Morgunblaðið - 06.03.2002, Síða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 6. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SIV Friðleifsdóttir umhverf-isráðherra kynnti stefnu-mótunina fyrir frétta-mönnum í gær og sagðist
þar vera bjartsýn á að það tækist
að staðfesta Kyoto-bókunina fyrir
þinglok í vor. Málið ætti að vera vel
kynnt fyrir þingmönnum. Aðildar-
ríki loftslagssamningsins vinna nú
að því að staðfesta bókunina, sem
var frágengin í nóvember árið
2001, fyrir leiðtogafund um sjálf-
bæra þróun í Jóhannesarborg í
S-Afríku í haust. Formlega verður
það svo í verkahring utanríkisráð-
herra að staðfesta bókunina fyrir
Íslands hönd, líkt og gildir almennt
með alþjóðasamninga.
Til að loftslagssamningurinn öðl-
ist gildi þurfa ríki að staðfesta bók-
unina sem samanlagt losa 55% af
losun iðnríkjanna á gróðurhúsaloft-
tegundum. Aðildarríkin stefna að
því að klára fullgildinguna fyrir 1.
júní nk. en Siv sagði að sum lönd
gætu átt í erfiðleikum í þeirri vinnu
og nefndi hún Danmörku sem
dæmi um það. Danir teldu sig hafa
fengið ranga viðmiðun á losun
gróðurhúsalofttegunda árið 1990.
Kyoto-bókunin við Rammasamn-
ing Sameinuðu þjóðanna um lofts-
lagsbreytingar var samþykkt á
fundi aðildarríkja samningsins í
árslok 1997. Nokkuð dróst að
ganga endanlega frá útfærslu
ákvæða bókunarinnar og þar með-
töldu íslenska ákvæðinu svonefnda.
Frá þessu var gengið á sjöundu
ráðstefnu aðildarríkja samningsins
í Marrakesh í nóvember sl. sem
fyrr segir. Nú liggja fyrir hverjar
skuldbindingar Íslands og annarra
ríkja verða samkvæmt bókuninni.
Heimildir Íslands til losunar
Heimildir Íslands til útstreymis
gróðurhúsalofttegunda, eða losun-
ar, eru tvíþættar. Í fyrsta lagi á al-
mennt útstreymi gróðurhúsaloft-
tegunda frá Íslandi ekki að aukast
meira en sem nemur 10% frá árinu
1990. Það þýðir að útstreymið á að
vera innan við 3,2 milljónir tonna
koltvíoxíðgilda árlega að meðaltali
árin 2008 til 2012. Þetta er mjög
nálægt sérstakri útstreymisspá
sem stjórnvöld létu gera með að-
stoð nokkurra stofnana. Þar er
heildarútstreymið á árunum 2008–
2012 áætlað 3 milljónir tonna að
teknu tilliti til 200 þúsund tonna
sem nást með bindingu kolefnis í
landgræðslu og skógrækt.
Í öðru lagi á koltvíoxíðútstreymi
frá nýrri stóriðju eftir árið 1990,
sem fellur undir íslenska ákvæðið,
ekki að vera meira en 1,6 milljónir
tonna árlega að meðaltali fyrir
sama tímabil. Miðað við fyrirhug-
aðar álversframkvæmdir á þetta
markmið að nást, svo fremi sem
tímamörk standast eins og með
Kárahnjúkavirkjun. Hafa þrjú
verkefni þegar náð 5% viðmiðunar-
mörkum íslenska ákvæðisins, þ.e.
stækkun verksmiðju Ísals, stækk-
un Járnblendifélagsins á Grundar-
tanga og ný verksmiðja Norðuráls.
Fimm prósentin eru stærðarmörk
sem einstök verkefni þurfa að ná til
þess að falla undir íslenska ákvæð-
ið, sem miðast við að losun kol-
tvíoxíðs frá nýju stóriðjuverkefni
eða stækkun eftir 1990 auki út-
streymi á einhverju ára samnings-
tímans um meira en 5% af allri los-
un gróðurhúsalofttegunda hér á
landi árið 1990.
Á kynningarfundi með umhverf-
isráðherra í gær kom fram að um-
fangsmikið samráð hefði farið fram
innan stjórnarráðsins um stefnu-
mörkun í loftslagsmálum. Sérstak-
ur stýrihópur ráðuneytisstjóra fól
starfshópi, skipuðum fulltrúum
sömu ráðuneyta, að vinna drög að
þessari stefnumörkun. Hópnum
stýrði Magnús Jóhannesson, ráðu-
neytisstjóri í umhverfisráðuneyt-
inu. Stefnumörkunin felur í sér til-
lögur um ráðstafanir á næstu árum
sem leiða eiga til lækkunar á út-
streymi gróðurhúsalofftegunda eða
aukningar á bindingu kolefnis.
Helstu ráðstafanir eru taldar hér
upp á síðunni.
