Morgunblaðið - 21.01.2001, Síða 31

Morgunblaðið - 21.01.2001, Síða 31
32 SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ . . . . . . . . . . 21. janúar 1996: „Samtök iðnaðarins eru í hópi öfl- ugustu atvinnuvegasamtaka landsmanna. Í bréfi til Al- þingis hafa þau lýst ein- dregnum stuðningi við þingsályktunartillögu þing- manna Þjóðvaka um að tekið verði gjald fyrir veiðirétt úr sameiginlegri auðlind lands- manna. Í bréfinu segja þessi fjölmennu atvinnuvega- samtök að „fámennur hópur fái gefins stórkostleg verð- mæti, sem lögum samkvæmt eru sameign okkar allra“. Auk þessarar almennu rök- semdar, sem byggist á rétt- lætissjónarmiðum, benda Samtök iðnaðarins á hag- kvæmnisrök máli sínu til stuðnings. Þannig segir í bréfi þeirra, að það skekki samkeppnisstöðu atvinnu- greina, ef ein atvinnugrein fær gefins aðföng umfram aðrar. . . . . . . . . . . 20. janúar 1991: „Fólkið í lýðveldunum þrem- ur við Eystrasalt berst nú fyrir lífi sínu, frelsi og sjálf- stæði í skugga Persaflóa- stríðsins. Hinar alþjóðlegu sjónvarpsstöðvar sýna þeirri baráttu nánast enga athygli, eins og við Íslendingar get- um nú fylgzt með frá degi til dags. En þótt sú barátta sjá- ist ekki á sjónvarpsskjám er hún kaldur veruleiki eftir sem áður. Blaðamaður Morgunblaðs- ins, sem þessa dagana er á ferð í Eystrasaltsríkjunum ásamt Jóni Baldvini Hanni- balssyni, utanríkisráðherra, lýsti ástandinu í Riga með þessum orðum: „Andrúms- loftið í miðborg Riga er ólýs- anlegt. Þúsundir Letta, margir komnir allt að tvö þúsund kílómetra leið til þess að standa vörð um lýð- veldið, ganga um götur, sumir gyrtir gasgrímum. Þeir syngja þjóðernissöngva eða ræða saman við yl frá varðeldum, sem kveiktir eru á flestum götuhornum. “ Ri t s t jó rnargre inar Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. KENNSLA NÆSTA HAUST Í VIÐSKIPTALÖGFRÆÐI REYKINGAR OG OFFITA Ógnin sem steðjar að heilbrigði Ís-lendinga frá reykingum og offituverður seint tíunduð um of. Hér í Morgunblaðinu sl. fimmtudag var frá- sögn af erindum sem flutt voru á mál- þingum heilbrigðisstéttanna í vikunni á svonefndum læknadögum. Á málþinginu um faraldsfræði krans- æðasjúkdóma kom m.a. fram að reyk- ingar eru eitt helsta heilbrigðisvanda- mál á Íslandi í dag og árlega deyja um 370 Íslendingar af völdum þeirra. Sömuleiðis kom þar fram að offita er talin vaxandi vandamál, sem leiðir til hærri tíðni ýmissa sjúkdóma og veru- lega aukinnar dánartíðni. Til sanns vegar má færa að offita sé heilbrigðisvandamál hins vestræna vel- ferðar- og velmegunarþjóðfélags. Þetta vandamál hefur aukist jafnt og þétt hér á landi sem annars staðar á Vesturlönd- um frá ári til árs. Nýlegar rannsóknir hér á landi sýna að líkamsþyngd bæði barna og fullorð- inna hefur aukist og var trúlegasta skýr- ingin á aukinni ofþyngd og offitu meðal Íslendinga talin sú að ekki hefði tekist að laga orkuneyslu að minnkaðri orkuþörf sem fylgir minni líkamlegri áreynslu nú- tímalegra lifnaðarhátta. Síauknar rannsóknir á skaðsemi reyk- inga fyrir heilsufar hafa í síauknum mæli fært okkur heim sanninn um hversu skelfilegur skaðvaldur og heilsuspillir þær eru og er nú svo komið að enginn mælir lengur í mót skaðsemi þeirra. Offita er ásamt reykingum talin einn helsti áhrifaþáttur ýmissa sjúkdóma sem hægt er að hafa áhrif á. Það er einmitt í þeirri staðreynd, að hægt er hafa áhrif á þróun sjúkdómanna með breyttu líferni og breyttum neyslu- venjum, sem von um breytt ástand til hins betra er fólgin. Í heilbrigðu og reyklausu líferni, með hollri og reglulegri hreyfingu, ásamt skynsamlegu mataræði, er fólgin besta forvörnin gegn ýmsum þeim sjúkdómum sem rætt