Morgunblaðið - 10.11.2001, Qupperneq 36

LISTIR
36 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁLHOLTSKÓRINN og Kór
Menntaskólans á Laugarvatni
flytja tónverkið „Víst mun vorið
koma“ í Langholtskirkju í dag kl.
16. Hljóðfæraleikarar undir stjórn
Carls Möller annast undirspil og
einsöngvarar verða þau Páll Rós-
inkrans og Maríanna Másdóttir.
Stjórnandi er Hilmar Örn Agn-
arsson.
Verkið sem er eftir Sigvalda
Tveit og Eyvind Skei og var frum-
flutt á Skálholtshátíð sl. sumar er
nútímalegt í þjóðlagastíl með
djassívafi og suður-amerískum
hrynjanda.
Texti tónverksins er byggður á
Opinberunarbók Jóhannesar, en
íslensku þýðinguna gerði sr. Árel-
íus Níelsson fyrir áeggjan sr.
Tómasar Guðmundssonar. Tónlist-
arfólkið mun heiðra minningu sr.
Árelíusar á tónleikunum. Dr. Pét-
ur Pétursson mun ávarpa tón-
leikagesti í Langholtskirkju og
guðfræðinemar undir stjórn Pét-
urs munu fara með texta Opinber-
unarbókarinnar.
Morgunblaðið/Kári Jónsson
Hilmar Örn Agnarsson, kór og einsöngvarar á æfingu í Skálholtskirkju.
„Víst mun vorið koma“
í Langholtskirkju
STRANGT til tekið hefði semball-
inn, skv. hráustu framfaratrú darw-
inista, átt að fara sama veg allrar
veraldar og velflest „frumstæð“
hljóðfæri fyrri tíma eins og vatns-
orgel, kenghorn, zink og glerharm-
ónika, sem nú eru gleymd og grafin.
En 20. öldin bauð honum óvænt
tækifæri er dugðu til varanlegrar
endurlífgunar. Fyrst snillingar eins
og Wanda Landowska (sem í dag
myndi reyndar tæplega eiga upp á
pallborð hjá upprunahyggjuflytjend-
um), þá einstaka samtímatónskáld
er aftur fóru að skrifa fyrir fornald-
arhljóðfærið eftir nærri tveggja alda
þögn, og loks fyrrgetin sagnfestu-
stefna í túlkun eldri tónlistar sem
náði yfirhöndinni upp úr 1980. Enda
efast fæstir lengur um að mörg
hljómborðsverk endurreisnar og
barokks falla illa eða alls ekki að
slaghörpuhljómi nútímans. Sembal-
tónninn er einfaldlega of sérstæður,
og leiktæknin að miklu leyti líka.
Það er ekki daglegur viðburður
héðra að fá að hlýða á erlenda hljóm-
listarmenn, hvað þá semballeikara,
og kæmi ekki á óvart ef fara þyrfti
mörg ár ef ekki áratugi aftur í tím-
ann til að finna fyrirrennara Ainu
Kalnciemu á umrætt hljóðfæri, sem
hingað var komin frá Lettlandi og
lék fyrir fremur fáskipuðum sal Nor-
ræna hússins. Þó var dagskráin fjöl-
breytt, a.m.k. fyrir hljóðfæri er
löngum hefur verið álasað fyrir tón-
ræna og dýnamíska fábreytni, og
tefldi fram barokki, snemmklassík
og nútímastíl. Fyrst var Sónata í C-
dúr eftir Dmitri Stepanovitsj
Bortnjanskíj (1751–1825), sem hvað
hljómborðsgreinina varðar hefði
mátt dubba „hinn rússneska Clem-
enti“.
Þekktastur mun hann þó fyrir að
leggja skipulegan grunn að rúss-
neskum réttrúnaðarkirkjusöng,
jafnvel þótt menntaður væri á Ítalíu
(þangað sendur ásamt öðrum ungum
löndum sínum af Katrínu miklu til að
innleiða gerzka óperusmíð). Þríþætt
sónatan var léttvægt en ekki ósjarm-
erandi snemmklassískt verk þar sem
Albertibassinn réð ríkjum undir til-
þrifalitlu en skýru formi, sem Aina
Kalnciema gerði dável skil.
Hvað kom landa hennar Peteris
Vasks (f. 1946) til að nefna verk sitt,
er hann samdi fyrir sama flytjanda
1981, „Kantötu“, m.ö.o. „söngverk“,
var mér hulið – nema ef upphafshlut-
inn væri mótaður af tyllidægrum,
nærri fanförukenndum og þétt
hljómsettum kórsöng. Annars var
verkið ferskt og tápmikið og skimaði
gegnum gáskafullan handraða stíl-
tegunda, stundum mínímalískt,
stundum rapsódískt, og endaði á
þróttmiklum ásláttarkafla með þétt-
riðnum klasahljómum.
Eftir Joeph-Nicolas-Pancrace
Royer (1705–57) komu síðan tvö
skapgerðarstykki úr 1. bók Pièces de
Clavecin frá 1746, „Le Zaïde“ og „Le
