Morgunblaðið - 13.07.2001, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í STJÓRNARTÍÐ SpánverjansSamaranch hefur hann breyttIOC úr óburðugu og fjár-snauðu sambandi áhuga-
mennskunnar í voldugt fyrirtæki
sem veltir milljörðum dollara á ári.
Samaranch var kjörinn forseti
átakalaust og hlaut vænan meiri-
hluta í fyrstu umferð kjörsins en nú
keppa fimm um hlutverkið og úrslit-
in þykja tvísýn. Deilur hafa risið
varðandi staðarval næstu leika sem
ræðst í dag en allt þykir benda til
þess að Peking verði fyrir valinu,
sem mun vera Samaranch að skapi.
Getur hann andað létt því bandarísk
stjórnvöld beita sér ekki í málinu. Og
ef eitthvað er leggja þau velþóknun
sína við að Kínverjar fái leikana.
Þótt nefndarmönnum í Alþjóðaól-
ympíunefndinni hafi í öndverðu ver-
ið bannað að lýsa stuðningi við ein-
hvern frambjóðandann og þeim
síðarnefndu verið meinað að heyja
öðru vísi kosningabaráttu en afla sér
fylgis með einkasamtölum eða per-
sónulegum bréfaskriftum til IOC-
fulltrúa, hefur frá upphafi legið fyrir
að keppnin um stöðu eftirmanns
Samaranch, valdamesta embættis
íþróttanna, stæði milli þriggja
manna. Belgíska bæklunarskurð-
læknisins Jacques Rogge, sem verið
hefur forseti Evrópusambands ól-
ympíunefnda frá 1989, kanadíska
lögmannsins Dick Pound og suður-
kóreska auðkýfingsins Kim Un
Yong. Enginn hefur botnað í fram-
boði bandarísku blökkukonunnar
Anitu de Frantz eða ungverska
sendiherrans Pal Schmitt sem bæði
eru talin falla strax úr leik og það at-
kvæðafá.
Nýr forseti IOC verður ekki sá
patríarki sem Samaranch hefur ver-
ið og mun ekki hafa þau tök á nefnd-
inni sem hann hefur haft. Í fyrsta
lagi, og sem bein afleiðing spilling-
armálanna sem tengdust staðarvali
vetrarleikanna á næsta ári, sem fara
fram í Saltsjóstað (Salt Lake City) í
Bandaríkjunum, verður nýr forseti
kosinn til einungis átta ára, með
þeirri undantekningu þó að leyfi ald-
ur það getur hann sótt um eina fjög-
urra ára framlengingu. Því verður
enginn lengur forseti IOC en 12 ár í
framtíðinni.
Styrkur Rogge að
eiga enga óvini
Jacques Rogge hefur sér til ágæt-
is að vera flugmæltur á fjölda tungu-
mála og þykir hafa vaxið með hverju
verkefninu sem hann hefur séð um
fyrir IOC frá því hann var kjörinn í
nefndina 1991, en Samaranch hefur
falið honum sífellt meiri ábyrgð og
vandasamari verkefni af þeim sök-
um. Hann þykir háttvís, lipur og
nærgætinn og hefur á sér það orð að
geta leyst deilur svo að allir fari sátt-
ir frá borði. Hefur og leyst margar
slíkar í sérstöku umboði Samaranch
sem vill helst sjá hann sem eftir-
mann sinn. Nýtur Belginn stuðnings
mikils meirihluta evrópskra IOC-
fulltrúa sem eru 58 af 122. Óvíst er
hins vegar um stuðning við hann ut-
an álfunnar. Styrkur Rogge er þó að
hann á sér enga óvini.
Öðru gegnir um Dick Pound, sem
setið hefur í IOC frá 1978 og er
þakkað að stórum hluta þær gríð-
arlegu sjónvarpstekjur sem IOC nú
nýtur. Sem yfirmaður markaðsmála
nefndarinnar hefur hann verið aðal-
driffjöðrin við að færa IOC úr ör-
birgð í auðlegð og nýtur viss stuðn-
ings fyrir að beita sér fyrir því á
sínum tíma að hluta af auðnum hefur
verið deilt til ólympíunefnda ein-
stakra ríkja og alþjóðasambanda.
