Morgunblaðið - 22.07.2001, Síða 18

18 B SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
bíó
Reuters
SYLVESTER Stallone, sem fer með aðal-hlutverkið, framleiðir og skrifar handritað kappakstursmyndinni Driven er
frumsýnd var nú um helgina, hóf sinn feril sem
kvikmyndaleikari með litlum rullum í mestan-
part heldur ómerkilegum bíómyndum. Þannig
liðu ein fimm ár þar til hann ákvað að setjast
sjálfur undir stýri og skrifaði handritið að
hnefaleikadramanu Rocky árið 1976. Hann
samdi um að fara sjálfur með aðalhlutverkið
auk þess sem hann fékk hlutdeild í ágóða
myndarinnar.
Rocky var hetjusaga um fátækan hnefa-
leikakappa sem sigraði heiminn og Rocky varð
persónuleg hetjusaga Stallones um fátækan
kvikmyndaleikara sem sigraði heiminn. Mynd-
in er það besta sem Stallone hefur leikið í fyrr
og síðar (fjórar síðri Rocky-myndir fylgdu í
kjölfarið) og hún gerði hann að stjörnu á einni
nóttu.
Síðan þetta var, fyrir aldarfjórðungi, hefur
Stallone átt bæði góða daga og slæma eins og
gengur. Þekktasta hlutverk hans fyrir utan
Rocky er án efa Rambó, hasarhetjan frá Víet-
nam, en fyrsta myndin í Rambó-seríunni, First
Blood, var öræfatryllir eins og þeir gerast
bestir. Botninum náði leikarinn líklega með
Staying Alive, framhaldi Saturday Night Fev-
er (einungis leikstjóri), og Rhinestone. Hin síð-
ari ár hafa hasarmyndir eins og þær sem Stall-
one (og Schwarzenegger) er frægastur fyrir átt
talsvert undir högg að sækja. Yngri leikarar
eru að taka við og yngri leikstjórar ekki síður.
Sly, eins og hann er oftlega kallaður, fæddist
árið 1946 í New York og lærði leiklist í Miami í
Flórída. Hann sneri aftur til New York og fékk
einstaka smárullu á sviði utan Broadway auk
þess sem hann lék í klámmynd sem síðar hlaut
heitið The Italian Stallion eða Ítalski folinn.
Svo vill til að fyrsta „alvöru“ kvikmynda-
hlutverkið fékk hann hjá Woody Allen árið 1971 í
mynd hans, Bananas. Það var mjög lítið hlut-
verk að sönnu en Sly lék villing í neðanjarð-
arlest, sem abbaðist upp á Woody.
Hann fékk eitthvað stærri hlutverk í mynd-
um eins og The Lord’s of the Flatbush, Death-
race 2000, Farewell, My Lovely og Cannonball
áður en Rocky kom til sögunnar. Eftir hana
varð Stallone stórstjarna með öllu því sem
fylgir.
Honum gekk ekki sérlega vel að fylgja eftir
velgengni Rocky með myndunum F.I.S.T. og
Paradise Alley og hörfaði aftur á kjörlendi sitt
þegar hann gerði Rocky II. Borgartryllir eins
og Nighthawks eða fangadrama úr síðari
heimsstyrjöldinni, Victory, gerðu lítið fyrir
hann; það var eins og áhorfendur vildu aðeins
sjá hann í hlutverki hnefaleikakappans. En
hjálp var á næsta leiti. Stallone smellpassaði í
hlutverk Rambós og gerðar voru í allt þrjár
myndir með honum þar sem hann lék Víet-
namhetjuna brjóstaberu. Þær, eins og Rocky-
myndirnar, urðu verri eftir því sem þeim fjölg-
aði og loks var framleiðslu þeirra hætt.
