Vísir - 14.08.1978, Page 10

10
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
' Fra mkvæmdastjóri: DavlA Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Úlafur Ragnarsson
Ritstjórnarf ulltrui: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
Guðmundur Pétursson. Umsjón með helgarblaði: Arni Þórarinsson. Blaða-
menn: Berglind Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson,
Guðjón Arngrlmsson, Jón Einar Guðjónsson, Jónlna Mikaelsdóttir, Katrin Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: GyTfi
Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens
Alexandersson. útlit og hönnun: Jón Öskar Haf steinsson, Magnús Ólaf sson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askriftargjald er kr. 2000
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson á mánuði innanlands.
Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8. Verð I lausasölu kr. 100
Simar 86611 og 82260 eintakið.
Afgreiðsla: Stakkholti 2—4 slmi 86611 Prentun Blaðaprent h/f.
Ritstjórn: Siðumúla 14 simi 86611 7 llnur
Ekki bara gengisfelling...
Fiskverkendur og stjórnmálamenn hafa undanfarið
lagt mikla áherslu á að rekstrarvandi f iskvinnslunnar i
landinu verði ekki með skjótum hætti leystur án gengis-
fellingar. Menn þykjast sjá að ekki sé hægt að kveða
verðbólgudrauginn niður í snatri og minnka á þann hátt
tilkostnað þessarar atvinnugreinar. Dugandi aðgerð til
sliks hefur ekki fundist enn hér á landi og því ekki eðli-
legt að hægt sé að samræma þróun verðlags innanlands
verðlagsþróuninni i helstu markaðslöndum okkar.
Þess vegna segja menn enn einu sinni að gengisfelling
sé eina úrræðið til þess að auka tekjur f iskvinnslunnar.
En mönnum ætti jaf nf ramt að vera I jóst, að hún ein leys-
ir ekki vandann nema til m jög skamms tima. Þess vegna
verða ýmsar hliðarráðstafanir að koma til.
Ein leiðin til þess að vega upp á móti afleiðingum
gengisfellingar gæti til dæmis verið sú að fella niður
vörugjaldið, sem nú hef ur verið tekið af innf lutningi um
nokkurt skeið. Auðvitað yrði þá jaf nf ramt að skera niður
útgjöld ríkisins sem næmi þeim tekjum, er ríkissjóður
hefur haft af innheimtu vörugjalds.
Ef ráðamenn þjóðarinnar hefðu bein í nef inu ættu þeir
að fyrirskipa öllum stofnunum og fyrirtækjum ríkisins
að skera niður reksturskostnað sinn um 10% og taka til
við niðurskurð fjárlaganna sem því næmi. Það er út í
hött að segja að öll ríkisútgjöld séu óhagganleg og þvi
hlýtur að vera hægt að ná þessu markmiði. Með þessu
móti gætu embættismenn kerf isins sýnt, hvað í þeim býr,
hvers þeir eru megnugir þegar reynir á skynsemi og
hæfileika í rekstri. Það þætti lélegur forstjóri í sjálf-
stæðum atvinnurekstri, sem ekki gæti skorið niður f jár-
hagsáætlanir sínar um 10% ef nauðsyn bæri til og haldið
fyrirtæki sinu gangandi eftir sem áður.
Með því að fella niður vörugjaldið ætti að vera hægt að
færa niður verðlagið og með samdrætti i ríkisrekstrinum
ætti að vera hægt að draga verulega úr þeirri þenslu,
sem er i þjóðfélaginu i dag.
Draga yrði úr framkvæmdum ríkisins og beita veru-
legu aðhaldi i ríkisrekstrinum. Málaf lokkar f járlaganna
eru margir, en því verður ekki trúað að óreyndu að ekki
sé hægt að draga úr útgjöldum til þeirra um 10%. Hvað
til dæmis um liði eins og menntamál með allri sinni yf ir-
byggingu og skólabyggingum eða öðrum stórbygg-
ingaráformum sem nú eru á döfinni? Hvað um heil-
brigðis- og félagsmálin, þar sem verð einnar Kröflu-
virkjunar rennur úr ríkiskassanum á fimmta hverjum
mánuði?
Rikið verður að ganga á undan með góðu fordæmi.
Þeir, sem þar ráða ferðinni geta ekki ætlast til þess að
aðrir sýni aðhaldssemi og minnki við sig, ef þensla ríkis-
báknsins heldur stöðugt áf ram. Kjörnir f ulltrúar þjóðar-
innar og embættismennirnir verða að fara nákvæmlega
yfir hvern lið f járlaga ríkisins og spyrja i fullri alvöru:
,, Er þetta nauðsynlegt?" ,,Má ekki bíða með þetta?" eða
,,Er ekki hægt að minnka þennan útgjaldalið?"
