fátækt er mun almennari i
Ameriku en á Norðurlöndunum.
Fátækt hrjáir oftast ómenntað
fólk, svertingja, innflytjendur
frá Suður-Ameriku og Mexikó
og aldrað fólk. Fátækrahverfi
eru oft mjög stór i mörgum
borgum. Riki og sveitarfélög út-
hluta fátækrastyrkjum og at-
vinnuleysisstyrkjum, þannig að
enginn á að svelta. Margjr
draga lifið þó aðeins fram með
naumindum.
Fátækt fólk á samt möguleika
á að draga sig upp úr feninu T.d.
er öll menntun i gegn um há-
skóla oftast ókeypis fyrir fá-
tæklinga. Meinið er hins vegar
að oftast nær virkar þjóðfélags-
legt umhverfi fátæklinga ekki
sem hvati til menntunar.
Hér er ekki ætlunin að ræða .
vandamál fátæks fólks i Ame-
riku til hlitar. Þau eru vel þekkt
og mikið er gert til að bæta úr.
Það er fólkið á hinum endanum,
þeir riku sem skoða skal.
Amerika er eitt af fáum lönd-
um heimsins þar sem velferðar-
þjóðfélagið er ekki búið að út-
rýma alvöru milljónerum. Um
eitt prósent Amerikana flokkast
til milljónera, þ.e. fólk sem á
eignir aö verðmæti ein milljón
dollara (rúmlega 250 millj. kr.)
eða meira. Fjöldi ameriskra
milljónera er svipaður fjölda is-
lensku þjóðarinnar. Samanlagt
á þetta eina prósent milljónera
27 prósent þjóðarauðsins. Meiri-
hluti hópsins er hlutabréfa- og
fyrirtækjaeigendur. Margir
hafa erft auð sinn oft mörg
hundruð milljónir dollara.
Þeir allra rikustu umgangast
helst ekki nema hver annann
sækja einkaklúbba þar sem ár-
gjöldin eru nokkrar milljónir
króna á mann ferðast um i
einkaþotum og forðast að láta of
mikið á iburðinum bera.
En það þarf ekki einu sinni
milljón dollara til að láta sér
liða vel i Ameriku. Nokkrar
milljónir Amerikana hafa yfir
10 milljónir króna i árstekjur
sem telst rétt þokkalegt og alls
ekki tilefni til iburðar. Þessir
fátæku milljónerar eru hins
vegar meira innan um almenn-
ing heldur en súpermillarnir og
auðveldara að sjá hvernig þeir
verja fjármunum sinum.
Hvernig verja rikir Amerik-
anar svo milljónum sinum?
Margir þeirra flytja til sólar-
rikjanna aðallega Kaliforniu
þegar þeir fara að minnka við
sig störfin. Margir hætt að vinna
um fimmtugt og flytjast til
staða eins og Palm Springs i
Kaliforniu, sem er eitt vin-
sælasta athvarf hinna efnuðu.
Þar búa kempur eins og Bob
Hope og Gerald Ford og tug
þúsundir annarra sem hafa
aldrei fjárhagsáhyggjur. Ungur
Kanadamaður að nafni Gary
Ley dvaldist i Palm Springs
fyrir nokkru og skrifaði sérstak-
lega fyrir lesendur Visis eftir-
farandi lýsingu á ibúunum og
hóglifi þeirra:
,,Palm Springs er vin i eyði-
mörkinni. Cr lofti er borgin og
umhverfi hennar að sjá eins og
grænn blettur á gulu landslag-
inu. Sjötiu golfvellir eru i Palm
Springs og húsin eru byggð á
milli þeirra.
„Fyrsta merkið um vel-
ferðina eru bilarnir, Cadillac,
Rolls Royce, Mercedes Benz og
Porsche fylla götur eins og mý á
mykjuskán. Það er hægt að
ganga götu eftir götu án þess að
koma auga á bil sem kostar
minna en 10 millj&n krónur (þ.e.
á Islandi).
„Flestir ibúar Palm Springs
eru yfir fimmtugu. Ég hef siður
en svo á móti eldra fólki en ég
svitnaði oft þegar einhver
þriggja tonna Cadilakkinn birt-
ist á tiu km hraða meö vingjarn-
lega gráhærða konu við stýrið
reynandi að sjá fram yfir vélar-
lokið. Það er hægt að hugsa sér
meira spennandi notkun á svona
kerrum.
„Þegar meirihluti ibúanna er
farinn af léttasta skeiði, þá er
varla að búast við miklu fjöri i
borg eins og Palm Springs.
Enda er litið fjör þar. Helsta
tómstundagaman ibúanna er
golf, tennis og búðaráp. Þar
fyrir utan er litið við að vera.
Fáir sjást úti á kvöldin. Barir og
veitingahús eru ekki þétt setin.
Fólkið sem starfar i Palm
Springs við að þjóna millunum
hefur enda ekki efni á að sækja
þessa staði. Aðgangseyrir og
veitingaverð eru oft tvöfalt
hærri en annars staðar i Kali-
forniu.
„Það er meira fjör á daginn.
Verslanir i miðbænum eru vel
sóttar. Þær bera frönsk nöfn en
verðin eru i dollurum. Mörgum
dollurum. Ekkert er ódýrt.
Fyrir 11 þúsund krónur má fá
tennisskyrtu með nafni Björn
Borg. Litskrúðugar stuttbuxur
eru á sex þúsund krónur. Snyrti-
veski frá Gucci er á litlar 60
þúsund krónur.
