Morgunblaðið - 23.01.2002, Qupperneq 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
KOSTIRNIR við notkun
lífrænna efnahvata í iðn-
aðarframleiðslu eru eink-
um tvíþættir, að sögn
Bandaríkjamannsins dr.
Barry Marrs, nýskipaðs
formanns vísindaráðs líf-
tæknifyrirtækisins Prok-
aria ehf. Hann segir að
iðnaðarframleiðsla með
lífænum efnahvötum sé í
fyrsta lagi ódýrari og í
annan stað náttúruvænni
en önnur framleiðsla.
Með ódýrari framleiðslu
sé auðveldara að fá fram-
leiðendur til að nota umrædd efni í
framleiðslu sína en það auki hrein-
leika í iðnaði og dragi úr úrgangi.
Barry Marrs segir að Prokaria sé
án efa í fremsta flokki í heiminum í
genaleit í náttúrunni til framleiðslu
á lífrænum efnahvötum fyrir iðn-
aðar-, lyfja- og rannsóknarfyrir-
tæki, sem fyrirtækið sérhæfi sig í.
Vísindaráð til að velta
upp nýjum hugmyndum
Vísindaráð Prokaria var nýverið
sett á fót. Því er ætlað að veita fyr-
irtækinu aðhald og upplýsingar og
velta upp nýjum hugmyndum um
rannsóknir innan fyrirtækisins og
rekstur þess. Barry Marrs, formað-
ur ráðsins, útskrifaðist með dokt-
orsgráðu í örverufræði frá Western
Reserve University í Cleveland í
Ohiofylki í Bandaríkjunum árið
1968. Hann var einn af stofnendum
líftæknifyrirtækisins Diversa árið
1996 og gegndi stöðu forstjóra fyr-
irtækisins um tíma. Hann er nú
framkvæmdastjóri Fraunhofer-mið-
stöðvarinnar í sameindalíftækni í
Delaware. Jafnframt því að vera
formaður vísindaráðs Prokaria er
dr. Marrs ráðgjafi fyrirtækisins í
vísindum og stjórnun. Auk hans
skipa vísindaráð Prokaria þeir Will-
em DeVos, prófessor við Wagen-
ingen-háskólann í Hollandi og Guð-
mundur G. Haraldsson, prófessor
við Háskóla Íslands. Don C. Wiley,
prófessor við Harvard, sem fannst
látinn fyrir nokkru í Bandaríkjun-
um eftir að hafa verið saknað um
tíma, var einnig í vísindaráðinu.
Líftæknifyrirtækið Prokaria var
stofnað í júní 1998 og fékk árið eftir
sérleyfi til fimm ára, frá ríkisstjórn
Íslands, á leit að hitakærum örver-
um á helstu hverasvæðum Íslands.
Hjá Prokaria starfa 35 manns.
Reynsla í að koma
hugmyndum á framfæri
Marrs sagði í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins fyrir
skömmu að meginástæðan fyrir því
að hann hafi ákveðið að þiggja til-
boð um að verða formaður vísinda-
ráðs Prokaria væri góður árangur
af starfi fyrirtækisins svo og sér-
staklega góður orðstír Jakobs K.
Kristjánssonar, líftækniprófessors
og forstjóra þess. Hann sagði al-
gengt að efnafræðingar séu ekki
mjög opnir fyrir nýjungum á þeim
sviðum efna- og líftæknifræðinnar
sem þeir þekki ekki til. Þess vegna
þurfi oft utanaðkomandi aðila til að
hjálpa til við að koma nýjum hug-
myndum á framfæri. Hugsun við-
skiptalífsins þurfi því að koma að
rannsóknum á þessu sviði til að nýj-
ungar verði að veruleika. Þar hafi
hann töluverða reynslu enda starfað
á flestum sviðum líftækniiðnaðarins.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Dr. Barry Marrs, formaður vísindaráðs Prok-
aria, segir að fyrirtækið sé án efa í fremsta
flokki í heiminum í genaleit í náttúrunni.
