Vísir - 18.02.1980, Blaðsíða 9

vtsm
Mánudagur 18. febrúar 1980.
Engum þarf aö segja aö ekki
I hafi flýtt fyrir myndun stjórnar
■ Gunnars Thoroddsens aö and-
■ stæöir flokkar töldu sig geta
■ meö samstarfi viö varafor-
■ manninn komiö nokkrum glund-
■ roöa i liöiö. Gagn af slikum
■ glundroða getur oröið tvieggjað
■ siöar meir fyrir flokkaskipu-
lagiö i landinu, einkum þegar
I þess er gætt, að allir flokkarnir
fjórir hallast i framkvæmd
mestmegnis til vinstri, þ.e. þeg-
ar þeim tekst að vera i rikis-
stjórn. Þaö kann ekki góðri
lukku að stýra til frambúðar aö i
landinu fyrirfinnist ekki nema
? vinstri flokkar, eða flokkar sem
einkennast af samneyzlustefnu,
sem býr ekki við neina teljandi
endurskoðun. Sá einstaklingur,
sem einu sinni kemst á fasta-
greiðslur samneyzlunnar dvelur
mm viö þann kassa meðan lifsand-
inn blaktir i brjóstinu og bera
föst fjárlög og lögbundin aö
I áttatiu hundraðshlutum
■ heildarupphæðar fjárlaga
■ hverju sinni nokkurn vott um
það.
Skrifstofuveldi ríkisins
Skattaheimtan, samfara
samneyzlunni, bindur siöan
hendur manna og sjálfsbjargar-
hvöt úr hófi, unz svo fer að lok-
um að siðustu móikanarnir gef-
ast upp. Þá er komið hið æski-
legasta tækifæri fyrir flokkana i
landinu að samþykkja i bróð-
erni að hér skuli taka upp skrif-
stofuveldi rikisins sem i löndum
ýtrustu fátæktar hefur verið
kallað alræði öreiganna. Miðað
við pólitiska þróun fram til
þessa er ekki að vænta að neinn
hinna fjögurra flokka muni
spyrna við fótum með þeim
hætti að valdataka skrifstofu-
manna verði hindruð. Ekki þarf
annað en lita til hinnar sivax-
andi þarfar fyrir aukinn mann-
fjölda i opinberri þjónustu til að
sjá, að innan nokkurra áratuga
verða aðeins fjórar stéttir til i
landinu: opinberir starfsmenn,
iðnaðarmenn, sjómenn og
bændur. Iðnaðarmenn, sjómenn
og bændur verða tryggðir af rik-
inu afkomulega séð, enda hafa
a.m.k. bændur og sjómenn verið
það um nokkurn tima, og þarf
ekki að efa að iðnaðarmenn
verði líka komnir með viðhlit-
andi tryggingar. Þótt það heyri
til mannréttinda að hafa at-
vinnu, verður ekki séð að þau
mannréttindi verði einungis
tryggð með alráðu skrifstofu-
veldi.
Deilt um tekjuskiptingu
Núverandi flokkakerfi spratt
upp úr vaxandi stéttaátökum og
þó einkum stéttaskilningi á
öðrum tug aldarinnar. Þessi
stéttaskilningur skipaði mönn-
um i flokka fremur en hugsjón-
ir, þótt þær bæri hátt á þeim
tima, þegar enn var hægt að
kveikja elda út af sambúðar-
málum við Dani. Við erum ekki
stórt samfélag, og baráttan um
tekjuskiptinguna tók á sig
myndir mannfæðar, þar sem
allir þekktust svo að segja.
Þingmenn i fámennum kjör-
dæmum, þau voru raunar öll fá-
menn, fundu til út af þvi sem
kallaðhefur verið ranglát tekju-
skipting, hvar i flokki sem þeir
stóðu. Þessi ákveðna réttlætis-
tilfinning hefur raunar verið
helzta einkennið á pólitik
siðustu áratuga, sem sveigt hef-
ur flokkana stöðugt til meiri
samneyzlu hvaða stefnumið
sem þeim hafa verið ætluð.
