Morgunblaðið - 10.11.2001, Síða 58

MINNINGAR
58 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Frú Kristín Péturs-
dóttir þurfti ekki að
vera upp á aðra komin
þótt aldurinn færðist
yfir. Heilsan var að
vísu ekki góð síðustu árin en til loka-
dægurs hélt hún heimili með reisn í
Grænuhlíð 14 í Reykjavík. Vissulega
átti hún góða að og oft brá hún sér
norður á Akureyri í heimsókn til
Margrétar dóttur sinnar og Haralds
Bessasonar og var ekki í kot vísað.
Og hér fyrir sunnan var sonurinn
Pétur og fjölskylda hans. Á hæðinni
fyrir neðan var svo vinafólkið Sveinn
Skorri og Vigdís. Þetta fólk myndaði
einstakt og glaðvært vinasamband
og segja má að frú Kristín hafi verið
eins og drottning í hópnum sem
reyndar var miklu stærri en hér
greinir.
Það var þessi birta og lífsgleði
sem laðaði fólk að Kristínu. Öllum
var vel tekið, boðnum og óboðnum.
Oft voru haldnar veislur. Mér er
minnisstæð sérstök afmælisveisla
þar sem ekkert vantaði nema afmæl-
isbarnið sjálft: Margréti dóttur
Kristínar. Móðurinni þótti sjálfsagt
að minnast þess að dóttirin sem þá
bjó í Winnipeg væri orðin fertug.
Þarna var fólk á öllum aldri og
þekktist mismikið eins og gengur en
átti þær mæðgur að vinum. Reyndar
var Björgvin faðir Margrétar þarna
líka, sá mikli öðlingur og snillingur,
og fór með frumortar vísur. Skag-
firskar heiðurskonur voru þar einnig
eins og við mátti búast og svo vin-
konur Möggu sem alltaf hefur sópað
að. Sveinn Skorri sagði sögur, og vís-
ur voru sungnar eftir Kára Jónsson
frá Valadal við undirleik Kristínar,
vísur um Húnvetninga og Skagfirð-
inga.
Ungur orti Kári um stúlkurnar „á
Skörðunum“ og næsta nágrenni,
Möggu á Fjalli, Rúnu í Álftagerði,
Kristínu í Vatnshlíð og eflaust ein-
hverjar fleiri. Vísan um Kristínu var
svona:
Ástarvímu á mér fann
– oft er grínið skrýtið –
Kári Stínu einni ann
ofur-pínulítið.
Hún hafði gaman af að rifja þessar
vísur upp, kunni reyndar ógrynni af
kvæðum og vísum og raulaði gjarnan
við gítarinn enda músíkölsk með af-
brigðum. Skagfirski tónsmiðurinn
Pétur Sigurðsson var henni kær;
hún hafði notið kennslu hans á Sauð-
árkróki, að vísu aðeins um skamma
hríð því tónskáldið veiktist skyndi-
lega og féll frá á besta aldri. Þá brá
skugga yfir skagfirskt mannlíf. En
tónlistin hélt áfram að hljóma.
Oft átti ég leið í Grænuhlíðina. Það
var einn af þessum sjálfsögðu hlut-
um í lífinu að skjótast þangað þegar
Haraldur og Magga voru í bænum.
„Viltu ekki kaffi?“ spurði frú Kristín,
og svo voru kræsingar galdraðar
fram. Jafnsjálfsagt var að hringja í
hana og spyrja um ferðir þeirra
hjóna. Þá var í leiðinni farið yfir
nokkur skagfirsk atriði, einkum af
Vatnsskarði og bæjunum þar í kring.
Þetta svæði var okkur báðum kært.