Stallone hefur reynt að breyta ímynd sinni
sem harðhaus kvikmyndanna og leikið í gam-
anmyndum. Oscar var brokkgengur farsi og
Stop! or My Mother Will Shoot endaleysa og
Sly tók aftur til við hasarmyndirnar. Sú besta
af myndum hans í þeim flokki frá síðasta ára-
tug eða svo er Cliffhanger þar sem hann hékk
á nöglunum utan í fjallshlíðum hvattur áfram
af leikstjóranum finnska Renny Harlin en Harlin
er einmitt leikstjóri Driven. Síðan þá hefur
Stallone átt mjög á brattann að sækja eins og
áður sagði. Myndir eins og The Specialist og
Judge Dredd hafa lítið gert fyrir ferilinn. Síð-
asta mynd hans, endurgerðin Get Carter, fékk
afleita aðsókn. Hins vegar er Stallone greinilega
tilbúinn að reyna nýjungar eins og löggu-
myndin Cop Land sýndi en þar komu í ljós
ósviknir leikhæfileikar Stallones í hlutverki
löggunnar Freddy Heflins; gagnrýnendur
gerðu það sem þeir sjaldnast gera, hrósuðu
honum á hvert reipi fyrir verulega góðan leik.
Stallone undir stýri
Arnaldur Indriðason
SVIPMYND
1) The Vikings (1958)
Kirk Douglas er líkast til eini
Ameríkumaðurinn sem leikið hefur
víking svo að sannfærandi sé enda
pólskur gyðingur. Afkomendum
Gunnars og Grettis kemur ýmislegt
í myndinni eflaust spánskt fyrir
sjónir enda handritið engin Njála.
Þegar öllu er á botninn hvolft er þó
nokkuð vel af sér vikið af niðjum
þýborinna Engilsaxa að sleppa
stórslysalaust frá víkingamynd.
Prýðisleikarinn Tony Curtis stóð
sig vel að vanda og hefur einn
manna komist upp með að leika
víking með Brooklynhreim. Ernest
Borgnine var vígalegur sem endra-
nær og sómdi sér vel í hlutverki
fornkappa.
2) The Long Ships (1963)
Mörgum hefur eflaust brugðið
þegar þeir sáu að Sidney Poitier
lék í víkingamynd en Poitier er
dökkur á brún og brá. Sá ágæti
leikari Richard Widmark leit hins
vegar út eins og hver annar Borg-
firðingur og sómdi sér vel með
mungát og reiddan brand í hendi.
Myndin var samstarfsverkefni
Breta og Júgóslava svo vík-
ingablóðið rann ekki beinlínis í æð-
um höfunda. Jack Cardiff var að
þessu sinni fenginn til þess að leik-
stýra myndinni og bjargaði því sem
bjargað varð. Sjálfur sagði Poitier
að myndin hefði verið svo slæm að
það væri hól að kalla hana stórslys.
3) Erik the Viking (1989)
Eiríkur er úr smiðju þeirra
Monty Python-manna en Terry Jo-
nes hafði veg og vanda af gerð
myndarinnar. Jones er miðalda-
fræðingur og leikstýrði Monty Pyt-
hon and the Holy Grail. Enginn
kvikmyndamaður hefur náð anda
miðalda eins vel og Jones gerði í
þeirri mynd þótt undarlegt megi
virðast. Auk þess fær Jones prik
fyrir að láta Mickey Rooney leika
afgamlan víking. Rooney gæti allt
eins verið frændi Richard Wid-
marks enda eru þeir líklega báðir
ættaðir úr Borgarfirðinum.
4) The Norseman (1978)
Lee Major, sem fór með aðal-
Jónas Knútsson
SATT OG LOGIÐ
Fjórar af þessum fimm víkingamyndum
eru til í raun og veru en sú fimmta hvergi
nema í þessari grein. Hver þeirra er það?
hlutverkið hér, gerði garðinn fræg-
an þar sem hann skældist í rauðum
samfestingi í sjónvarpsþáttum sem
nefndust „Sex milljón dala mað-
urinn“. Leikur hans varð þó aldrei
metinn til milljóna. Þó eru bjórar í
myndinni. Nokkrum góðum leik-
urum bregður fyrir í aukahlutverki.