Ódýrari og nátt-
úruvænni iðnað-
arframleiðsla
Brautryðjandi á sviði líftæknirann-
sókna hefur verið skipaður formaður
vísindaráðs Prokaria ehf.
BRIMRÚN ehf. í Reykjavík, sölu-
og þjónustufyrirtæki á Íslandi fyr-
ir Furuno-búnað í skip og báta, og
Haftækni ehf. á Akureyri hafa gert
með sér samning um samstarf við
sölu og þjónustu á Furuno-búnaði
á Norðurlandi. Samningurinn felur
m.a. í sér að Haftækni verður eitt
fyrirtækja sölu- og þjónustuaðili
fyrir Brimrúnu á Norðurlandi og
lætur jafnframt af sölu á öðrum
búnaði í samkeppni við Furuno. Í
fréttatilkynningu segir að meg-
inmarkmið samstarfsins sé að
styrkja stöðu fyrirtækjanna á
Norðurlandi og um leið Furuno á
Íslandi, með því að efla og bæta
viðhalds- og almenna þjónustu við
notendur Furuno-búnaðar þar.
Hjá Brimrúnu starfa ellefu
manns og er árið í ár tíunda starfs-
ár Brimrúnar. Aðalstarfsemi fyr-
irtækisins hefur frá byrjun verið
sala og þjónusta á Furuno-búnaði.
Haftækni hóf starfsemi á árinu
1986 og hefur meginstarfsemi fyr-
irtækisins ávallt verið þjónusta á
siglinga-, fiskileitar- og fjar-
skiptabúnaði. Hjá fyrirtækinu
starfa sex manns.
Haftækni selur
Furuno-búnað
Morgunblaðið/Kristján
HALDIÐ var áfram að eyða skjölum
hjá Enron-orkufyrirtækinu banda-
ríska eftir að alríkisstjórnin hóf rann-
sókn á málefnum fyrirtækisins, að því
er lögfræðingar hluthafa í fyrirtæk-
inu fullyrða. Fulltrúar Enron kváðust
myndu kanna málið.
Fyrrverandi framkvæmdastjóri
hjá Enron, Maureen Castaneda, sem
var sagt upp störfum hjá fyrirtækinu
fyrr í þessum mánuði, sagði á mánu-
dagskvöldið að skjöl hefðu verið sett í
tætarann á bókhaldsdeild Enron.
Castaneda safnaði nokkrum þess-
ara tættu skjala og mun bera vitni af
hálfu stefnenda sem höfðað hafa mál
vegna taps á hlutafé með hruni
Enron. William Lerach, lögfræðingur
fyrir hóp hluthafa, greindi frá þessu.
„Það eru engin fordæmi fyrir svona
umfangsmikilli eyðingu sönnunar-
gagna,“ sagði Lerach. „Það var ekki
bara einu skjali eytt heldur er útlit
fyrir að hundruðum þúsunda hafi ver-
ið eytt.“
Castaneda var yfirmaður í þeirri
deild Enron sem sá um erlendar fjár-
festingar. Hún sagði í viðtali við
fréttastofu ABC-sjónvarpsstöðvar-
innar að hún hefði orðið vitni að eyð-
ingu skjala sem hefði hafist í lok nóv-
ember og haldið hefði verið áfram að
minnsta kosti þangað til hún fór frá
fyrirtækinu í annarri viku janúar.
Endurskoðandi Enron, fyrirtækið
Andersen, hefur þegar viðurkennt að
þúsundum skjala varðandi Enron hafi
verið fargað á skrifstofum Andersen í
Houston. En fullyrðingar Castaneda
eru þær fyrstu þess efnis að Enron-
fyrirtækið sjálft hafi eytt mikilvægum
skjölum.
Vafasöm sameignarfyrirtæki
Að sögn Pauls Howes, lögfræðings
sem vinnur með Lerach, vörðuðu sum
skjalanna, sem var eytt, umdeild sam-
eignarfyrirtæki sem Enron stofnaði
og hétu t.d. Jedi II og Chewco. Tap á
slíkum sameignarfyrirtækjum var
meginástæðan fyrir því að Enron
varð að lokum gjaldþrota.