Þetta er ekki sagt hér til að fara
með aðfinnslur. Það virðist
bara ekkert framhald geta orðið
i viðureigninni við tekju-
skiptinguna annað en skrif-
stofuveldi rikisins. Jafnvel til-
burðir Alþingis til að hægja á
þessari þróun leiða aðeins til
þess að koma þeirri skoðun inn
hjá almenningi að Alþingi sé i
sjálfu sér ómerkileg og valda-
laus stofnun. Völdin séu að fær-
ast i hendur þeirra sem deila
um tekjuskiptinguna.
„Umræðan um hinn auöleysta efnahagsvanda, sem allar stjórnir lofa aö leysa, hefur gefiö hugmyndinni
um gjaldþrota pólitik stjórnmálaflokkanna byr undir báöa vængi”, segir Indriöi G. Þorsteinsson.
Atburðir síðustu vikna hafa leitt hugann að þvi
hvort f lokkaskipulagið sé komið á fallanda fót. Tii-
drög að myndun stjórnar Gunnars Thoroddsens
gætu bent til þess, að baráttan í islenzkri pólitík
væri ekki lengur rekin á vettvangi málefna, heldur
væri freistað að seilast til nokkurrar sundrungar í
röðum andstæðinga. Þetta hefur auðvitað viðgeng-
ist í vissum mæli alla tíð frá upphafi núverandi
flokkaskipunar í landínu, og þar á undan. En sjald-
an eða aldrei hefur f lokkur staðið í öðrum eins opin-
berum erfiðleikum og Sjálfstæðisflokkurinn þegar
varaformaður hans tók af skarið og myndaði ríkis-
stjórn á nokkrum dögum eftir að formenn allra
flokkanna fjögurra höfðu árangurslaust reynt að
koma sér saman i tvo mánuði.
neöanmdls
Indriöi G. Þorsteinsson rithöf-
undur, fjallar hér um stööuna i
islenskum stjórnmálum eftir
myndun rikisstjórnar Gunnars
Thoroddsens, skrifstofuveldi
rikisins og efnahagsvanda llö-
andi stundar. Indriöi segir
meðal annars: „Efnahagsvand-
inn á tslandi er ákveöinn lifs-
still, samþykktur af öllum
flokkum og rikisstjórn Gunnars
Thoroddsens leysir hann
auövitaö ekki”.
Frelsi til fótabúnaðar
Inn i þetta mál blandast svo
ákveðnir pólitiskir ástriðu-
menn, sem telja að hægt sé að
hagnast atkvæðalega á þvi að
boða sérstakar þarfir hluta
þjóðfélagsþegnanna með það
fyrir augum að hafa sjálfir með
skrifstofuveldi rikisins að gera
þegar það verður algjört. Þeir
ætla sér að verða hin nýja ráða-
stétt i þjóðfélaginu, og einvaldir
nokkuð. En keppinautar þeirra
telja hinsvegar, að þótt sam-
neyzlan sé óhjákvæmileg, og
þótt horft sé fram á skrifstofu-
veldi rikisins, megi samt sem
áður notast við nokkurskonar
þingræði með gamla laginu.
Þetta verður þeim dýr mis-
Efnahags-
vandlnn
er llfs-
stfll okkar
skilningur. Fyrr en varir gefst eða hvað þau nú heita þessi
fólk upp á að tönnlast á frelsi dýrðarljós gamalla borgara-
einstaklinga, samvinnuverzlun, legra dyggða. Menn verða bara
framkvæmdastjórar yfir ein-
hverjum rikisbáknum, bæði i
verzlun og öörum atvinnugrein-
um. Þeim veröur ekki gert að
skyldu aö skila hagnaði i neinni
grein, heldur tryggja að fólk
hafi eitthvað fyrir stafni meðan
á löglegum vinnutima stendúr.