var um á læknadögum. Með slíkum forvörnum má stórlega bæta almennt heilsufar landsmanna, auk þess sem þannig má draga mjög úr kostnaði við rekstur heilbrigðiskerfis- ins. Nýjar leiðir munu opnast næsta haustvið Viðskiptaháskólann á Bifröst og lagadeild Háskóla Íslands fyrir þá nem- endur, sem áhuga hafa á að leggja stund á svonefnda viðskiptalögfræði. Það eru veruleg tíðindi, að breytt sé út frá hefð- bundnu lögfræðinámi við HÍ og að hin gamla lagadeild þar fái samkeppni í öðr- um háskólum hér á landi. Þessar breyt- ingar eru til að svara kröfum tímans, því skortur hefur verið á sérmenntuðu fólki á lagalegum þáttum viðskipta og rekstrar. Þar endurspeglast þær víðtæku umbæt- ur í íslenzku fjármálalífi, sem orðið hafa síðustu árin, svo og síaukin útrás ís- lenzkra fjármálafyrirtækja og annarra fyrirtækja á alþjóðlegum vettvangi. Þessi opnun laganámsins, og samkeppni á því sviði, er því ánægjuefni fyrir at- vinnulífið og þjóðfélagið í heild. Forseti lagadeildar HÍ, Páll Sigurðs- son, segir, að frá næsta hausti muni laga- nemar við skólann geta stundað hluta af námi sínu í viðskiptadeild, svo og hafi verið tekin upp kennsla í þremur kjör- greinum við lagadeildina, sem tengjast viðskiptalífinu, einkum fjármálamarkaði. Páll tekur þó fram, að nám af þessu tagi muni ekki veita sömu starfsréttindi og nám almennt í lagadeild HÍ. Við Viðskiptaháskólann á Bifröst hefst þriggja ára nám í viðskiptalögfræði næsta haust. Lýkur náminu með próf- gráðu. Markmiðið er að mennta stjórn- endur með sérþekkingu á lagalegum þáttum í rekstri og viðskiptum. Rektor- inn á Bifröst, Runólfur Ágústsson, segir, að um ákveðna samkeppni við lagadeild HÍ sé að ræða, en námið verði ekki stutt útgáfa af hefðbundnu laganámi. „Áherzla verður lögð á viðskiptatengd fög jafn- hliða fögum á sviði lögfræði. Það verður tæplega kenndur refsiréttur heldur ein- blínt á viðskiptarétt í víðu samhengi ásamt úrvali af grunnfögum í viðskipta- fræði,“ segir Runólfur. Fjölgun háskóla er augljóslega að leiða til aukinnar samkeppni í háskólakennslu, sem verður bæði þessum menntastofn- unum og nemendum til hagsbóta. S TJÓRNMÁLAMENN starfa undir miklu álagi. Ekki sízt þeir, sem gegna ráðherrastörf- um eða öðrum áþekkum störf- um. Þetta á við um Ísland og þetta á við í öllum löndum. Mikið álag er ein helzta skýr- ingin á því, að það er undan- tekning en ekki regla, að menn gegni slíkum störfum mjög lengi. Flestir þeirra, sem gegnt hafa slíkum störfum komast að þeirri niður- stöðu, að þau sé ekki jafn eftirsóknarverð og þeir töldu í upphafi. Það má deila um, hvort álag á íslenzka stjórn- málamenn hafi aukizt á seinni árum. Engin spurning er hins vegar að það hefur breytzt. Fram eftir 20. öldinni einkenndist stjórnmála- baráttan ekki sízt af því, hversu persónulega óvægin hún var. Ekki er ólíklegt að persónu- legar ófrægingarherferðir gegn einstökum stjórnmálamönnum hafi náð hámarki á árunum milli 1930 og 1940. Og er enn vitnað til þess tímabils, þegar menn vilja finna samanburð við það, sem verst gerist í okkar samtíma. Um miðja síðustu öld kom kalda stríðið til sögunnar. Þá og næstu áratugi á eftir varð stjórnmálabaráttan mjög óvægin vegna harka- legra átaka á milli fylkinga í kalda stríðinu, milli þeirra, sem skipuðu sér í lið með frjálsum þjóð- um heims og hinna, sem gerðust talsmenn hins sósíalíska einræðis- og kúgunarkerfis í Sovét- ríkjunum og leppríkjum þeirra. Þótt stjórnmálabaráttan hafi á stundum verið persónulega óvægin á undanförnum árum er þó líklegt að tvennt hafi öðru fremur orðið til þess að auka álag á stjórnmálamenn. Annars vegar er alveg ljóst, að þau verkefni, sem þeir fást