Leikstjórinn nær skemmtilegum
myndskeiðum milli þess sem sögu-
persónurnar opna munninn. Besta
replikan hlýtur að vera þegar vík-
ingarnir stíga af skipsfjöl í nýja
heiminum og Auðmundur forvitri
segir: „Hér vottar hvergi fyrir sið-
menningu.“ Þótt myndin hafi orðið
fáum Bandaríkjamönnum hvatning
til að lesa allar Íslendingasögurnar
má segja höfundum myndarinnar
til málsbóta að hún var aldrei bein-
línis leiðinleg.
5) Grettir the Destroyer (1972)
Margir ættu að muna eftir þeim
ágæta Trinitybróður Bud Spencer.
Myndin var tekin í ítölsku ölp-
unum. Því mætti gera skóna að
höfundar hafi ekki verið þaulkunnir
Grettlu en einhver miðaldafræð-
ingur eða landflótta Íslendingur
hafi skeytt nokkrum skrýtlum úr
sögunni við handritið til mála-
mynda eftir að spagettímennirnir
klömbruðu saman handritinu yfir
rauðvínsflösku, eða -kassa. Bar-
dagatækni Spencers var ekki forn-
söguleg en hann lumbraði á hverj-
um fjandmanninum á fætur öðrum
með berum höndum og brá aldrei
brandi alla myndina. Gervi Gláms
var afleitt. Per Oscarsson fór aftur
á móti á kostum í hlutverki draugs-
ins og bjargaði næstum því mynd-
inni.
Reuters
Kirk Douglas, hér með syni sínum
Michael, lék í The Vikings á sínum
tíma.
SVAR: 5
ÞESSAR vikurnar fer teikni-myndin Shrek sigurför umheiminn. Það þættu ekki sér-
stakar fréttir ef hún væri framleidd
af Walt Disney-veldinu. Öðru nær,
þessi eldhressa fjölskyldumynd,
sem hvarvetna hefur hlotið bestu
dóma, er gerð af DreamWorks, og
það sem meira er, undir handleiðslu
Jeffreys Katzenberg, sem áður fyrr
stjórnaði teiknimyndadeild Disney
(var m.a. hugsuðurinn á bak við The
Lion King, stærsta smell þess frá
upphafi). Ekki nóg með það, heldur
gerir Shrek góðlátlegt grín að hefð-
bundinni, og að margra mati staðn-
aðri framleiðslu Disneyrisans, sem
til skamms tíma „átti“ þennan
markað með húð og hári.
Hvort tveggja fer eflaust í taug-
arnar á Michael Eisner, æðsta
manni Disney, sem var ábyrgur fyr-
ir brottför Katzenbergs frá fyr-
irtækinu um miðjan níunda áratug-
inn. Sem kunnugt er stofnaði
Katzenberg DreamWorks í fram-
haldinu, ásamt David Geffen og
Steven Spielberg. Eisner er um-
deildur maður, engin frýr honum
vits né hæfileika en hann þykir ein-
ráður um of og hafa margar ákvarð-
anir hans þótt draga dám af per-
sónulegum frekar en
hagkvæmnisástæðum. Allt er þetta
rakið í The Keys to the Kingdom,
óvenju opinskáinni og safaríkri bók
sem kom út á síðasta ári. Höfund-
urinn er Kim Masters, einn af rit-
stjórum Time, og annar höfundur
Hit and Run: How Jon Peters and
Peter Guber Took Sony For a Ride
in Hollywood einnar skemmtileg-
ustu bókar sem út hefur komið um
hið ótrúlega baksvið kvikmynda-
heimsins.
The Keys to the Kingdom er lítið
síðri lesning. Munurinn er sá að hér
er fjallað um bráðsnjallan, útsmog-
inn fjármála- og framkvæmdamann,
þeir Guber, þó einkum og sér í lagi
Peters, voru nánast hrappar, snjallir
hrappar að vísu, sem komust áfram
sökum heppilegra kringumstæðna
og stundum ósvikins glópaláns.
