Vísir - 26.01.1980, Síða 8

8
VtSIR
Laugardagur 26. janúar 1980
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdast jori: Davið Gufimundsson
Ritstjfirar: Olafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Ritstjornarfulltruar: Bragi Guðmundsson. Elías Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
,Blaöamenn: Axel Ammendrup, Halldor Re»ynisson. Jónina Michaelsdottir, Katrin
Palsdóttir, Páll Magnússon, Sigurveig Jonsdottir. Sæmundur Guðvinsson
Iþrottir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. André'sson, Jens Alexandprsson.
Utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnus Olafsson
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askrift er kr. 4.500 á mánuði
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson. 1 innanlands. Verð i lausasölu
230 kr. eintakið.
Auglysingar og skrifstofur: Prentun Blaðaprent h/f
Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4. simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 8661 1 7 linur.
Naudsynlegur menningarþáttur
Kvikmyndin „Land og synir”, sem frumsýnd var i gærkveldi er hin fyrsta þriggja
leikinna islenskra kvikmynda, sem geröar voru á siðasta ári.
Sá gleðilegi fjörkippur, sem kvikmyndagerðin hefur nú tekiö hér á landi ætti að verða
mönnum hvatning til þess að skapa þessari listgrein nauösynleg vaxtarskilyrði i
landinu.
Kvikmyndagerð hefur fram á
síðustu ár verið vanrækt listgrein
á íslandi. Afleiðingarnar hafa
verið þær, að inniendir kunnáttu-
menn á þessu sviði hafa átt örð-
ugt með að nýta sér þennan
tjáningarmáta nútimans.
Brautryjendur islenskrar kvik-
myndagerðar unnu þrekvirki á
sinum tíma við erfiðar aðstæður,
en í þessu sem ýmsu öðru hefur
f járskortur verið mönnum fjötur
um fót.
Styrkir Menningarsjóðs til
nokkurra kvikmyndagerðar-
manna voru merki þess að tekið
væri að rofa til á vettvangi kvik-
myndagerðarinnar. Þeir urðu til
þess, að hleypt var af stokkunum
nokkrum kvikmyndaverkefnum,
er annars hefði verla verið ráðist
í.
Þáttaskil urðu svo varðandi
grundvöll íslenskrar kvikmynda-
gerðar er Alþingi samþykkti
frumvarp um Kvikmyndasjóð og
Kvikmyndasafn vorið 1978. Að-
dragandi þess máls var orðinn
talsvert langur, en er það komst i
höfn var ákveðið á Alþingi að
verja 30 milljónum króna til
Kvikmyndasjóðsins og fimm
milljónum króna til Kvikmynda-
safnsins.
Þótt þessar f járhæðir haf i ekki
verið ýkja háar var afgreiðsla
þessa máls merki þess, að kvik-
myndagerðin væri viðurkennd
sem nauðsynlegur þáttur í
menningu þjóðarinnar.
Styrkir Kvikmyndasjóðs urðu
verulega hærri en styrkir
Menningarsjóðs. Sá hæsti, níu
milljónir króna, var einmitt
veittur til framleiðslu á kvik-
myndinni „Land og synir", sem
frumsýnd var i gærkveldi i
Reykjavík og á Dalvík, en hún er
gerð eftir samnefndri skáldsögu
Indriða G. Þorsteinssonar.
Tværaðrar leiknar kvikmyndir
fyrir kvikmyndahús hlutu einnig
styrki og verða f ullgerðar á fyrri
hluta þessa árs.
Að þessum verkefnum vinna
djarfhuga menn með óbilandi trú
á kvikmyndinni og hafa þeir lagt
eignir sínar að veði til þess að
geta lokið verkefnunum, þvi að
styrkirnir hrukku einungis fyrir
hluta útgjaldanna þegar til kast-
anna kom.
Kostnaður við kvikmyndina
„Land og synir" er til dæmis á-
ætlaður um 60 milljónir króna en
framleiðendur þeirrar myndar
hafa bent á, að bankakerf ið, sem
yfirleitt hefur ekki fengið sér-
stakt hrós, hafi fleytt því verk-
efni yfir mestu erfiðieikana með
lánum.
Ef vel tekst til með þær þrjár
íslensku kvikmyndir, sem nú eru
að koma fyrir almenningssjónir,
er ekki að efa, að aðsókn að þeim
verður góð, og f járhagslegur
grundvöllur þeirra tryggður.
En til frekari átaka á sviði
kvikmyndlistarinnar er þörf á
eflingu Kvikmyndasjóðs, þannig
að hann geti staðið undir stærri
hluta kostnaðar við gerð þeirra
mynda, er styrktar verða, en
verið hefur á meðan verið er að
koma fótum undir þessa ungu
listgrein. Sömuleiðis er þörf á til-
hliðrunum varðandi greiðslu
söluskatts af kostnaði kvik-
myndagerðarinnar á þessum að-
lögunartíma, því að öf ugsnúið er
að framleiðendur „Lands og
sona" þurfi að greiða nærri
helmingi hærri upphæð til ríkis-
ins í söluskatt af kostnaðarverði
myndarinnar en sem nam
styrknum frá Kvikmyndasjóði.
Sá fjörkippur, sem íslensk
kvikmyndagerð tók síðastliðið
sumar bendir til þess, að endur-
reisn hennar sé hafin.
Með góðum vilja, og stuðningi
jafnt opinberra aðila sem al-
menningser hægt aðskapakvik-
myndagerðinni þau vaxtarskil-
yrði, er hún þarf til þess að verða
snar þáttur í listum og
menningarlffi þjóðarinnar.