við eru orðin flóknari og þeir þurfa að leggja á sig mun meiri vinnu til þess að setja sig inn í mál og vera vel að sér í því, sem þeir eiga að fjalla um. Jafnframt er margt, sem bend- ir til að þeir þurfi á meiri aðstoð að halda en þeir hafa haft. Sum ráðuneytanna eru afar veik að því leyti til að þau hafa yfir takmörkuðum fjölda starfsmanna að ráða og ekki nægilega sérhæfð- um starfsmönnum til þess að fást við vandamál og verkefni nútímans. Hins vegar hefur hin opna fjölmiðlun gjör- breytt starfsumhverfi stjórnmálamanna. Flest sem þeir gera fer nú fram fyrir opnum tjöldum. Þeir mega helzt aldrei misstíga sig opinberlega án þess, að umsvifalaust séu felldir um þá dómar meðal almennings, sem fylgist vel með störfum þeirra í gegnum fjölmiðla. Þetta opna fjölmiðla- umhverfi er nauðsynlegt í lýðræðisþjóðfélagi en fyrir stjórnmálamennina sjálfa og fjölskyldur þeirra er það óvægið. En það er líka ljóst, að í fæstum tilvikum eru menn kallaðir til þessara starfa. Þeir sækjast eftir þeim og vita að hverju þeir ganga. Um leið og fjölmiðlarnir geta verið óvægnir eru þeir líka sá vettvangur, sem gerir stjórnmálamönnunum kleift að skjótast upp á stjörnuhimininn. Þegar Ingibjörg Pálmadóttir, heilbrigðis- og tryggingaráðherra, fékk aðsvif í beinni útsend- ingu í ríkissjónvarpinu fyrir nokkrum dögum og var flutt á sjúkrahús í kjölfar þess, varð mönn- um ljóst, að tímabært er að stöðva við og íhuga hvar við stöndum í þessum efnum. Ingibjörg Pálmadóttir hefur nú gegnt einu erfiðasta ráðherraembætti í ríkisstjórninni í tæp 6 ár. Ef frá eru talin embætti forsætisráðherra, utanríkisráðherra og fjármálaráðherra, er engin spurning um að heilbrigðis- og tryggingaráðu- neytið er umfangsmesta og erfiðasta ráðuneytið. Þegar þar við bætist, að óvenjumikil umsvif hafa verið í þessum málaflokkum báðum undanfarin ár fer ekki á milli mála, að sá ráðherra, sem gegnir þessu tiltekna ráðherraembætti er undir miklu álagi. Það er svo til marks um sérstaka hæfni Ingi- bjargar Pálmadóttur í mannlegum samskiptum, að vinsældir hennar hafa aukizt og hún hefur vaxið að virðingu á þeim tíma, sem hún hefur gegnt ráðherrastörfum, þrátt fyrir afar erfiðar ákvarðanir, sem hún hefur þurft að taka. Þetta atvik er vísbending um, að það þurfi að búa betur að því fólki, sem gegnir ráðherrastörf- um og öðrum áþekkum störfum í íslenzkum stjórnmálum. Þá er átt við, að ráðherrarnir þurfa að hafa í sinni þjónustu fleiri sérhæfða að- stoðarmenn, þannig að hægt sé að dreifa þung- anum af þessum störfum á fleiri aðila, þótt ráð- herrann einn standi að sjálfsögðu ábyrgur fyrir Alþingi og þjóðinni. Hér á þessum vettvangi hefur áður verið vikið að því, að tímabært sé að pólitískur aðstoðarráð- herra starfi við hlið utanríkisráðherra og létti af honum einhverjum af þeim ferðalögum, sem nú- tíminn krefst að utanríkisráðherra leggi á sig. En það er margt, sem bendir til þess, að þeir sem gegna umfangsmestu ráðherrastörfunum þurfi aukna aðstoða til þess að álagið haldist inn- an viðunandi marka. Eitt af því, sem hefur aukið álagið á ráðherra og aðra sem gegna áþekkum störfum, er fjöl- miðlanávígið. Í okkar litla samfélagi gera fjöl- miðlarnir gjarnan kröfu til að komast í beint samband við viðkomandi ráðherra eða ráða- mann. Þeir á hinn bóginn telja sig hafa hags- muni af því að veita fjölmiðlum beinan aðgang að sér. Þegar horft er til þess hve fjölmiðlum hefur fjölgað er ljóst að umtalsverður tími ráðherra fer í það eitt að sinna þeirri upplýsingagjöf, sem fjölmiðlarnir kalla eftir. Það er íhugunarefni, hvort hægt er að koma þessari upplýsingamiðlun í annan og skipulegri farveg ýmist í krafti