Þessi mál þola ekki lengri bið. Dýrmætum tima hefur
verið eytt i óraunhæfar tilraunir til stjórnarmyndunar og
enginn virðist lengur bera ábyrgð á neinu. Sú ríkisstjórn,
sem nú situr gerði skömmu eftir kosningar bráðabirgða-
ráðstafanir, sem sýnilega duga ekki lengur. Fjöldi fisk-
vinnsluf yrirtækja á Suðvesturlandi er nú að hætta starf-
semi og á þriðja þúsund manns verður brátt atvinnu-
laust.
Allt er enn i óvissu um hvenær ný ríkisstjórn sér dags-
ins Ijós og þjóðin verður þvi þreyttari á stjórnleysinu
sem lengri timi líður frá þingkosningunum.
En hverjir sem það verða, sem setjast í ráðherrastól-
ana og taka ákvörðun um gengisfellinguna, — þá verða
þeir að hugsa lengra en mánuð fram í timann. Gengis-
felling ein sér myndi ekki leysa vanda útflutningsat-
vinnuveganna til lengri tima og það væri þvi hreint
ábyrgðarleysi að láta hana koma til framkvæmda án
nauðsynlegra hliðarráðstafana.
Mánudagur 14. ágúst 1978 VTSIR
„An þess að draga rétt manna til aft leggja niftur vinnu i efa, hlýtur
það að kallast ofbeldi þegar mönnum sem vilja vinna er bannaft aft
vinna.”
fram úr greiftslugetu atvinnu-
veganna. Þessar kaupgreiftslúr
eruknúftar fram meft verkföllum
undir þvi yfirskyni aft kjara-
bæturnar séu réttlætismál, og
þeim rökum er jafnan erfitt aft
hafna. Vísitölubindingin hefur
siftan skapaft vixlhækkanir
kaupgjalds og verftlags svo verft-
bólgan æftir nú áfram meft áftur
óþekktum hrafta.
Verðbólgan
Verftbólgan vinnur islensku
þjóðfélagi ótrúlegan skaöa. Verft-
bólgutap á lausafé, verftbólgu-
fjárfestingar og verftbólguvextir
eru nú orftinn slikur kostnaftar-
liftur i atvinnurekstri aft ef tækist
aft vinna bug á verftbólgunni og
koma rekstrarmálum atvinnu-
veganna i eftlilegt horf væri hægt
aft hækka allt kaupgjald i landinu
um 20-30%. Þetta þýftir i raun aft
einn vinnutfmi af hverjum fjórum
heimildarlög eins og i nágranna-
löndunum heldur kveöa þau á um
skuldbindingar meftlimanna
gagnvart félaginu. Þar að auki
eru nær allir landsmenn skyld-
aöir tii aö vera i stéttarfélagi, og
hvert stéttarfélag er einrátt á
sinu félagssvæfti. Stéttarfélag
getur þannig bannaft fjölda
manns aft vinna, hvort sem þeir
kærasig um aftleggja niöur vinnu
eða ekki,hvort sem þeir vilja vera
i félaginu efta ekki. An þess að
draga rétt manna til að leggja
niftur vinnu i efa, þá hlýtur þaft aft
kallast ofbeldi þegar mönnum
sem vilja vinna er bannað að
vinna. Þessu ofbeldisvopni beita
einstakir þrýstihópar miskunnar-
laust i hagsmunabaráttu sinni.
Og ekki nóg meft þaft. Einstakir
hagsmunahópar geta gert marg-
falt stærri stéttir atvinnulausar
meft þvi aft stöðva stór atvinnu-
tæki með verkfallsaftgerftum,
eins og margsinnis hefur skeð.
Stjórnleysi i
efnahagsmálum
Þaft gefur auga leift aft engin
efnahagsstjórn er hugsanleg án
launamálastefnu sem staftift er
vift. Slikri launamálastefnu er
ekki hægt aö framfylgja meft
valdbofti og valdbeitingu. Hún
verftur því aft byggjast á valda-
jafnvægi, en þvi fylgir aft
stjórnarathafnir veröa aft miftast
vift aft hindra aft nokkur hópur
beiti annan valdbeitingu. Hún
verftur þvi aft byggjast á valda-
jafnvægi, en þvi fylgir aö
stjórnarathafnir veröa aft miftast
vift aft hindra aft nokkur hópur
beiti annan ofbeldi. Núverandi
löggjöf er ekki þannig aft þetta sé
mögulegt. Einstakir hagsmuna-
hópar geta meö ofbeldis-
aögerftum hindraö framkvæmd
sérhverrar efnahagsstefnu meft
þvi að krefjast meira sér til
handa og fylgja kröfunni eftir
meft ofbeldi. Venjuleg afleifting
slfkra aftgeröa er aft allir aftrir
fylgja i kjölfarift og krefjast þess
sama sér til handa i nafni rétt-
lætis og þá er skrúfan farin af
staö. Afleiöingin er svo stjórn-
leysi í efnahagsmálum.