„Meirihluti ibúa Palm
Springs eru þó ekkert sérstak-
lega smekklega til fara. Þeir
hafa of lengi alist upp við venju-
legan ameriskan klæðaburð. Ég
rakst á náunga um sextugt, i
himinbláum jakkafötum appel-
sinugulri fráhnepptri skyrtu
með gullkeðju um hálsinn,
vindil i munnvikinu og að sjálf-
sögöu samskonar skóm og allir
aðrir ibúar Pálm Springs —
skjannahvitum.
„Þrátt fyrir góða veðrið og
alla aðstöðuna virðist fólk þó
ekki mikið gefið fyrir að hreyfa
sig. A tveimur vikum sá ég
aldrei sálu trimma. Tennisvellir
voru meira og minna auðir. Nær
hvert hús hefur sundlaug en þær
virtust nær aldrei notaðar.
Helsta sportiö er golf. Hinn
dæmigerði Palm Springs golfari
fær hreyfingu sina af að aka á
milli hola i véldrifinni kerru
dreypandi á viski i sóda.
„Húsin, hó,hó. Þau slá öllu
öðru við. Reyndar þarf fyrir-
höfn til að sjá sum húsin. Þau
eru umgirt trjágróðri og
rammgerðum rimlagirð-
ingum. Sum minna meira
á kastala en hús. Sá er
þó munurinn á þessum kast-
ölum og öðrum, að þeir eru
flestir á einni hæð. Það kostar
fyrirhöfn að ganga upp og niöur
stiga. Hið ljúfa lif felst i þvi að
hafa sem minnst fyrir lifinu og
ibúar Palm Springs telja stiga-
hlaup of mikla fyrirhöfn.
„Tveggja til þriggja bila bil-
skúrar eru algengastir. Sumir
eru stærri. Aberandi skilti
benda vegfarendum á að marg-
föld öryggiskerfi verndi hallirn-
ar fyrir þjófum og öðrum
óþjóðalýð. Iburðurinn á sumum
húsunum er slikur að það vant-
ar bara skilti fyrir framan sem
segir: „Aumingjarnir, vilduð
þið ekki eiga svona mikið af
peningum?”
„Sjálfsagt hljóma þessar
lýsingar eins og ég sáröfundi
þetta fólk. Auðvitað öfunda ég
það. Hver mundi ekki gera það.
Peningar kaupa að visu ekki
lifshamingju. En þeir virðast
heldur ekki gera lifið neitt verra
— a.m.k. ekki I Palm Springs.”
Palm Springs er að þvi leyti
sérstök að þar hefur safnast
saman mikill fjöldi efnaðs fólks
þannig að mikið ber á auðlegð-
inni. En það er efnað fólk að
finna um alla Ameriku og þeir
allra efnuðustu láta ekki einu
sinni sjá sig i Palm Springs,
Ibúar Palm Springs eru fá-
tæklingar i samanburði við
súper-súper-millana þá sem
eiga yfir 200 milljónir dollara.
Þeir eru þrjú þúsund talsins.
O
frjálsum fóstureyðingum af
mannúðarástæðum. Manni verð-
ur á að spyrja: Tekur mannúð
sósialista nokkurn enda?”
Þetta eru kúnstug skrif. Svona
getur óttinn við Sænsku-Grýlu
leikið fullorðið fólk. Vist er það
rétt, að greiðslur til ellilifeyris-
þega, sem hafa lokið sinum þætti i
að byggja upp velmegun i land-
inu, nema umtalsverðri upphæð
— sem betur fer — enda er nú rætt
um hvernig megi tryggja hag
þeirra sem best i framtiðinni.
Hægfara fólksfjölgun i Sviþjóð
veldur þvi, að ef svo fer sem nú
horfir, verður hlutfallstala ellilif-
eyrisþega óeðlilega há um næstu
aldamót. Umræðan hefur þvi
beinst að þvi að finna lausn á
þessum vanda sem tryggi öldruðu
fólki sjálfsagt öryggi og lifskjör.
Og á sama tima standa yfir
réttarhöld yfir konu, sem að ósk
ósjálfbjarga vinar sins útvegaði
honum lyf til að binda endi á það
lif sem hann vildi ekki lifa lengur.
Einnig á þar að svara til saka
læknirinn, sem lét lyfin i té.
Sá sem er vitstola af skelfingu
við Sænsku-Grýlu hugsar þvi
miður ekki á sama hátt og aðrir
menn sem lausir eru við ofsókn-
aræði. Óttinn og skelfingin við
Sænsku-Grýlu fær þá til að magna
upp svona fréttir og dreifa skelf-
ingu sinni meðal annarra með þvi
að reyna að telja öðrum litil-
mögnum trú um, að
Sænska-Grýla sé komin á stúfana
til að útrýma gamalmennum,
sjúklingum, afbrotamönnum og
alkóhólistum.
Kannski kemur það að litlu
haldi að reyna að sefa þennan
tryllta ofsóknarötta, þvi að sá
sem er haldinn honum lætur ekki
róast við eðlileg rök, þegar hann
sér djöfulinn eða sjálfa
Sænsku-Grýlu i hverju horni.
En i öllufalli ber manni að vara
þá við sem enn hefur ekki tekist
að hræða frá vitinu, þvi það er
ljótur leikur að reyna að útbreiða
þá geðbilun að ala á hatri og tor-
tryggni manna á milli og þá ekki
siður þjóða i milli’ frændþjóða i
milli.
Engin ástæða er heldur til að
gleyma þvi að samskipti Svia og
Islendinga hafa að mestu verið
vinsamleg siðan Grettir sterki
gekk milli bols og höfuðs á Glámi
hinum sænska og bændur drekktu
þeim sænska biskupi Jóni
Gerrekssyni i póka. Og nú væri
réttast að óhræddir menn settu
einnig Sænsku-Grýlu i poka og
drekktu henni, svo hún hræði eng-
an framar.