„Við erum að rannsaka kringum-
stæður þessarar meintu eyðilegging-
ar á skjölum,“ sagði Robert Bennett,
lögmaður í Washington, sem er
fulltrúi Enron, í yfirlýsingu á mánu-
dagskvöldið. Bennett sagði að Enron
hefði gefið nokkrum sinnum út skrif-
leg fyrirmæli í október í fyrra til allra
starfsmanna fyrirtækisins þar sem
þeim var gert að „varðveita öll viðeig-
andi skjöl í ljósi væntanlegra máls-
höfðana“.
Ken Johnson, talsmaður orku- og
viðskiptanefndar fulltrúadeildar
bandaríska þingsins, sagði að rann-
sóknarfulltrúar þingsins myndu at-
huga þessar ásakanir. „Þetta dapur-
lega mál versnar með hverri mínútu,“
sagði hann. „Það er eitt að taka slæm-
ar ákvarðanir í viðskiptum. En það er
allt annað mál að reyna að fela slæm-
ar viðskiptaákvarðanir.“
Howes sagði að þeim starfsmönn-
um Enron, sem sagt hafi verið upp
störfum, hefði verið sagt að safna
saman skjölum í kassa og afhenda þá
fulltrúum fyrirtækisins, sem fóru í
gegnum skjölin og settu á endanum
fjölda þeirra í tætarann. Hefði tæt-
ingin byrjað um leið og uppsagnirnar
er fylgdu í kjölfar gjaldþrots Enron
annan desember og færst í aukana
um jól og áramót. Sagði Howes enn-
fremur, að skjöl, sem hefði verið eytt,
hefðu verið frá 1994, að minnsta kosti,
fram til 20. desember í fyrra.
Howes segir þetta afgerandi vís-
bendingu. „Þvert á þrenn skrifleg fyr-
irmæli um að gera þetta ekki var
starfsfólkinu skipað að gera þetta,“
sagði hann. „Það voru stórar hrúgur
af þessu. Tætingin færðist í aukana á
síðustu vikunum.“
Mark Palmer, talsmaður Enron,
sagði að fyrirtækið „vissi ekkert um
þau mál sem lögfræðingar stefnenda
eru að flagga framan í fjölmiðla.“
Yfirheyrslur vegna
Andersens
Rannsóknarfulltrúar þingsins eru
nú að undirbúa yfirheyrslur, er hefj-
ast eiga á morgun, vegna eyðingar
þúsunda skjala á skrifstofum endur-
skoðunarfyrirtækisins Andersen.
Rannsóknarundirnefnd orku- og
viðskiptanefndarinnar hafnaði á
mánudaginn beiðni frá David B.
Duncan, sem var hæst setti starfs-
maður Andersens er sinnti endur-
skoðuninni fyrir Enron, þar til hann
var rekinn í síðustu viku vegna
meintrar eyðingar skjala. Duncan
segist hafa verið að fara að fyrirmæl-
um frá yfirmönnum sínum.
Í bréfi til nefndarinnar sagði lög-
maður Duncans, Robert Giuffra, að
það væri of snemmt að krefjast vitn-
isburðar af hálfu skjólstæðings síns.
Sagði Giuffra að Duncan vildi fá að
fara yfir skjöl sem Andersen hefði lát-
ið nefndinni í té, en hefði enn ekki lát-
ið hann fá. Um er að ræða eyðingju
skjala hjá Andersen varðandi Enron,
en þeim mun hafa verið eytt eftir að
endurskoðandinn vissi að bandaríska
verðbréfa- og viðskiptaráðið væri far-
ið að kanna gjaldþrot Enron.