Sýnið miskunn -1 guðanna
bænum sýnið miskunn
Geysilegur vandi hlýtur
fréttamönnum oft aö vera á
höndum, er þeim er gert að
greina frá þvi sem í kringum
okkur skeður, vega og meta,
hver ju beri að halda til haga og
hverju leyfa að sogast burt í
þagnardjúp gleymskunnar. Já,
oft hlýtur vandinn að vera mik-
ill, en sjaldan meiri en þá, er frá
sorgaratburðum skal greint.
Nú, er hraði og taugaveiklun
þjóöfélagsins eykst, standa
fréttamenn oftar og oftar fyrir
framan þennan vanda, æ oftar
reynir á kunnáttu þeirra og
mat, hæfni þeirra t.þ.a. greina
hismi frá kjarna. Því minni ég á
þetta nú, aðæoftar birtast mér í
fjölmiðlum fréttir, sem vekja
mér viöbjóð, og ég skil ekki,
hverium tilgangi eiga að þjóna.
Tökum dæmi: Umferöarslys
veröur og ökumaöur og farþeg-
ar láta lifið. Hvaða fullvita
manni verður þaö til skiln-
ingsauka á þessari frétt að birta
honum mynd af bílflakinu, og
útleggingu á þvf, hvernig likam-
ir hinna látnu hafi festst eöa
kramizt f hræi bílsins? Ef slikt
er ætlað ökumanninum til á-
minningar um gætilegri akstur,
þáminni ég á, aö hann er látinn.
Ef slikt er hugsað sem hvatning
til annarra ökumanna um
gætni, þá hygg ég, aö ökuföntum
verði það til litils skilningsauka
þó þeim sé sýnd mynd af Pétri
eða Pálu sundur krömdum. Það
er of mikil krafa til gáfnafars
ökufantsins, að ætlast til þessaf
honum, aö hann hafi skilnings
getu til að draga lærdóm af þvi
sem aðra hefir hent. Hefðu slik-
irmeðalvit, þáhefðu þeir þegar
bætt keyrslulag sitt. Ef ég ætti
mér einhvern kæran, sem yröi
fórnarlamb i slysi, þá bæðistég
undan bvi' að lýsingar á því,
hvernig limlestingin varð yrðu
tiundaðar i mineyru eða kæmu
fyrir minar sjónir.
Annað dæmi: Maður verður
sjúkur og ræður öðrum bana.
Sjúkum heila hans verður það
engin refsing þó fréttamaöur tí-
undi i smá atriðum, hvernig
voðaverkið var unnið. Harmur-
inn ni'stir aðeins brjóst þeirra
sem hinum sjúka unna.Hann á
kannski maka og börn, saklaus
eru þausett i pinubekkinn og lif-
andi nöguð þar meö orðum, sem
engum tilgangi þjóna öörum en
þeim að særa þá sem eftir
standa.
Þessi dægrin standa yfir rétt-
arhöld vegna voðaverka, sem
unnin voru fyrir nokkrum árum.
Hvaða tilgangi þjónar sú frétta-
mennska að lýsa I smá atriðum
hvar fórnarlömbin voru barin,
hvernig i þau var sparkað, eða
hvernig meðþau var farið eftir
að þau voru látin? Meira aö
segja er gefiö i skyn, aö kannski
hafi einn ekki verið barinn til
dauðs heldur kviksettur.
Hverju þjónar slikur frétta-
flutningur? Vantar eitthvað i
þennan harmleik, til þess að
gera hann æsilegan? Voðaverk-
in verða ekki bætt með þvi að
kjamsað sé á hugsanlegum að-
ferðum, þegar þau voruframin,
slikur „kjaftakerlingarháttur”
verður aðeins til þess að tæta
brjóst þeirra er fórnarlömbun-
um unnu, og þeirra, er þeim
sem voðann frömdu unna. Ætti
ég mér einhvern kæran, öðru-
hvoru megin i sli"kum harmleik,
þá væribyröi min nógu þung, þó
ég hefði ekki viö eyra froöufell-
andi slúður-munna mataða af
fjölmiðlum dag eftir dag. Minn-
ið svikur sjaldan þann er i
brjósti á rúst hruninna vona.
Vist veit ég, að fréttamönnum
er mikill vandi á höndum. Frá-
sagnir þeirraeiga aðkoma i veg
fyrir að sjúkum slúðursálum
takist að gera hryllingssögur úr
atburðunum, og jafnvel að
tengja þá saklausu fólki. Þetta
veit ég, en oft mættu þeir spyrja
sig: Geta oröin min orðið fóöur
þeirra sem nautn hafa af þvi að
heLgarpistill
Séra Siguröur
Haukur
Guöjónsson
skrifar
kvelja náungann, saklausan
náungann sem eför stendur? Ég
hygg, aðfréttamönnumyrði það
góður skóli, 'ef þeir kynntust
skelfingunni sem gripur um sig,
i hugum sumra manna og
kvenna, eftir lestur eöa sjón á
voöaatburðum lifsins, kynnast
þessari skelfingu inná skrifstof-
um presta og lækna. A veginum
með okkur er fjöldi manna og
kvenna, sem eru með brjóstin
full af ótta,óttavið það,að þeim
takistekkiaö lifa sem heilbrigð-
ar manneskjur, stjórnlaust æðið
gripi þau og leiði þau til voða-
verka. Lýsingar á ööru fólki,
sem æðið náöi völdum á. verka
sem sogandi straumur á þau
systkin okkar er með óttann
burðast h'fsins stig. Báran er
sjaldan stök, oftast ýtir hún öðr-
um af stað meðan hún er að
lognast útaf sjálf. Sýnið misk-
unn — í guðanna bænum sýnið
miskunn.
Sig. Haukur