En Pound þykir hranalegur og borg-
inmannlegur á leið til aukinna áhrifa
innan Alþjóðaólympíunefndarinnar
hefur hann eignast óvini. Ekki síst
sem aðalstjórnandi innanhússrann-
sóknar IOC á spillingarmálunum í
Salt Lake City fyrir tveimur árum
en þar lenti hann í útistöðum við
fjölda IOC-fulltrúa, ekki síst við
mótframbjóðanda sinn nú, Kim Un
Yong, sem hlaut alvarlega áminn-
ingu í því sambandi.
Rýrir framboð Kims
möguleika Pounds?
Kim er fyrsti Asíumaðurinn sem
býður sig fram til forseta Alþjóðaól-
ympíunefndarinnar. Fari hann ekki
með sigur af hólmi þykir þessi kæni
stjórnmálamaður líklegur til að geta
a.m.k. haft áhrif á úrslitin. Með
framboði hans gefst IOC-fulltrúum,
sem það kjósa, tækifæri til að snupra
Pound en rannsókn hans vegna Salt
Lake leiddi til þess að sex nefndar-
menn voru settir úr IOC og fjórir
aðrir neyddir til afsagnar. Auk þess
sem meðlimir voru sviptir því sem
þótt hefur hvað eftirsóknarverðast
við að vera fulltrúi í IOC; heimsókn-
unum til borga sem sækjast eftir ól-
ympíuleikum og þeim vellystingum
sem því hefur fylgt. Kim hefur þrá-
faldlega haldið fram sakleysi sínu í
spillingarmálinu en bæði það og ald-
urinn – hann stendur á sjötugu – er
talið vinna gegn honum.
Kim var tekinn inn í Alþjóðaól-
ympíunefndina 1986 og er einna
helst eignað velheppnað leikahald í
Seoul 1988. Hann er formaður ól-
ympíunefndar Suður-Kóreu, einnig
Alþjóðakvondósambandsins og loks
Heimssambands alþjóðasérsam-
banda (AISF). Kim sækir í krafti
þess ákveðinn styrk og stuðning til
Asíu, Afríku og Suður-Ameríku en
hann hefur verið iðinn við að leggja
íþróttum í þessum heimsálfum lið og
þaðan er nær helmingur IOC-full-
trúa. Fæstir telja hann eiga sigur
mögulegan og John MacAloon, ól-
ympíusagnfræðingur og prófessor
við Chiacago-háskóla, sem sat í um-
bótanefnd IOC fyrir tveimur árum,
segir kjör hans jafngilda uppgjöf og
gjaldþroti hreyfingarinnar.
Kim hefur freistað þess að afla sér
atkvæða með því að segjast vilja leyfa
á ný heimsóknir til borga sem sækj-
ast eftir ólympíuleikum. Bæði Rogge
og Pound telja slíkt afturhvarf ekki
koma til greina og boða báðir frekari
umbætur á ólympíuhreyfingunni, en
spurningin er hvort samtökin séu
þeirra megnug. Varðandi framtíðar-
sýn sína segir Rogge að ljóst hafi ver-
ið á leikunum í Sydney að umfang ól-
ympíuleikanna væri orðið of mikið og
mótshaldið svokostnaðarsamt að til
dæmis væri útilokað fyrir afrískar
eða suður-amerískar borgir að láta
sig dreyma um að reyna að halda
þessa mestu íþróttahátíð heims. Við
verðum að skera leikana upp og fara
ofan í saumana á kostnaðinum, segir
skurðlæknirinn sem varð heims-
meistari í skútusiglingum og ólymp-
íukeppandi, en hann ætlar að leggja
lækningar á hilluna verði hann kjör-
inn forseti IOC. Undir þetta sjónar-
mið hefur Pound, samveldismeistari í
sundi 1960 og ólympíukeppandi, tek-
ið.
Talið er að Rogge fái um 50 at-
kvæði í fyrstu umferð, Kim 37–40,
Pound 20 og Schmitt og DeFrantz
afganginn, eða innan við 20 samtals.
Í þeirri næstu sé þess að vænta að
staða Pounds styrkist en óv
hver fellur úr þegar kosi
milli Rogges, Kims og
Flestir telja þó að loka
verði á milli Rogges og ann
þeirra Kims eða Pounds.