Á þennan hátt gat ég gengið að fróð-
leik um fólk og atvik frá því snemma
á síðustu öld og reyndar öldinni þar
á undan. Allt var þetta einhvern veg-
inn svo eðlilegt og áreynslulaust að
maður hugsaði varla um hvað það
væri í raun og veru merkilegt. En
það var fjarri Kristínu að gleyma sér
í fortíðinni. Varla hef ég þekkt meiri
nútímakonu en hana ef út í það er
farið. En hvort sem talað var í nútíð
eða þátíð, í síma eða við stofuborðið í
Grænuhlíðinni: þetta voru mér dýr-
mætar, næstum heilagar stundir. Og
KRISTÍN
PÉTURSDÓTTIR
✝ Kristín Péturs-dóttir fæddist í
Vatnshlíð í Austur-
Húnavatnssýslu 9.
maí 1913. Hún lést í
Landsspítalanum í
Fossvogi 25. október
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Fossvogskirkju
9. nóvember.
nú hefur þráðurinn
slitnað.
En þótt rödd Krist-
ínar sé þögnuð skal eigi
gráta heldur minnast
góðrar konu með þökk.
Hlýjar kveðjur sendum
við Finna afkomendum
hennar og tengdafólki
sem nú kveður kæra
ættmóður og einstakan
félaga.
Baldur Hafstað.
Ef á að lýsa Kristínu
Pétursdóttur, Stellu
vinkonu okkar, með einu orði þá er
það skemmtileg. Allt sem sagt var
eða gert, hversu hversdagslegt og
leiðinlegt það var, varð umsvifalaust
skemmtilegt ef Stella blandaðist á
einhvern hátt inn í það. Hún hafði
sterka og spennandi bóhemíska
nærveru. Að koma heim til hennar
var eins og að koma til listamanns.
Hún var ljóðelsk og söngvin og
kunni allt. Við minnumst hennar sitj-
andi með gítarinn eða við píanóið í
miðjum hópnum leiðandi fjöldasöng.
Og ef hennar naut ekki við á góðra
manna fundi og einhver gerðist svo
djarfur að kveðja sér hljóðs með
söng en komst síðan að því að hann
kunni hvorki lag né texta var því oft-
ar en einu sinni og oftar en tvisvar
bjargað fyrir horn með því að
hringja svo lítið bar á í Stellu úr
gsm-síma og slapp sá hinn sami
þannig frá skömminni. Stella var
stofnfélagi í áhugaleikfélaginu Hug-
leik. Og varð síðar heiðursfélagi.
Framan af var hún aðalhljóðfæra-
leikari á sýningunum. Spilaði á gítar
eða orgel. Síðar var hún sönghvísl-
ari. Ekki vitum við til þess að annað
leikfélag hafi slíkt embætti á hlut-
verkaskrá sinni. En það er í því fólg-
ið að mæta á sýningar þar sem
söngvar eru – það voru reyndar
söngvar í flestum sýningum – sitja á
fremsta bekk og hvísla hinum rétta
tóni eða syngja jafnvel með þeim
sem römbuðu út af laginu.
En það var ekki bara söngurinn
og tónlistin sem átti hug hennar.
Hún las mikið, var í bókaklúbbi og
þar með áskrifandi að nýjustu
heimsbókmenntunum. Síðasta skipt-
ið sem ég hitti Stellu var fyrir um
það bil þremur vikum norður á Ak-
ureyri. Hún hafði verið að lesa Minn-
ingar geisju, fimm hundruð blað-
síðna doðrant með örsmáu letri. Hún
var mjög upptekin af þeirri bók,
sögu Japans og stöðu kvennanna
þar. Hún otaði henni að mér og bað
mig í guðs bænum að flýta mér að
lesa hana svo ég yrði umræðuhæf
næst þegar við hittumst.
Hún hlustaði mikið á útvarp, öll
útvarpsleikritin að sjálfsögðu og
fygldist vel með þjóðfélagsmálum,
var fersk og frjó í öllum umræðum
og okkur fannst hún ekki degi eldri
en við í viðhorfunum. Þess vegna
fannst okkur ekkert eðlilegra en að
hún skryppi við og við norður á
Sauðárkrók til þess að heimsækja
pabba sinn, þótt hún væri að verða
áttræð. En það voru ekki bara al-
vörumálin sem við skiptumst á, held-
ur tók hún ekki síður fullan þátt í
bullinu í okkur og galgopaskapnum.
