Vísir - 07.02.1980, Blaðsíða 8

vísm
ÍFimmtudagur 7. febrúar 1980

Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjori: Daviö Guömundsson
Rítstjorar: Olafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Ritstjornarfulltruar: Bragi Guómundsson, Elias Snæland Jonsson.
Frettastjori erlendra fretta: Guðmundur G Petursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Halldor Reynisson, Jonina AAichaelsdottir, Katr.r
Palsdottir, Pall Magnusson, Sigurveig Jonsdottir. Sæmundur Guðvinsson
iþrottir Gylfi Kristjansson og Kjartan L Pálsson.
Ljosmyndir: Gunnar V: Andre'sson, Jens Alexandersscn
Uílit og honnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnus Olatsson.
Auglysinga og solustjori: Pall Stefansson
Dreifingarstjori: Sigurður R. Petursson.
Auglysingar og skrifstofur:
Siðumula 8. Simar 8661 1 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjorn: Siðumula 14, simi 8661 1 7 linur.
Askrift er kr. 4.500 a manuði
innanlands.
Verð i lausasölu
230 kr. eintakið.
Prentun Blaðaprent h/f
HVATNING SAKHAR0VS 0G BUK0VSKYS
Hvatningar sovésku andófsmannanna til frjálsra þjóða heims um aö sýna samstööu
sína meö andófshreyfingunni á þann hátt aö koma ekki til Moskvuleikanna, ættu aö
veröa forystumönnum islenskra iþróttamála tilefni þess aö endurskoöa afstööu sina
Vaxandi róstur hér innanlands
síðustu dagana hafa orðið til þess
að draga um sinn athygli okkar
frá þeim alvarlegu atburðum,
sem hafa verið að gerast úti í
hinum stóra heimi.
Þótt hinir óvæntu atburðir á
innanlandsvettvangi geti vissu-
lega haft örlagaríkar afleiðingar
hér innanlands, verðum við þó að
varast að missa sjónar á eða
gleyma þeim harmsögulegu við-
burðum, sem hafa verið að ger-
astog eru í gerjun annars staðar.
Hernaðarinnrás Sovétríkjanna í
Afganistan, valdataka þeirra þar
í landi og hinar hertu ofsóknir á
hendur andófsmönnum innan
Sovétríkjanna, þarsem hæst ber
frelsissviptinguna á friðarverð-
launahafanum Andrei Sakharov,
hafa rifjað upp með óþægi-
legum hætti heimsvaldastefnu
Sovétstjórnarinnar og hina ólýð-
ræðislegu stjórnarhætti, sem þar
ríkja.
f framhaldi af þessu hefur sú
spurning gerst áleitnari með
hverjum deginum hjá Vestur-
landaþjóðum, og reyndar öðrum
þjóðum einnig, hvort þær geti
farið eins og ekkert haf i í skorist
til Ölympíuleikanna í Moskvu eða
hvort kref jast eigi þess, að leik-
arnir verði fluttir til annars eða
annarra landa eða þeim jafnvel
til þátttöku.
frestað. Bandaríkjamenn urðu
fyrstir til að kveða upp úr með
það, að íþróttamenn þeirra
mundu ekki halda til Moskvuleik-
anna, nema sovéska innrásar-
Mðið yrði kvatt í burt frá Afgan-
istan. Sömu afstöðu hafa nú um
60 þjóðir tekið, þar á meðal
Bretar, Kanadamenn, Hollend-
ingar, að öllum líkindum Vestur
Þjóðverjar, tuttugu ríki
Múhameðstrúarmanna og ýmsar
fleiri þjóðir Og á næstunni er
fullvíst, að fjöldi annarra þjóða
muni bætast í þennan hóp.
Sovésku andóf smennirnir
Andrei Sakharov, sem nú hefur
verið sviptur frelsi sínu, og
Vladimir Búkovský, sem hrakinn
var í útlegð, hafa auk ýmissa
annarra úr sovésku andófshreyf-
ingunni hvatt þjóðir heimsins til
þess að sýna kúgunarstefnu
Sovétherranna fyrirlitningu sína
með því að mæta ekki til skraut-
sýningar þeirra í Moskvu og sýna
með þeim hætti samstöðu með
andófshreyfingunni innan Sovét-
ríkjanna. Geta frjálsar þjóðir
heimsins daufheyrst við þessari
bón hinna hugrökku frelsishetja,
svo lítið sem við í raun og veru
höfum getað gert til þess að
styðja baráttu þeirra? Auðvitað
ekki. Við hljótum að vænta þess
af iþróttahreyf ingum frjálsra
þjóða, að tekin verði eindregin
afstaða með hinu frjálshuga
fólki innan Sovétríkjanna, en
ekki með kúgurum þess.