Nýs forseta bíður
minnka ólympíuleik
Margur vandi bíður ný
IOC, ekki síst stærð óly
anna. En hvernig verður
skorið öðruvísi en að það
við kaunin á sumum alþjóð
bandanna. Meirihluti IOC
vill og leyfa heimsóknir á ný
sem vilja halda leikana
ströngu eftirliti. Er það
þess að trúverðugleiki hr
innar rýrni enn frekar? A
umbótanefndarinnar í hit
sem Henry Kissinger, fyr
utanríkisráðherra Banda
stýrði, hefur fulltrúum
manna verið fjölgað í IOC
inn getur þó áfram útnefnt
skjólstæðinga til setu í n
Sem hefur m.a. leitt til æpa
fræðilegs ójafnaðar. Þann
nefndarmenn í IOC frá Svis
sér, en Asía, Afríka og Su
eríka eiga 51 fulltrúa í henn
ans. Þykir sýnt að kröfur
breytingar í átt til meiri jafn
Þegar Samaranch tók við
ólympíunefndinni átti hún
hálfa milljón dollara á ban
er öldin önnur, þar hvíla m
Svo miklir eru sjóðirnir að þ
aranch hafi í auknum mæl
peningum þykir hann ekki h
nógu ósínkur á þá. Auki
mun því færast í kröfur al
sambanda og þjóðarólymp
um meiri skerf af kökunn
nýr foseti að ákveða hverni
unum skuli skipt.
Þá er tæplega við sams k
ingu að búast innan IOC e
inn í Moskvu um helgina
Tekist á um ólympíuleikana 2008 o
Kínverji hjólar framhjá
Ólympíunefn
Þing Alþjóðaólympíunefndarinnar (IOC) í
Moskvu um helgina markar þáttaskil í
starfsemi hreyfingarinnar, skrifar Ágúst
Ásgeirsson, en Juan Antonio Samaranch
lætur þá af starfi forseta samtakanna. ÁSTANDIÐ
Í MIÐBORGINNI
Ástandið í miðborg Reykjavík-ur er á stundum sorglegt.Þeir sem þangað leggja leið
sína verða að horfa upp á fólk á ver-
gangi í misjöfnu ástandi er gjarnan
hópast saman með tilheyrandi há-
reysti og jafnvel ryskingum. Dæmi
eru um, að óreglufólk leggi leið sína
inn í verslanir eða á veitingastaði og
ógni viðskiptavinum og starfsfólki.
Eftir flestar helgar berast fréttir
af hrottalegum ofbeldisverkum er
oft hafa verið framin að tilefnis-
lausu. Ef rölt er um miðborgina að
morgni laugardags eða sunnudags
ber hún atburðum næturinnar
glöggt vitni. Götur eru þaktar rusli,
glerbrot þekja gangstéttir og oft má
sjá brotnar rúður.
Þetta ástand er óviðunandi. Í
nýrri skýrslu samstarfshóps um
miðborgarmál kemur fram að of-
beldisverk í umdæmi lögreglunnar í
Reykjavík voru tvöfalt fleiri en tíu
árum áður. Talið er að 30–40 manns
séu á vergangi í borginni. Það sem
af er þessu ári virðist hlutfall alvar-
legra líkamsárása enn vera að
aukast. Því er haldið fram að dregið
hafi úr löggæslu í miðborginni. Þeg-
ar lögreglan var fjölmennust í mið-
borginni á árunum 1995–1997 voru
20–22 lögreglumenn á vakt er veit-
ingahús lokuðu um nóttina og fólk
streymdi út á götur. Nú telur mið-
borgarvakt lögreglunnar 13 manns
um helgar.
Auðvitað er ekki hægt að fullyrða,
að bein tenging sé á milli fjölda lög-
reglumanna og fjölda ofbeldisverka,
líkt og fulltrúi lögreglunnar í sam-
starfshópnum hefur bent á. Hins
vegar hlýtur þessi þróun að vera al-
mennum borgurum áhyggjuefni.
Veitingahúsum í miðborginni hef-
ur fjölgað mikið síðustu árin og er
það stundum nefnt sem ein af
ástæðum miðborgarvandans. Á móti
má segja að það eru ekki vínveit-
ingahúsin sem slík sem eru vanda-
mál heldur gestir þeirra. Hefur
þeim fjölgað jafnmikið og vínveit-
ingahúsum eða er ástæða miðborg-
arvandans einhver önnur? Reykja-
vík er að mörgu leyti orðin að lifandi
borg, með fjölskrúðugu og auðugu
veitingahúsalífi. Þótt þetta hafi sína
kosti má skemmtanahaldið ekki
verða eftirlitslaust og taumlaust.