Þar var hún skaparinn og skáldið.
Þótt við vitum ekki til þess að Stella
hafi ort sjálf, ekki beint, gerði hún
það með húmor sínum. Með því að
sjá ævinlega aðra og nýja hlið á mál-
unum varð hún öðrum skáldum upp-
spretta yrkisefnis. Nýjasta dæmi um
slíkt var nú í haust. Við ólum litla
gyltu norður í Svarfaðardal í sumar,
hvers manns hugljúfi og kölluðum
við hana Eyjafjarðarsól. Þegar
Stella heimsótti okkur norður, fyrir
rúmum mánuði, tók hún auðvitað
ástfóstri við hana og var tímunum
saman niðri í svínastíunni hjá henni.
Hún mótmælti því harðlega að við
skyldum ætla að láta slátra henni.
En þegar hún fann að því yrði ekki
breytt laugaði hún andlit svínsins til
þess að það myndi mæta skapara
sínum hreint í framan. Þetta varð
auðvitað til þess að einn vinur henn-
ar orti erfiljóð um þessa vinkonu
hennar í huggunarskyni sem við síð-
an sungum saman við undirleik
Stellu.
Liðið er hátt á eina öld / enn þá lif-
ir hún Stella, ortum við gárungarnir
til hennar í ljóðabréfi þegar hún var
áttræð í þeirri vissu að henni mislík-
aði ekki húmorinn. En þó svo Stella
sé dáin þá lifir hún enn í huga okkar,
í söngnum, skáldskapnum og
gleðinni. Við vottum fólkinu hennar
okkar dýpstu samúð.
Ingibjörg Hjartardóttir,
Ragnar Stefánsson.
Ó, Stella. Hvað á þetta að þýða, að
stökkva burtu svona fyrirvaralaust
og skilja mann eftir munaðarlausan?
Og við sem ætluðum að fara saman á
elliheimili og hafa það svo gott og
skemmtilegt þar. En að sjálfsögðu
ekki nærri strax, ekki fyrr en við
værum orðnar gamlar þ.e.a.s. ef við
yrðum þá nokkurn tímann gamlar.
Það er erfitt að sætta sig við að
aldrei framar verði „fagnaður“. Eng-
ir til að syngja skagfirskar hestavís-
ur eins og:
Fljót er nóttin dag að deyfa.
Dimman færist yfir geim
undir Blesa skröltir skeifa
skyldi hún ekki tolla heim.
Og sjá fyrir sér í rökkrinu neist-
ana hrökkva undan skeifum hest-
anna á grjótinu. Með hverjum er nú
hægt að syngja Vísur Freysteins. sr.
Tryggva Kvaran, sr. Sigurjóns á
Kirkjubæ, Sigurðar Þórarinssonar,
þessar sem ekki eru á allra vörum en
við áttum næstum út af fyrir okkur.
Rammaslag, Skólavörðuholtið og
Þangið hans Jóhanns.
Reikult er rótlaust þangið
rekst það um víðan sjá,
straumar og votir vindar
velkja því til og frá.
Fuglar flugu yfir hafið
með fögnuði og vængjagný.
Hurfu út í himinblámann
hratt eins og vindlétt ský.
Þangið sem horfði á hópinn
var hnípið allan þann dag.
Bylgjan sem bar það uppi
var blóðug um sólarlag.
Já „Þangið“ er svolítið hnípið að
horfa á eftir þér, Stella mín. Ein er
þó bót í máli. Bráðum kem ég á eftir
þér og þá rétt ráðið þið hvort þið tak-
ið ekki á móti mér með fullum fögn-
uði, Sindri við píanóið og þið öll
syngjandi í kring.
