Vísir - 29.06.1979, Blaðsíða 8

Föstudagur 29. júnl 1979
8

Útgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Oavlð Guömundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Höröur Einarsson
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Edda Andrésdóttir, Friðrik Indriðason, Gunnar
Salvarsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónina Michaelsdóttir, Katrin
Pálsdóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Páll Magnússon, Sigurður Sigurðsson,
Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og
Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. utlit
og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Pál! Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur:
Slöumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Ritstjórn: Siöumúla 14 simi 86611 7 llnur.
Askrift er kr. 3000 á mánuði
innanlands. Verö i
lausasölu kr. 150 eintakiö.
,,prentun Blaöaprent h/f
A ríkið að reka Fríhöfnina?
Fríhöfnin á Kef lavíkurf lug-
velli hefurenn einu sinni komist í
kastljós opinberrar umræðu í
landinu, og að þessu sinni vegna
deilu f jármálaráðuneytisins og
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja um ráðningakjör nokkurra
sumarstarfsmanna.
Við þessa deilu rif jast upp, að
mörgu hefur verið stórlega
ábótavant í starfsemi Frí-
hafnarinnar. Gjaldeyrisskil
verslunarinnar voru töluvert
minni, en ætla mátti miðað við
veltu fyrirtækisins og rýrnun var
óeðlilega mikil svo nam tugum
milljóna króna.
Eins og hætt er við í ríkisrekn-
um fyrirtækjum var ýmiskonar
óreiða í rekstrinum, og er þess
skemmst að minnast, að Vísir
upplýsti síðastliðið haust, að sér-
stakt aukagjald hefði verið lagt
á vissar vörutegundir i Fríhöfn-
inni umfram skráð verð.
Þrátt fyrir allt hefur ríkissjóð-
ur gífurlegar tekjur af rekstri
Fríhafnarinnar vegna þeirrar
aðstöðusem fyrirtækið hefur, en
velta þess á síðasta ári var um
1.9 milljarðar króna.
( kjölfar þeirrar umræðu og
gagnrýni, sem f ram hef ur komið
á verslunina, hefur margt verið
gerttil þess að koma rekstrinum
á betri kjöl. Vissulega ber að
meta það, en sú spurning hlýtur
að vakna hvort ekki sé hægt að
gera betur?
Lang eðlilegast væri, að ríkið
byði út rekstur Fríhafnarinnar
og fengi hann í hendur einkaaðil-
um eða fyrirtækjum. Fordæmi
eru fyrir því í Danmörku, en þar
var fríhöfnin á Kastrup flugvelli
boðin út á frjálsum markaði.
Sú tilhneiging er alltaf fyrir
hendi í ríkisreknum fyrirtækj-
um, að ekki sé gætt fyllstu hag-
kvæmni í rekstri. Stjórnendur
ríkisfyrirtækja eiga ekki sömu
hagsmuna að gæta og stjórnend-
ur einkafyrirtækja.
( ríkisrekstrinum njóta menn
ekki góðs af hugkvæmni sinni og
dugnaði í sama mælí og I einka-
rekstrinum. Stjórnendur ríkis-
fyrirtækja bera ekki fjármála-
lega ábyrgð og illa reknum ríkis-
fyrirtækjum er haldið gangandi
árum saman á meðan illa rekin
einkafyrirtæki heltastúr lestinni.
Þetta eru staðreyndir, sem
reynslan hefur sýnt og sannað. í
ríkisrekstrinum er fátt sem
hvetur menn til þess að leggja
sig fram við að bæta afkomu
fyrirtækisins, en þeir sjá hag sín-
um betur borgið með því að
hreiðra um sig á ríkisjötunni.
Þetta á við um flestöll ríkis-
fyrirtæki jafnt Fríhöfnina sem
önnur fyrirtæki. Það er ekki við
einstaka menn að sakast, heldur
er það fyrirkomulagið, sem býð-
ur þessari hættu heim.