Ekkert slíkt er að finna á yfirveg-
aðri framabraut Eisners, allt frá því
hann komst í ábyrgðarstöðu hjá
ABC-sjónvarpsstöðvunum. Eisner
hóf störf í skemmtanaiðnaðinum
sem undirtylla hjá CBS, seint á sjö-
unda áratugnum. Síðan má segja að
ferill hans sé ævintýri líkastur. Eftir
ráðningu sem dagskrárstjóri og
framleiðandi hjá CBS, er engu lík-
ara en þessi fyrrum hlédrægi, þriðji
ættliður þýskra gyðinga sem settust
að í New Jersey um 1880, sé ramm-
göldróttur. Hjá CBS kom hann á
laggirnar Laverne & Shirley, Happy
Days, og fleiri þáttum sem áttu eftir
að verða feikivinsælir. Þaðan lá leið-
in til Paramount, dvöl hans þar var
samfelld sigurganga þar sem hann
barðist persónulega fyrir tilurð met-
aðsóknarmynda á borð við Raiders
of the Lost Ark.
Til ársins 1984 hafði Eisner staðið
í skugga Barrys Diller, eins kunn-
asta harðjaxls í kvikmyndaheim-
inum, hvar hann fékk viðurnefnið
Killer Diller. Masters lýsir því
hvernuig Diller hafði hemil á skap-
gerðargöllum Eisners og hélt hon-
um á strikinu. Síðan hélt Diller til
Fox en Eisner hvarf á braut til að
taka við stjórnartaumum kvik-
myndaframleiðslu Disney. Þar mót-
aðist hann mjög af Frank Wells,
æðsta manni veldisins, sem líkt og
Diller, kunni að gjörnýta hæfileika
Eisners og berja á brestina. Wells
féll frá ’94, um svipað leyti fékk
Eisner hjartaáfall.
Eisner var ekki fyrr kominn á ról
en hann grunaði Katzenberg, nán-
asta samstarfsmann sinn um
græsku, og vísaði honum á dyr. Nú
var enginn til að slá á fingur hans og
Masters heldur áfram að lýsa ýms-
um, undarlegum ákvörðunum hans
frá þeim tímamótum. Svo virðist
sem Eisner sé gallaður snillingur,
hann þjáist af yfirgengilegu sjálfs-
áliti, samfara síauknu ofsóknaræði.
Brottrekstur Katzenbergs kostaði
ekki aðeins Disney hundruð milljóna
í skaðabætur, heldur sjá þeir á bak
einum sínum besta manni, fyrr og
síðar, sem farinn er að velgja ris-
anum undir uggum. Þá vakti brott-
rekstur Eisners á Michael Ovitz,
eftirmanni Katzenbergs, einnig
óhemju athygli og þótti bera vott um
einræðislegt stjórnarfar í herbúðum
Músahússins – The Mouse House,
líkt og Disney er oft kallað af keppi-
nautum þess.
Bakgrunn þessara atburða og
valdaferil Eisners, rekur Masters af
glöggu innsæi og með góðra manna
hjálp, í leiðinni kynnumst við dag-
legum rekstri, hinum fjölbreytileg-
ustu vandamálum, heimsþekktum
persónum, fáum virkilega að virða
fyrir okkur þá hlið draumaverk-
smiðjunnar sem annars stendur lok-
uð sauðsvörtum almúganum.
Lyklarnir að dýraríkinu
Sæbjörn Valdimarsson
KVIKMYNDABÆKUR
Umdeildur maður; Eisner með Mikka mús.
Eftir Kim Masters William Morrow. New
York, 2000. 469 bls.
Stallone er fæddur árið 1946 í
New York og lærði leiklist í Miami. Hann
lék m.a. í klámmynd sem hlaut nafnið
Ítalski folinn eftir að hann varð frægur
fyrir Rocky en fyrsta „alvöru“ hlutverkið
fékk hann í mynd Woodys Allens, Ban-
anas, árið 1971. Ferill Stallones hefur ver-
ið talsvert brokkgengur en hann fer með
aðalhlutverkið, skrifar handritið að og
framleiðir kappakstursmyndina Driven,
sem frumsýnd var um helgina.