Elsku Magga og Pétur, hvílík for-
réttindi að eiga slíka móður.
Sigríður Helgadóttir.
Ó heimski fugl í fínum alheimsgeim,
sem flögrar einsog þánkalítið spé
og leikur þér sem laufakóngur í tré,
sjá ljóð þín eru fræg um allan heim.
(Halldór Laxness.)
Meir en fjórir áratugir eru liðnir
síðan ég heyrði hana Stellu syngja
þetta í fyrsta skiptið. Seinna kenndi
hún mér að syngja þetta ljóð ásamt
svo mörgum öðrum lögum og ljóð-
um, því hún var ekki aðeins ljóðelsk,
músíkölsk og minnug á texta, hún
hafði líka þann eiginleika að vilja
miðla og láta aðra njóta með sér.
Mér er minnisstætt þetta fyrsta
kvöld, sem ég var boðin heim til
Stellu. Magga dóttir hennar hringdi,
vissi að ég leigði mér herbergi úti í
bæ og bjó við skrínukost um helgar.
Sagði að það væru að koma gestir til
foreldra sinna og ég skyldi endilega
koma.
Þetta þótti mér sérkennilegt, var
sjálf alin upp við skýr skil á milli
kynslóða. Ég átti eftir að kynnast
öðru á heimili Stellu.
Það geislaði af þessari konu, sem
tók á móti mér í Skipasundinu.
Hún sagði mér að fá mér að borða
strax, því birgðir minnkuðu óðum.
Gat verið að það væri ekki nóg til?
Ég vissi ekki almennilega hvernig ég
ætti að taka þessari konu, var hún að
skopast eða var henni alvara? Svo
upphófst veislan, sem mér þótti eins
konar kvöldvaka. Stella leiddi söng,
þetta voru falleg lög við einkennileg
kvæði, sem ég ekki þekkti.
Komst að því að þau voru mörg úr
Kvæðakveri Halldórs Laxness.
Þarna kynntist ég líka ljóðaþýð-
ingum Magnúsar Ásgeirssonar
fyrst, man sérstaklega eftir upp-
lestri Björgvins, föður Möggu, á
Vatninu eftir Nordahl Grieg.
Síðan hef ég verið tíður gestur á
heimili Stellu. Fyrst í Skipasundinu,
þar stóð húsið opið ungum sem öldn-
um. Heimilisbragurinn var hlýr og
frjálslegur. Stella kunni að láta okk-
ur líða vel. En hún flíkaði ekki til-
finningum sínum, valdi frekar hlut-
verk gefanda en þiggjanda. Og svo
kom að því að leiðir þeirra Björgvins
skildi. Þá lagðist Stella í ferðalög.
Fyrst lá leiðin til Kaupmannahafnar,
þá var hún þjónn á Gullfossi til
margra ára og síðar þerna á öðrum
millilandaskipum. Þarna naut hún
sín, heimskonan, sem alltaf laðaði að
sér skemmtilegt samferðafólk.
Nú var hún flutt í Grænuhlíðina
og enn stóð heimilið opið vinum og
vandamönnum. Og þar hélt hún
áfram að halda boð, en þau voru ekki
kölluð boð eða partí og alls ekki
kvöldvaka, eins og ég hélt í fyrstu.
Nei, Stella bauð til fagnaðar. Þar
voru tónlist og ljóð í hávegum höfð
og þar komu saman tvær og oft þrjár
kynslóðir og skemmtu sér konung-
lega saman.
Öllu er afmörkuð stund og nú er
kominn tími til þess að kveðja og
þakka fyrir sig. Þegar ég lít til baka
og hugsa um samverustundirnar
með henni Stellu „þá finst mér það
hafi alt verið einn lángur sólskins-
morgunn“.
Gyða Sveinsdóttir.