Þegar Duncan var rekinn sagði
Joseph F. Berardino, yfirfram-
kvæmdastjóri Andersens, að Duncan
hefði skipulagt eyðingu skjala. Fyr-
irtækið myndi ekki þola „siðlausar
gjörðir, stórfelldan dómgreindar-
skort og brot á vinnureglum okkar að
yfirlögðu ráði.“
Í einkaviðtölum við þingnefndar-
menn í síðustu viku sögðu Duncan og
annar starfsmaður Andersens, Mich-
ael C. Odom, að fleiri starfsmenn end-
urskoðunarfyrirtækisins hefðu verið
„við borðið“ þegar minnisblað um
eyðingu skjala var rætt. Lögfræðing-
ur Andersens, Nancy Temple, sendi
minnisblað 12. október þar sem ítrek-
að var við starfsmenn fyrirtækisins að
það væri stefna þess að losa sig við
ónauðsynleg skjöl.
Mánuði síðar, og hátt í þrem vikum
eftir að Enron upplýsti að verðbréfa-
og viðskiptaráðið væri að rannsaka
málefni fyrirtæksins, skrifaði Temple
annað minnisblað þar sem starfsfólki
Andersens var sagt að geyma skjöl
varðandi Enron.
Maureen Castaneda sýnir fréttamönnum ABC-sjónvarpsins tætlurnar
af skjölum sem hún segir að hafi verið eytt.
Eyddu skjölum eftir
að rannsókn hófst
Houston. The Los Angeles Times.
AP
’ Þetta dapurlegamál versnar með
hverri mínútu. ‘
STJÓRNVÖLD í Pakistan vísuðu því
á bug í gær að þau hefðu staðið að
baki árás á menningarmiðstöð
Bandaríkjanna í borginni Kalkútta á
Indlandi í gærmorgun. Innanríkis-
ráðherra Indlands hafði áður fullyrt
að hópur sem lýsti ábyrgð á tilræðinu
tengdist leyniþjónustu Pakistanhers.
Árásin var gerð um klukkan hálf
sjö að staðartíma í gærmorgun. Fjór-
ir árásarmenn á tveimur mótorhjól-
um keyrðu upp að menningar-
miðstöðinni og skutu með AK-47
rifflum að indverskum lögreglumönn-
um sem stóðu þar vörð. Fimm lög-
reglumenn féllu í árásinni og um tutt-
ugu manns særðust, allt Indverjar.
Tilræðismennirnir komust undan.
Í menningarmiðstöðinni eru meðal
annars bókasafn og upplýsingaskrif-
stofa á vegum bandaríska sendiráðs-
ins, en flestir starfsmennirnir eru
Indverjar. Engir Bandaríkjamenn
voru í byggingunni þegar árásin var
gerð. Vörður var aukinn við allar op-
inberar byggingar í Vestur Bengal-
fylki í kjölfar tilræðisins, sem og við
bandaríska sendiráðið í Nýju Delhí.
Indverski innanríkisráðherrann,
Lal Krishna Advani, hafði eftir lög-
reglunni í Kalkútta að hryðjuverka-
hópur, sem tengdist leyniþjónustu
pakistanska hersins, hefði lýst ábyrgð
á tilræðinu í símtali frá Dubai. Emb-
ættismenn í innanríkisráðuneytinu
sögðu að um væri að ræða hreyf-
inguna Harkat-ul-Jihad-i-Islami, sem
hefur bækistöðvar í Pakistan og hefur
átt í skærum við indverska herinn í
Kasmír-héraði. Talsmenn hreyfingar-
innar neituðu þessum fullyrðingum.
Mohammed Aziz Khan, talsmaður
pakistanska utanríkisráðuneytisins,
vísaði því á bug að pakistanska leyni-
þjónustan hefði átt aðild að tilræðinu.
„Þetta eru algjörlega tilhæfulausar
ásakanir,“ sagði Khan í yfirlýsingu
sinni og fordæmdi árásina.
Fimm falla í árás á menningarmiðstöð Bandaríkjanna í Kalkútta
Pakistanar neita
aðild að tilræðinu
Islamabad, Kalkútta, Nýja Delhí. AFP, AP.