hinnar nýju samskipta- tækni eða með aukinni milligöngu aðstoðar- manna ráðherranna. Það hlýtur að vera öllum kappsmál, bæði stjórnmálamönnunum og þjóðinni, sem kýs þá til þessara verka, að starfsumhverfi þeirra geti verið viðunandi þannig að þeir geti sinnt störf- um sínum á bezta veg. Að komast út úr stjórn- málum ÞAÐ HEFUR reynzt mörgum, sem áhuga hafa á þátttöku í stjórnmálum erfitt að fá tækifæri til að sýna hvað í þeim býr. Þetta blasir við, þegar horft er til prófkjöra á vegum flokkanna. En færri gera sér kannski grein fyrir, að það getur ekki síður verið erfitt fyrir menn að kom- ast út úr stjórnmálum. Sú skoðun hefur lengi legið í landi, að þeir, sem hafi starfað á vettvangi stjórnmálamanna væru lítt hæfir til að gegna öðrum og almennum störfum. Þetta er mikið vanmat á þeirri starfsreynzlu, sem fólk öðlast með þátttöku í stjórnmálum. Sannleikurinn er sá, að fáir fá jafn mikla innsýn í þjóðfélag okkar og þá mismunandi krafta sem þar takast á og einmitt stjórnmálamennirnir. Fáir byggja upp jafn mikið samskiptanet við fólk og stjórnmálamennirnir gera. Og fáir hafa jafn mikla þekkingu á þeim hagsmunum, sem vegast á í okkar samfélagi og stjórnmálamenn- irnir. Af þessum sökum ætti niðurstaðan að vera sú, að þeir sem hverfa af vettvangi stjórnmálanna verði eftirsóknarverðir starfskraftar. Þannig er það líka í öðrum löndum. Í Bandaríkjunum eru fyrrverandi ráðherrar og æðstu ráðgjafar for- seta og ráðherra, svo og þingmenn taldir eft- irsóknarverðir starfskraftar bæði í atvinnulífinu almennt og í ýmsum sérhæfðum störfum, þ.á m. í háskólum. Hið sama á við í Bretlandi og hjá mörgum meginlandsþjóðanna. Sú afstaða til stjórnmálamanna, sem að fram- an var lýst og hefur legið hér í landi hefur m.a. stuðlað að því, að þeir hafa ekki fundið sér leið út úr stjórnmálum nema með aðstoð pólitískra samherja og stundum pólitískra andstæðinga, sem hafa notfært sér aðstöðu sína til þess að skipa þá í ýmis embætti. Lengi voru banka- stjóraembætti vinsæl í þessum efnum en breyt- ingar í fjármálageiranum hafa orðið til þess að þau tækifæri eru mun færri en áður. Nú eru nokkrir fyrrverandi stjórnmálamenn í utanríkisþjónustunni. Það er ekki ástæða til að gera lítið úr því. Menn sem gegnt hafa ráðherra- störfum búa yfir yfirburðaþekkingu á mönnum og málefnum, sem gerir þá vel hæfa til þess að gegna slíkum störfum í þágu þjóðarinnar. Vel má vera, að miklar breytingar, sem orðið hafa í viðskiptalífinu leiði til þess, að fólk með stjórnmálareynzlu að baki verði eftirsóknarvert fyrir viðskiptalífið, sem þarf m.a. á að halda þeim tengslum, sem stjórnmálamenn hafa byggt upp á löngum tíma um þjóðfélagið allt. Eftir því sem háskólum fjölgar er ekki ólík- legt að þeir sem á annað borð hafa menntun til þess að stunda háskólakennslu verði eftirsóttir til þeirra starfa eftir þátttöku í stjórnmálum. Það er tímabært að það almenna viðhorf breytist að fólk sem hefur tekið þátt í stjórn- málum séu ónytjungar, sem ekki geti unnið venjuleg störf og kannski er það að breytast. Enginn dregur í efa, að séra Hjálmar Jóns- son, alþingismaður Sjálfstæðisflokks í Norður- landskjördæmi vestra, sé hæfur til að taka að sér það starf, sem hann tekur senn við, að verða dómkirkjuprestur. Það má meira að segja færa rök að því, að hann sé hæfari til þess eftir þátt- töku í stjórnmálum vegna þess að hann hefur með því kynnzt þjóðfélaginu úr annarri átt. Enginn dregur heldur í efa, að Sighvatur Björgvinsson, alþingismaður Samfylkingar fyrir Vestfjarðakjördæmi, fyrrum formaður Alþýðu- flokks og fyrrum ráðherra, sé hæfur til að taka

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.