Þeir sem fá leyfi til að reka veit-
ingahús í miðborginni verða að axla
ábyrgð rétt eins og aðrir. Í skýrsl-
unni kemur fram að lögreglumenn
telja sig verða fyrir aðkasti fari þeir
inn á þá staði þar sem talið er að
fíkniefnasala og vændi fari fram. Er
hægt að líða rekstur í miðborginni
þar sem aðstæður eru slíkar? Það
hefur verið talið sjálfsagt að fólk
geti velst um miðborgina ofurölvi og
ábyrgðarlaust fram undir morgun.
Þessi íslenska „skemmtanamenning“
á sér langa sögu og er í sjálfu sér
ekkert nýtt. Henni verður heldur
ekki breytt á einni nóttu með nýjum
reglugerðum. Sú aukna harka sem
er að færast í ofbeldið gerir það hins
vegar að verkum að þetta er ekki
hægt að láta átölulaust öllu lengur.
Það er frumskylda yfirvalda að
tryggja eignir og líf borgaranna.
Þar verður að leita nýrra leiða. Ef
ákveðin tegund vínveitingahúsa er
talin ógna almennu öryggi borgar-
anna verður að færa hana úr mið-
borginni eða leggja niður.
ÞORSKELDI
Áhugi er vaxandi á þorskeldi hér álandi Til þess liggja augljósar
ástæður. Þegar litið er yfir margra
áratuga tímabil hefur dregið úr
þorskafla á sama tíma og eftirspurn
eftir fiskafurðum fer stöðugt vax-
andi. En jafnframt fer ekki á milli
mála, að samkeppnisstaða okkar á
heimsmörkuðum gagnvart t.d. Norð-
mönnum mun versna mjög ef við
náum ekki jafngóðum tökum á þorsk-
eldi og þeir.
Ekki er komin mikil reynsla af
þorskeldi á Íslandi. Norðmenn eru
komnir mun lengra á því sviði. Í sam-
tali við Morgunblaðið nýverið kom
fram í máli sjávarútvegsráðherra
Noregs, Ottos Gregussens, að ljóst
væri að aukið eldi muni skila meiri
fiskframleiðslu. Er jafnvel talað um
að innan 10–15 ára verði hægt að ala
fleiri hundruð þúsund tonn af þorski í
Noregi.
Í viðskiptablaði Morgunblaðsins í
gær kom fram að nemendur í sjávar-
útvegsdeild Háskólans á Akureyri,
hafi komizt að þeirri niðurstöðu, að
miðað við aðstæður í dag væri ekki
arðsemi af þorskeldi. Til þess þurfi
afurðaverð að hækka um 25–30%.
Hins vegar megi búast við að verði
þróun í þorskeldi með svipuðum
hætti og í laxeldi, lækki framleiðslu-
kostnaður verulega á næstu árum.
Fyrstu spor í laxeldi hér á landi
sem og annars staðar voru ekki
auðnuspor en þar hefur margt
breyst. Lax, sem áður var lúxusvara,
er hversdagsfæða og neyslan hefur
aukist gríðarlega. Nú er svo komið að
varla er hægt að kaupa villtan lax.
Engin ástæða er til að vænta ann-
ars en að aukið framboð af þorski geti
komið markaðnum vel. Auðveldara
verður að ná jafnvægi framboðs og
eftirspurnar og um leið stuðlað að
aukinni neyslu á hollri fæðu án þess
að um ofnýtingu fiskistofna sé að
ræða.
Það er mikilvægt fyrir okkur Ís-
lendinga að fylgja þessari þróun eftir
og byggja upp þorskeldi á Íslandi.
Við höldum ekki stöðu okkar á er-
lendum fiskmörkuðum án þess. Við
getum ekki setið eftir á meðan helztu
keppinautar okkar þróa upp nýja at-
vinnugrein á borð við þessa. Hér þarf
að koma til skýr stefnumörkun yfir-
valda og á grundvelli hennar þarf að
skapa þeim, sem eru tilbúnir til að
leggja í áhætturekstur á þessu sviði,
viðunandi rekstrarskilyrði.