Það hefur óneitanlega vakið
athygliog furðu, hversu íslenskir
st jórnmálamenn hafa verið
tregir til þess að taka undir kröf-
una um, að Ölympiuleikarnir
verði fluttir frá Moskvu. Hið
sama má reyndar segja um
Ólympíunefnd íslands, þótt hún
virðist sem betur fer ekki hafa
læst sig alveg fasta í afstöðu
sinni.
Sem betur fer er það þó ekki
undantekningarlaust, að ís-
lenskir stjórnmálamenn hafi
þagað þunnu hljóði. Þannig hef ur
t.d. Birgir (sl. Gunnarsson al-
þingismaður hvatt til þess, að ís-
lendingar endurskoði afstöðu
sína til þátttöku í Moskvuleikn-
um. í grein, sem hann skrifaði í
Morgunblaðið fyrir nokkrum
dögum, sagði hann m.a.: „Við
endanlega ákvörðun verða menn
að hafa í huga, að með því að
fara til til Moskvu, taka menn
þátt í leikum sem að mati Kreml-
verja verður einn mikilvægast
pólitískri viðburður, sem fram
hefur farið í Sovétríkjunum um
langan tíma". f Ijósi þessa ætti
íslensk íþróttahreyf ing að endur-
skoða afstöðu sína í þessu máli.
Hugmyndafræði (anda frjálshyggju
Sjálfstæðisflokkurinn.
Klassfska timabilið 1929—1944.
Höfundur: Svanur Kristjáns-
son. Útgafndi: Félagsvisinda-
deild Háskóla tslands og bóka-
útgafan Örn og Örlygur 1979.
Rit þetta er hið fimmta i rit-
röðinni islensk þjóðfélagsfræöi
sem Félagsvisindadeild
Háskóla tslands gefur út i
samvinnu við bókaútgáfuna örn
og örlyg. Hér er ekki á ferðinni
itarleg rannsókn á Sjálfstæðis-
flokknum fyrstu fimmtán árin
þótt hér sé um hluta doktorsrit-
geröar að ræða. 1 raun hefur
þessi hluti doktorsritgerðarinn-
ar meira yfirbragð timarits-
greinar en rannsóknarrits, enda
er megimál bæklingsins aðeins
35—40 siður aö lengd. Samt sem
áður er bæklingurinn um margt
fróðlegur þó ekki sé miklu bætt
við það sem áður var vitað,
hvorki i upplýsingum né grein-
ingu. Aður hefur hluti þessarar
sömu doktorsritgeröar komið
út i ritröð Félagsvisindadeildar,
en það var íslensk verkalýös-
hreyfing 1920—1930.
Um hugmyndafræði
íhaldsflokksins
I fyrsta kafla bæklingsins er
fjallað um uppruna Sjálfstæðis-
flokksins og skipulag. Þar er þvi
haldið fram aö við samruna
Frjálslynda flokksins og Ihalds-
flokksins áriö 1929 hafi Ihalds-
flokkurinn lagt fram styrk-
leikann en Frjálslyndi flokkur-
inn hafi lagt fram „hugmynda-
fræði þjóðernishyggjunnar og
áherslu á sjálfstæðis-
baráttuna”, eins og segir i
bæklingnum. (Bls. 9). Ástæða er
til að gera athugasemd við
þessa túlkun, þar sem litið
virðist gert úr hugmyndafræði
Ihaldsflokksins.
1 ágætri grein eftir Jón
Þorláksson, formann Ihalds-
flokksins og fyrsta formann
Sjálfstæðisflokksins, sem birtist
i Eimreiðinni árið 1926 undir
heitinu íhaldsstefnan er á
greinargóðan hátt gerð grein
fyrir hugmyndafræði Ihalds-
manna. Af þeirri grein verður
ekki annað ráðið en að um sömu
stefnu sé að ræða og siðar varð
stefna Sjálfstæðisflokksins. Jón
Þorláksson segir þannig á ein-
um stað i nefndri grein að
ihaldsstefnan hafi sprottið upp
til verndar þeim verðmætum
sem striðsástandið og
stjórnlyndið hafi verið að troða
fótum. „011 þessi verðmæti voru
beinn ávöxtur frjálslyndu stefn-
unnar, sem hér var rikjandi
fram að styrjöldinni. Þessi
Ihaldsstefna hlaut þvi að vera
frjálslynd...”, segir Jón meðal
annars I greininni.
Af lestri thaldsstefnunnar og
einnig annarra greina eftir Jón
Þorláksson, til að mynda Milli
fátæktar og bjargálna (Sjálf-
stæðisstefnan, Heimdallur 1979,
bls. 9—30), veröur það helst ráð-
ið að hugmyndafræöi ihalds-
manna var i anda frjálshyggju.
Þaö má þvi orða það sem svo að
Ihaldsnafnið hafi verið rang-
nefni. Höfundur bæklingsins
greinir enda frá þvi að nafnið
hafi verið mörgum
forystumanni Ihaldsflokksins
þyrnir I augum, en fyrir þvi eru
hugmyndafræðilegar ástæður.