Vertigo“. Royer er sjaldséður á
verkefnaskrám í dag, en stóð á sín-
um tíma fyrir hirðtónlist Loðvíks 15.
og „Concert Spirituel“ tónleikahald-
inu í París. Le Zaïde úr samnefndum
ballett hans var íhugult og leikið af
þokka og tilfinninganæmi sem leiddi
hugann að „Empfindsamkeit“
C.P.E. Bachs. Le Vertigo – „svimi“
eða „lofthræðsla“ – var kostuleg
kviksilfruð andstæðublanda, sem
stundum gat minnt á fjörmikil
strengjatutti Vivaldis, stundum á
tónlist við þögla draugakvikmynd,
og var leikið með liprum tilþrifum.
Meginprófsteinn kvöldsins birtist
eftir hlé, þegar aðal-„Albumblatt“-
höfundur síðbarokksins ef svo mætti
kalla, Domenico Scarlatti, reiddi
fram sjö af alls 555 tvíhluta semb-
alsónötum sínum. Þessi makalaust
sífersku smáverk hafa komið allra
barokksembalsmíða bezt út í píanó-
flutningi (Mikhail Pletnev sem ný-
legt en frábært dæmi), þó að sum
njóti sín enn bezt fyrir sembal. Úr-
valið var misvel þekkt, en af þeim
kunnari mætti nefna sónötuna í E-
dúr K380 í anda eins konar „her-
göngu-eccosaise“, þá í h-moll K87 –
nærri gymnópedískt hrímtæra
ímynd vetrarmorgunkyrrðar – og
hina tokkötukenndu og þrælerfiðu
K27 í sömu tóntegund. Aina Kalc-
iema lék allt af miklu öryggi,
skreytti stundum endurteknu kafl-
ana af stílnæmri smekkvísi og sýndi
bæði sópandi rytmíska snerpu og
eftirtektarverða ljóðræna mótun, þó
að stundum djarft tempóvalið neyddi
til fáeinna ósjálfráðra smáhika. Mest
um vert var þó hvað henni tókst að
laða fram mikla fjölbreytni og breidd
þrátt fyrir takmarkanir hljóðfæris-
ins, og þó að virtúósítetið næði e.t.v.
ekki alveg heimsmælikvarða, bjó
hún hlustendum þaulmúsíkalska og
vökula tónlistarupplifun.
Lettnesk lipurð
TÓNLIST
N o r r æ n a h ú s i ð
Verk eftir Bortnjanskíj, Vasks,
Royer og D. Scarlatti.
Aina Kalnciema, sembal.
Föstudaginn 2. nóvember kl. 20.
SEMBALTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
KVIKMYNDASAFN Íslands og
Sinfóníuhljómsveit Íslands standa
fyrir sýningu á kvikmyndini Sirkus-
inn eftir Charles Chaplin
við undirleik Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands
í Háskólabíói í dag kl.
15.
Sirkusinn
(1928) þykir
með skemmti-
legri mynd-
um eftir
Chaplin en
hún gerist í
fjölleikahúsi
eins og nafn-
ið bendir til.
Flækingurinn
lendir í eltinga-
leik við lög-
regluna og leit-
ar skjóls í afar
sérkennilegu
fjölleikahúsi.
En ástin er
ekki fjarri og
flækingurinn
heillast af
fagurri sirk-
usdís. Hann
reynir að
vinna ástir hennar með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum.
Chaplin hlaut sérstök Óskarsverð-
laun fyrir handrit og leikstjórn Sirk-
usins.
Hljómsveitarstjóri er þýski tón-
listarmaðurinn Frank Strobel en
hann hefur fengist við margvíslegar
tegundir tónlistar, einkum nútíma-
og framúrstefnutónlist 20. aldar, auk
leikhúss- og kvikmyndatónlistar og
hefur samið tónlist við yfir 35 þöglar
kvikmyndir. Hann hefur komið
tvisvar til Íslands, í fyrra skiptið til
að spila undir þöglu myndinni
Metropolis eftir Fritz Lang árið
1995 í tilefni aldarafmælis kvik-
myndanna og í síðara skiptið til að
stjórna Sinfóníuhljómsveit Íslands
við undirleik á Borgarljósunum,
Drengnum og Iðjuleysingjunum eft-
ir Chaplin.
Chaplin og
Sinfónían
SNUÐRA, Tuðra og fleiri vinir
bregða á leik í sögustund bókaversl-
unar Máls og menningar við Lauga-
veg í dag kl. 11.
Þá verður lesið úr bókunum Gíri
Stýri og veislan eftir Björk Bjarka-
dóttur, Einn grænn hattur og fleiri
púkabækur eftir Steve Augarde og
Ævintýri æðarunga eftir Bruce
McMillan.
Ennfremur kynna þær stöllurnar
Snuðra og Tuðra uppáhaldslögin sín
sem nýlega voru gefin út á geisla-
plötu.
Snuðra, Tuðra og vinir
þeirra bregða á leik