Kjarasátt — þjóðarsátt
Meðal stjórnmálamanna er
mikift um þaö rætt þessa dagana
aö leysa þessi mál meö sáttagerft
milli aöila vinnumarkaftarins
meft hlutdeild stjórnvalda. Meft
núverandi skipulagi hafa stéttar-
félögin hinsvegar ekkert vald til
aft standa aft slikri sáttagerft.
Valdift liggur hjá einstökum
félögum og ef eitt þeirra neitar aft
vera meö, þá er sáttagerftin
hrunin. Það verftur þvi aft teljast
vonlaust að kalla, aft slik sátta-
gerft takist innan núverandi
skipulags, þaft er aft segja meftan
ofbeldisvopn einstakra hags-
munahópa er jafn biturt og nú er,
þegar einstakar félagsstjórnir
geta haft vilja heildarsamtak-
anna aft engu, og lika vilja allra
þeirra aöila sem aftgerftir hennar
bitna á. Þvi miður verftur ekki séft
aft nein önnur lausn sé til á þessu
en alger endurskipulagning
vinnumarkaftarins meft vifteig-
andilöggjöf. Þafter ekki aft sjá aft
nokkurri rikisstórn muni takast
aft ráfta viftefnahagsmálin fyrr en
slikt hefur skeft. Hitt er svo jafn
ljóst, aft meginhlutverk næstu
rikisstjórnar verður lausn efna-
hagsvandans, og mistakist aft
leysa hann verður dómur kjós-
enda i' samræmi viö þaft. Þetta
skynja stjórnmálamennirnir og
eru þvi hikandi vift aft mynda
rikisstjórn. Þjóftin er lika aft láta
sér skiljast aft flokkapólitikin ein
leysir ekki efnahagsvandann.
Þaö verftur þvi aft gera þá kröfu
aft forsvarsmenn aðila vinnu-
markaftarins skriöi nú uppúr
skotgröfunum og axli þá ábyrgö
sem þeir eiga og þeim ber á þessu
sviöi þjóftmála.

Verðbólgutap á
lausafé, verðbólgu-
f járfestingar og verð-
bólguvextir eru nú orð-
inn slíkur kostnaðar-
liður i atvinnurekstri,
að ef tækist að vinna
bug á verðbólgunni og
koma rekstrarmálum
atvinnuveganna í eðli-
legt horf væri hægt að
hækka allt kaupgjald í
landinu um 20-30%,
segir Jónas Elíasson í
grein sinni um efna-
hagsvandann.
OFBELDI
Á ÍSLANDI
Efnahagsmálavandinn viröist
nú orftinn slikur hnútur aft nær
ógerlegt er orftift aft mynda starf-
hæfa rikisstjórn. Litill vafi er á,
aft meginorsök þessa vanda er
skipulagift á vinnumarkaöinum
þar sem ýmsir þrýstihópar ráfta
rikjum og hika ekki viö aö beita
ofbeldisaftgerftum til aft koma
málum sinum fram. Þess háttar
starfsemi hefur gert þaft aft verk-
um aft fámennir hópar- geta meft
harðskeyttum aftgerðum gert aft
engu hvers konar efnahagsráft-
stafanir, hvafta rikisstjórn sem á i
hlut.
Kjaramálin
Kaupgjald er lágt á tslandi
miftaft vift nágrannaþjóftirnar og
enginn dregur i efa réttfæti þess
máls aft launþegarnir fái meira
greitt fyrir sina vinnu. Þrátt fyrir
þetta sýnir verftbólguþróunin aft
kaupgreiftslur hafa farift langt
fer i þaft aft vifthalda verft-
bólgunni. En þegar þessi mál eru
til umræftu þá er þaö yfirleitt
verftbólgugróftinn sem talaft er
um, ogofterunefndarháartölur i
þvi sambandi. Hinu virftast fæstir
hafa áhuga á, aö verftbólgutap
þjóftarbúsins nemur nú sem næst
einum fjóröa af vinnuframlagi
allra landsmanna.
Vinnumarkaðurinn
Helstu aftilar vinnumarkaftar-
ins eru samtök vinnuveitenda og
stéttarfélög. Þetta eru yfirleitt
valdalausar stofnanir, þær fara
afteins meft þaö vald sem aftildar-
félögin fela þeim hverju sinni.
Einstök verkalýftsfélög hafa aftur
á móti næralræftisvald yfir sfnum
meftlimum i krafti vinnulög-
gjafarinnar og gildandi
samninga. Þaft er eftirtektarvert
aö hér á landi eru lögin um
stéttarfélög og vinnudeilur ekki