Nafnið Sjálfstæöisflokkur var
að mati þessara manna meira
réttnefni, þar sem þaö túlkaði
ágætlega frelsishugsjón þeirra
sem berjast fyrir sjálfstæöi
þjóðar og einstaklings.
Gunnar Thoroddsen, einn
forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins á þessum tima, hefur
sagt að það hafi verið eindregið
álit flestra fylgismanna beggja
flokka að stefna þeirra hafi
verið svo likað full ástæða hafi
bókmenntir
verið til þess að sameina þá.
(Sjálfstæðisstefnan, Heimdallur
1979, bls. 137). Þetta mat
forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins bendir til þess að
ómögulegt sé að segja að hug-
myndirnar hafi fremur komið
frá Frjálslynda flokknum en
íhaldsflokknum. Það má leiða
að þvi likur að sameiningin hafi
i raun verið litið annað en nafn-
breyting á Ihaldsflokknum sem
þannig skapaði skilyrði fyrir
samruna Frjálslynda flokksins
og Ihaldsflokksins.
1 þessu sambandi má einnig
benda á þá staðreynd að helstu
flokksfélög íhaldsflokksins,
eins og til dæmis Vörður og
Heimdallur, urðu sjálfkrafa
burðarásinn i starfsemi hins
nýja Sjálfstæðisflokks.
Annar kafli bæklingsins fjall-
ar um hugmyndafræði Sjálf-
stæðisflokksins og er á einum
stað komist þannig að orði að
hugtökin þjóðernishyggja og
ha gs munasamstaöa lýsi best
grundvallarhugmyndum Sjálf-
stæöismanna. Aður hafði komið
fram i bæklingnum að forystu-
menn flokksins hafi haldið þvi
fram að flokkurinn væri:
„fulltrúi allrar þjóðarinnar, en
ekki einstakra hagsmunahópa”.
(Bls. 10). Siðar I bæklingnum
segir höfundur: „Hugmynda-
fræði Sjálfstæðisflokksins er
samstöðuhugmyndafræði”.
(Bls. 33).
En hverjir eru þeir þá þessir
hagsmunir sem hægt er að
skapa viðtæka samstöðu um?
Jú, það eru þeir hagsmunir sem
eru sameiginlegir öllum
einstaklingum: frelsiö. Réttara
væri þvi að segja að frelsishug-
takið, frelsi þjóðar og einstakl-
ings, sé það hugtak sem lýsi
best þessum grundvallarhug-
myndum.
Einstaklings og
atvinnufrelsi
Höfundur bæklingsins setur
fram þrjár röksemdir „þvi til
skýringar að hugmyndafræði
Sjálfstæðisflokksins átti jafn
greiðan aðgang að almenningi
og raun bar vitni”, eins og þaö
er orðað. Þessar röksemdir eru:
„1 fyrsta lagi sú staðreynd að
túlkun Sjálfstæðisflokksins á
þjóðernishyggju var keimlik
fyrri hugmyndum manna um
fyrirbærið. 1 öðru lagi að nokkr-
ir mestu klofningsþættirnir voru
ekki til staðar á Islandi og i
þriðja lagi að hin harða lifs-
barátta hafi ýtt undir sam-
stöðuvitund”. (Bls. 19). Hér
gleymir höfundur einu atriði,
það er öðru aðal stefnumáli
Sjálfstæðismanna, einstaklings-
'og atvinnufrelsinu. En getur
ekki einmitt verið að sú hugsjón
hafi vegið hvað þyngst i þessu
efni? 1 öllu falli er einstaklings-
hyggjan mjög rik i Islendingum.
Þá segir höfundur i þriðja
kafla bókarinnar, sem fjallar
um stuðningsmenn Sjálfstæðis-
flokksins, að athugun á fylgis-
grundvelli Sjálfstæðisflokksins
1929—1944 leiði ótvirætt i ljós,
„að með tilliti til fylgis var
Sjálfstæðisflokkurinn að nokkru
leyti flokkur allra stétta”. (Bls.
26).
Siöan reynir höfundur að
meta fylgi Sjálfstæðisflokksins
á þessum tima með tilliti til
þjóðfélagsstöðu kjósendanna.
Hann skiptir þeirri umfjöllun
milli eignamanna, millistéttar,
bænda, kvenna og verka-
manna. Ekki er ástæða til að
fjölyrða um þá flokkun, en þó
verður að draga i efa að menn
hafi almennt valið sér
stjórnmálaflokka með tilliti til
„stéttarstöðu..” Skipting sem
þessi kann að vera til hagræðis
i bæklingi sem þessum, en
verður að öðru leyt að taka með
varúð. Niðurstaðan er þó sú,
eins og áður segir, að Sjálf-
stæðisflokkurinn er flokkur
allra stétta.