4*-+ 
. 

4*-+ 



4* 
 -
&
0 
?
>&
(   ?
0 
?
>&




(


12  13 







2 4
   @06A@4) 
,

 

5    @? 
*@(
-*B
6
  

   
 
 @,

2 @C>


2 4

  @06A@4) 
2 4
 
 @06A@4) 
&


 @,
.@* & 

6

  @A  )6D0 ) 46*@+ 

67 @( "@C>


-  
 @CE +@

8   5 @F )*4

@G
& D9 !!4:;;! <;







67 @( "@C>


&
   @H* C
* @G
"   6   @((EE@+ 

* 92  8  @+
G
@C>


6 
 @0 +)4 * @+ 

&    @.2+ @+ 

&
 
  @% *%@C>


2 7
   1+

@4F 
@+ 

:
 
  5
@(*.I
@C>


.    ;-
 @ 4
)@4) 
9 !!4:;;!" !!
"= 







2 4
   @06A@4) 
6
  

   
 
 @,

2 @C>


2 4

  @06A@4) 
2 4
 
 @06A@4) 
&   )&     @@C>


< !  

7
@

#J @+ 

&   )+ 
  
 
7 @@C>


!   ;* 
!  @@C>


2 4   *=  @06A@4) 
$   : 
 @&646,
&4@+ 

& D!

!!7;"= 







,

 

5    @? 
*@(
-*B
& 

6

  @A  )6D0 ) 46*@+ 

-  
 @CE +@

8   5 @F )*4

@G
* = 0>
)7
  
@
 

 )*@G
+     
@4? +E
$KL@  ?         
 @AG
)0* @AG606
2

  @? M
M
@

 
0
;&  

    @*L
*@


: 
 
7  @

L
@??G ">' 8?, !/)!1>'.!@011!&!'2##.###



 GB     -*  *-
;!!:6N+ - GB 
-* 

GB-*> 
6&
   O
- 



 
 
P
 O
 
-B
 - 


 
4*
 */*
' 0 BB-& 

?
>4*-0
  0
 
?
>4*@  ( 
 ?
>&
F
  ( 
 & D9 !!4:;;!



2 
)7
  
@@F $ 9
 9
;+5   


@@+ 

& 


  
5@/
/ @+ 

2 
@@C>


2 5   9 @L
/ @L
/ 
& D=
!!;




&


 @,
.@* & &  )+   


@FF@?C> +
)



 @(
IQ
 @G
89 )  
@ @
 
 @F6"6&666 * 
@* 25  
 A)  
@ @   @F6"6&666 * 6@* <  


 

 )  
@ @
 @F6"6&666@*