Einkareksturinn er reistur á
heilbrigðari grundvelli en ríkis-
reksturinn. Til að réttlæta ríkis-
rekstur þarf sérstakra rök-
semda við i hverju tilviki. Verka-
skipting milli ríkis og einstakl-
inga þarf að vera skýrari en nú
er. Því meiri sem ríkisumsvif in
eru, þeim mun meiri hömlur eru
settar á athafnafrelsi einstakl-
inga.
Fríhöfnin á Keflavíkurf lug-
velli lýtur yfirstjórn utanrikis-
ráðuneytisins. Það getur hvorki
verið takmark í sjálfu sér fyrir
ráðuneytiðað standa í verslunar-
rekstri né verksvið þess.
Ríkiðtelur sig ef laust ekki geta
verið án þeirra tekna sem það
hefur af Fríhöfninni. En með
því að bjóða út verslunarleyf i þar
til nokkurra ára, væri hægt að
koma því þannig fyrir, að ríkis-
sjóður fengi ekki minni tekjur af
Fríhöfninni en hann hefur haft.
Gústaf Nielssonskrifar grein I
Visi 25. júni s.l. þar sem hann
gerir athugasemd viö notkun á
hugtakinu jafnrétti I forystu-
grein VIsis frá 19. júnl s.i.
Flest I grein hans er hreinn
orðhengilsháttur og útúrsnún-
ingar sem ómögulegt er aö elta
ólar viö. En þó er ekki hægt aö
láta hjá llöa aö fara nokkrum
oröum um hvaö átt er viö, þegar
rætt er um jafnrétti, til þess aö
Gústaf geti I framtlöinni fylgst
meö umræöum um þetta mál,
sem hann virðist hafa svo mik-
inn áhuga á.
Lítum fyrst á fullyröingar
Gústafs. Um jafnréttisbaráttu
kvenna segir hann: „Eftir mln-
um skilningi hefur þessi barátta
ekkert með jafnrétti til handa
konunni að gera. Hér er augljós
en mjög útbreiddur hugtaka-
ruglingur á ferðinni”.
Gústaf fullyrðir að jafnrétti
kynjanna sé náð vegna þess
annarsvegar að kynjum sé ekki
mismunaðaf dómstólum lands-
ins og hins vegar vegna þess að
ósanngjörn lagasetning tak-
marki ekki rétt konunnar.
Það er rétt hjá Gústaf . að
þessi atriði bera vitni um jafn-
rétti á þessu sviði. En þetta er
ekki tæmandi skýring á hugtak-
inu. 1 þvi liggur misskilningur
hans.
Það er aðeins smá áherslu-
munur á oröunum jafnrétti og
jafnstaöa, að ööru leyti ná þau
yfir sama hugtak. Og ég sé ekki
neina ástæðu til þess að taka
upp hráa þýðingu á danska orö-
inu „ligestiliing” i staðinn fyrir
orð sem hefúr unnið sér fastan
sess 1 málinu.
Almennur skilningur
Barátta kvenna, — og karla,
fyrir þvi, að konum sé ekki mis-
munaö vegna kynferðis þeirra
er og hefur verið nefnd barátta
fyrir jafnrétti kynjanna.
Þó konum sé ekki formlega
mismunað með lögum, er ekki
þar meösagt, að jafnrétti sé náð
neðanmáls
og engin önnur mismunun eigi
sér staö i þjóöfélaginu.
Þvi siöur er hægt að segja, að
jafnrétti kynjanna sé náð vegna
þess ., aö þær hafi ekki veikari
réttarstöðu gagnvart dómstól-
um landsins en karlar.
Þetta er sá skilningur sem al-
mennt er lagöur í hugtakiö jafn-
rétti. Jafnrétti milli kynja er
ekki náö fyrr en mismunun á
öllum sviðum þjóöfélagsins er
úr sögunni.
En við skulum renna frekari
stoðum undir þennan skilning til
að taka af allan vafa.