Skattheimtan verður siðan
miðuð við, að þegninn hafi ekki
mikið með peninga að gera,
enda getur hann sótt fjármuni
til að efna til fermingarveizlna
til ákveðinnar rikisskrifstofu,
jafnvel fataleyfi, vilji hann ekki
ganga meö strigapoka um
fæturna, eins og þegnar þekktra
skrifstofuvelda gera i dag.
„Strax i dag"
Fullkomiö þjóðfélag er auð-
vitað ekki til, og er til litils að
vera að skammast út i sam-
félög, sem eru kannski eitthvað
verr á vegi stödd en önnur. Við
erum heldur ekki fullkomiö
þjóðfélag, en við höfum þó okk-
ar sérstöku svipdrætti i sam-
félagi þjóðanna. Þeir eru
mikilsverðir fyrir okkur. Siðast-
liðin tiu ár höfum við búið við
stööugan són um efnahags-
vanda. Allar þjóðir hafa viö
efnahagsvanda að striða. Hér
gerist það hins vegar að efna-
hagsvandann á að leysa á
hverju stjórnartimabili á fætur
öðru. Þannig leyfum við okkur
að tala eins og börn um atriði,
sem getur i versta tilfelli verið
misjafnlega slæmt. En um-
ræðan um hinn auðleysta efna-
hagsvanda, sem allar stjórnir
lofa að leysa — hugsið ykkur —
leysa, hefur gefið hugmyndinni
um gjaldþroto pólitik stjórn-
málaflokkanna byr undir báða
vængi. Takist að sannfæra nógu
marga um hið pólitiska gjald-
þrot og þegar það tekst upphefst
skrifstofuveldi rikisins. Eftir
það verður ekki talað um efna-
hagsvanda, skyldi maður halda.
Efnahagsvandinn er lífs-
stíll
Og enn er komin rikisstjórn,
sem á sér það æðst markmið að
fást við efnahagsvandann. A
sama tima og öll tekju-
skiptingarmál er leyst með
verðlausari krónum, og varla
missi maður svo úr viku við
veiðar eða i heyþurrkun að ekki
sé kvakað um rikisafskipti eða
lagfæringu á gengi svo dæmi
séu nefnd, halda rikisstjórnir að
landsmenn séu i stakk búnir til
að leysa hinn óguriega en
auðleysta vanda. Efnahags-
vandinn á Islandi er ákveðinn
lifsstill, samþykktur af öllum
flokkum, og rikisstjórn Gunnars
Thoroddsens leysir hann auð-
vitað ekki.
Þar sem allir flokkarnir fjórir
hafa orðið berir að þvi að standa
ýmist til vinstri eða biðla a.m.k.
til vinstn, sætir engri furðu þótt
fjörlega gangi i efnahagsmálum
þjóðarinnar. Flokkar, sem i
óöaverðbólgu keppa að velvild
og vinsældaþokka hafa auðvitað
ekki við neinn vanda að fást.
Leiftursóknin, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn boðaði gegn verð-
bólgu, var skynsemisrödd, sem
engan varðaði um og gekk þvert
á lifsstil tslendinga. úrslit
kosninganna urðu samkvæmt
þvi. Og þegar flokkar eru farnir
að tapa kosningum á skynsemi,
þá þarf varla að búast við að
þeir haldi henni til streitu.
Sigurvegarinn i nýliðnum
kosningum boðaði vinstri stjórn
á tima þegar allir flokkar
mynda einskonar vinstri stjórn-
ir misjafnlega vinsælar hjá
launþegasamtökunum. Kjör-
orðið var rétt valið. Hins vegar
fékkst enginn meirihluti fyrir
þvi við stjórnarmyndun fyrr en
þrir menn úr Sjálfstæðisflokkn-
um gengu til liðs við hugmynd-
ina. Það þýðir þó ekki að Sjálf-
stæðisflokkurinn stefni nú til
hægri. 1 mesta lagi reynir hann
að þræða brotin i Skeiðará
stjórnmálanna á meðan hina
rekur — til vinstri.
IGÞ