Kristín Pétursdóttir eða Stella
eins og hún var gjarnan kölluð kom
leikandi, spilandi og syngjandi inn í
veröld margra, en þegar strengirnir
þögnuðu óvænt og skyndilega sló
þögn á samferðamenn, því í huga
þeirra var Stella ekkert á förum úr
þessu lífi. Hún var nær níræð og
hafði oft sýnt að hún var fær í flestan
sjó, en enginn veit sína ævi fyrr en
öll er.
Því verður ekki á móti mælt að ís-
lenskir stúdentar og aðrir Íslending-
ar tóku Stellu fagnandi þegar hún
heimsótti Margréti dóttur sína, Har-
ald og börnin í Winnipeg í Kanada
fyrir rúmlega tuttugu árum. Hún
var svo hress, hnyttin og kát og
bræddi alla með léttu gítarspili og
ljúfum söng. Hún féll á svipstundu
inn í samfélagið eins og hún hefði
hvergi annars staðar verið og í raun
einkenndi þessi aðlögunarhæfni
hana, hvort sem hún var hjá sínum í
Kanada eða á Akureyri, þótt hún
hafi sjálfsagt kunnað best við sig
með sínum í Grænuhlíðinni.
Grænuhlíðin var meira en heimili
Stellu, því íbúðin var jafnframt sam-
verustaður fjölskyldunnar í Reykja-
vík og jaðraði við að vera sem félags-
heimili á stundum. Þangað var gott
að koma og þangað sóttist fólk eftir
að koma, því þar sem Stella var þar
var gott að vera. Og skemmtilegt,
því þessi hjartagóða kona kom við-
mælendum sínum alltaf til að sjá
bjartar hliðar tilverunnar með gríni
og glensi.
Fyrr í haust hitti ég Stellu í
Grænuhlíðinni og ekki hvarflaði að
mér að ég ætti ekki eftir að sjá hana
aftur. Húsfreyjan lék á als oddi og
vildi sem fyrr allt fyrir gestinn gera.
Heimsóknin var stutt, en eigi að síð-
ur náði hún að fara með mig út á
svalir til að horfa á stíginn, sem við
sammæltumst um að Reyjavíkur-
borg þyrfti að merkja á einhvern
hátt í tilefni 30 ára afmælis hans á
næsta ári, og sýna mér myndir af
krökkunum í Toronto. Hún var svo
stolt af þeim, tók hverja myndina af
annarri og fór mjúkum höndum um
þessa gimsteina sína meðan hún
sagði mér frá því hvað hver og einn
væri að fást við. Hún hugsaði vel um
sína þá sem endranær.
Stella var skipsþerna um árabil og
sagði stundum skemmtilegar sögur
af sjómennskunni. Ljóst er að
þernustarfið var erfitt starf en hún
kvartaði ekki. Hún hefur sjálfsagt
skemmt öðrum áhafnarmeðlimum á
milli vakta og hélt áfram að
skemmta fólki með leik, spili og
söng, þegar vaktinni á öldum hafsins
lauk. Fyrir það ber að þakka um leið
og ættingjum og vinum eru sendar
innilegustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Kristínar Pét-
ursdóttur.
Steinþór Guðbjartsson.
Stella! Mamma hringdi í morgun
og sagði mér að Stella væri dáin.
Fysta hugsunin hjá mér var ein-
mitt mjög lík því sem dóttir mín
sagði: „En hún er svo ung!“ Stella
var einmitt það, UNG. Aldur verður
afstæður þegar talað er um konu
eins og Stellu, en mig langar til að
kveðja hana með nokkrum minning-
um. Heimurinn verður ekki eins,
þegar Stella er ekki lengur hér, en
það hefur auðgað okkur sem eftir lif-
um að hafa fengið að verða henni
samferða í gegnum lífið og minning-
arnar um hana getur enginn frá okk-
ur tekið.