Guðrún Erlendsdóttir lektor
við lagadeild Háskóla íslands
flutti erindi um jafnrétti kynj-
anna á þingi norrænna lögfræð-
inga 23. ágúst á siðasta ári. En
Guðrún er jafnframt formaður
Jafnréttisráðs á Islandi og full-
trúi þess I samstarfshópi jafn-
réttisráða á Noröurlöndum.
Jafnrétti ekki komið á
Erindi Guðrúnar var fram-
saga um efnið: ,,A að lögfesta
ákvæði um jafnrétti kynj-
anna?” Það væri ekki ófróðlegt
fyrir Gústaf að kynna sér notk-
un hennar á hugtakinu jafnrétti
en i niðurlagi erindisins segir
hún:
„Égtel, að almenn jafnréttis-
lög muni hafamikiláhrif f þá átt
að breyta viðhorfi almennings
til jafnréttismála, sem ailir eru
sammála að sé meginforsenda
fyrir jafnrétti kynjanna. Lög-
gjöf er alltaf leiðbeinandi og
segir til um það sem rétt er og
það sem er rangt.
. . . Að minumati er það mik-
ilvægast við slika jafnréttislög-
gjöf, að hún mun hafa áhrif á og
breyta viðhorfi manna til jafn-
réttismála og á þann hátt flýta
fyrir þvi, að allir menn, konur
og karlar, standi jafnir aö vigi i
þjóðfélaginu og hafi frjálst val
um framtið sina. Fyrr en svo er,
er jafnrétti ekki komiö á.”
(Timarit lögfræðinga, nóvemb-
er 1978 bls. 118—119. Leturbr.
Visis).
Viö skulum vona að Guðrún
Erlendsdóttir hafi ekki orðið
þarna uppvis að skilningsskorti
og hugtakaruglingi eins og
Gústaf telur höfund forystu-
greinar Vísis hafa oröið. Þá
væri augljóslega um „mjög út-
breiddan hugtakarugling” að
ræða!
Lögin stuöla að jafn-
rétti
1 umræddriforystugrein segir
m.a. „Kvenréttindabaráttan er
eðli sinu samkvæmt jafnramt
barátta fyrir mannréttindum”.
Þessa setningu telur Gústaf
vera gott dæmi um mótsagna-
kennda framsetningu.
Ég vil þvi benda honum á að
svipuð túlkun á eðli jafnréttis-
baráttunnar kemur fram hjá
Guðrúnu Erlendsdóttur I áður-
nefndu erindi: „Menn voru
komnir að þeirri niðurstöðu, að
jafnréttikvenna ogfull þátttaka
þeirralþjóöfélaginu er ekki ein-
göngu kvenréttindamál heldur
almenn mannréttindi.”
Og fyrr I erindinu segir Guð-
rún: „Þótt konur og karlar búi
við sama lagalegan rétt á Norð-
urlöndum þá skortir f raun mik-
iðá,að jafnrétti kynjanna riki á
ýmsum sviðum.”
Það er mikilvægt að gera sér
grein fyrir í þessu sambandi að
jafnréttislög eru ekki jafnréttið
sjálft. Lögin eiga að stuðla að
jafnrétti og eru sem slik mikils-
verður áfangi í jafnréttisbarátt-
unni.
,, Privat ”-skilningur
Það sem Gústaf tekur sér fyr-
ir hendur I þessari grein sinni,
er að skýrgreina hugtakið jafn-
rétti mjög þröngt samkvæmt
„prívat”-skitaingi, sem hann
leggur i orðiö.
Á grundvelli þessarar skil-
greiningar leyfir hann sér siðan
aö væna þá sem nota hugtakið
jafnrétti i viðari merkingu, -
þeirri merkingu sem er viður-
kennd af almenningi og fræði-
mönnum, um skilningsskort
hugtakaruglingog vöntun á rök-
legri hugsun. Hann hefði mátt
lita i eigin barm.