Stella var konan hans Bögga bróð-
ur hans pabba og hún var mamma
Péturs og Möggu, hún var stór hluti
af minni tilveru. Stella var glæsileg
kona, ekki bara hið ytra heldur einn-
ig hið innra og eitt af því sem ein-
kenndi hana sérstaklega var það
hvað hún bar mikla virðingu fyrir
einstaklingnum. Ég hef sennilega
ekki verið meira en fjögurra ára
þegar ég fór að fara í „heimsóknir“
til Stellu og alltaf tók hún jafn vel á
móti mér, bauð mér inn og spjallaði
við mig eins og við hvern annan gest
sem að garði bar. Stella var gestrisin
með eindæmum enda alltaf mjög
gestkvæmt hjá henni. Fyrsta sól-
myrkvann minn sá ég í gegnum
dökkt gler hjá Stellu í Þverholtinu.
Stella elskaði tónlist, hún spilaði og
söng og var alltaf hrókur alls fagn-
aðar, Stella kenndi mér að spila á
gítar. Hún laðaði til sín fólk á öllum
aldri og alltaf gat hún slegið á létta
strengi og gert að gamni sínu og
einnig bauð hún upp á skopsögur um
sjálfa sig. Í Skipasundinu heimsótti
ég hana alltaf annað slagið, þegar ég
var send í búðarleiðangra út í
Rangá, sem var hinum megin við
götuna hjá Stellu. Það var hægt að
bóka það, að þar var alltaf eitthvað
skemmtilegt að gerast. Fyrst voru
það hamstrarnir og svo var það kött-
urinn sem Stella tók að sér af því að
hún mátti ekkert aumt sjá og svo
hundurinn Perla. Kisi var talinn vera
Guðmundur, en reyndist síðan vera
Bóthildur og fékk því að halda sínum
tveimur nöfnum og var ævinlega
kallaður Guðmundur-Bóthildur alla
sína lífdaga. Margar sögur væri
hægt að segja um Guðmund-Bót-
hildi, en dýrin sem Stella tók að sér
urðu allaf mjög litrík og tel ég það
hafa komið af því að þau umgengust
þessa eðalkonu sem Stella var, því að
hún var dýravinur mikill. Seinna fór
Stella til Kaupmannahafnar til að
læra að verða smørrebrødsdama og í
mínum augum var hún heimskona.
Hún réð sig síðan sem þernu á Gull-
foss og sigldi um heimsins höf á Gull-
fossi og öðrum Fossum Eimskipa-
félagsins sem hún vann á. Seinna
unnu þær saman sem þernur hún og
mamma til margra ára og aldrei brá
skugga á samskipti þeirra eða okkar.
Þegar minningarnar byrja að
streyma þá er svo margt sem hægt
væri að segja um konu eins og
Stellu.
Hún var að mörgu leyti á undan
sinni samtíð, hún ásamt pabba og
fleirum stofnaði leikfélagið Hugleik
og það er bara lítið brot af því sem
hún gerði sem setur svip sinn á sam-
félag okkar í dag.
Ég, Nonni, börnin mín og fjöl-
skyldur þeirra, mamma og pabbi
sem missa nú ekki aðeins fjölskyldu-
meðlim heldur ástfólginn vin og það
skarð sem hún skilur eftir verður
ekki fyllt. Við viljum votta ykkur öll-
um okkar dýpstu samúð vegna frá-
falls Stellu. Pétur og fjölskylda,
Magga og fjölskylda. Stella var ein-
stök kona.
Kristbjörg.
Grænahlíð 14, efsta hæð, inni í
miðri Reykjavík. Falleg íbúð og sól-
rík. Hún var svo sólrík að þar var
alltaf glaða sólskin inni þó úti drypi
regn og dumbungurinn héngi yfir
húsþökum. Þarna bjó Kristín rúm-
lega þrjá áratugi og frá henni stafaði
sólskinið í íbúðinni.
Ekki var það ólíkt ævintýrunum,