Siv sagði að fullgilding á bókun-
inni væri í fullum gangi hjá rík-
isstjórninni. Málið færi svo bráð-
lega til Alþingis sem þingsályktun
frá utanríkisráðherra.
Ætti að skila nærri
700.000 tonna minni losun
Umhverfisráðuneytið hefur
heildarumsjón með framkvæmd
loftslagssamningsins og Kyoto-
bókunarinnar hér á landi.
í samgöngum verða á áby
gönguráðuneytisins, brey
skattlagningu á dísilbílum
fjármálaráðuneytisins, or
aðaraðgerðir í fiskiskipafl
ábyrgð sjávarútvegsráðun
ráðstöfun íslenska ákvæð
aðgerðir til þess að halda ú
flúorkolefna í lágmarki á
iðnaðarráðuneytisins, takm
urðun sorps og útstreymi
unarstöðum á ábyrgð um
ráðuneytisins, binding
með ræktun á ábyrgð land
ráðuneytisins og rannsókn
og fræðsla sameiginlega
allra ráðuneytanna. Þess
mótun verður svo endursk
ið 2005 eftir því sem tilefn
sagði Siv á fundinum í gær
ári ber aðildarríkjum Ky
unarinnar að sýna fram
anlegan árangur í þeirri vi
Stefnumörkun stjórnvalda um skuldbindingar loftsl
Stefnt að stað
ingu Kyoto-bók
fyrir þinglo
Morgunbl
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra kynnti stefnumörkun
valda vegna Kyoto-bókunarinnar á fundi með fréttamönnum
Við hlið hennar er Magnús Jóhannesson, ráðuneytisstjóri í umh
ráðuneytinu, og lengst til vinstri er Óttar Freyr Gíslason, starfs
stýrihópsins sem mótaði stefnumörkunina.
Ríkisstjórnin samþykkti í gær stefn
mörkun um ráðstafanir til að standa
skuldbindingar loftslagssamningsins
Kyoto-bókunarinnar á árunum 2008–2
Umhverfisráðherra er bjartsýnn á að
landi takist að staðfesta bókunina áðu
leiðtogafundur um sjálfbæra þróun
fram í S-Afríku næsta haust.
 Draga á úr útstreymi gróðurhúsalofttegunda frá samgöngu
með almennum aðgerðum og með breytingum á skattlagnin
dísilbílum, sem leiða á til aukningar í innflutningi á slíkum
til einkanota á kostnað bensínbíla.
 Tryggja á að fyrirtæki í áliðnaði geri fullnægjandi ráðstafa
þess að halda útstreymi flúorkolefna frá framleiðslunni í lá
marki.
 Leita á leiða til að draga úr orkunotkun í fiskiskipaflotanum
 Draga á úr urðun úrgangs og útstreymi gróðurhúsalofttegu
frá urðunarstöðum.
 Auka á bindingu kolefnis með skógrækt og landgræðslu.
 Leggja á áherslu á rannsóknir á þeim þáttum sem áhrif haf
streymi gróðurhúsalofttegunda.
 Efla á fræðslu og upplýsingagjöf til almennings um leiðir ti
að draga úr útstreymi sömu lofttegunda.
Ráðstafanir stjórnvald
LÝÐRÆÐI Á NETINU
Eitt grundvallaratriði lýðræðis erað færa valdið til fólksins, að
almenningur geti lagt sitt af mörk-
um til að hafa áhrif á samfélag sitt
og umhverfi. Um þessar mundir er
verið að gera ýmsar tilraunir hér á
landi til að auka þátttöku borgar-
anna í sveitarstjórnarmálum og
tengjast þær Staðardagskrá 21 um
markmið og leiðir að sjálfbærri þró-
un. Um helgina var opnaður sérstak-
ur hverfavefur í Mosfellsbæ og er
hann í tengslum við kynningu á
Staðardagskrá 21, sem um þessar
mundir fer fram á Bókasafni Mos-
fellsbæjar.
Á hverfavefnum geta íbúar Mos-
fellsbæjar nálgast upplýsingar á
Netinu um hverfið, sem þeir búa í,
og skrifar Jóhann Sigurjónsson bæj-
arstjóri íbúum hvers hverfis fyrir
sig bréf þar sem hann fjallar um ým-
is mál, sem hverfin varða. Um leið
hvetur Jóhann íbúa Mosfellsbæjar
til að nota sér vefinn:
„Ítrekað skal að hér hefur verið
fjallað um þau atriði sem fram komu
í athugasemdum frá íbúum hverfis-
ins. Það er því ekki ólíklegt að til
staðar séu önnur atriði sem brenna á
íbúunum og ekki hefur verið fjallað
um hér í þessum stutta pistli. Ég vil
því hvetja þig til að koma með
ábendingar um málefni sem þú ert
óánægður með eða fá frekari skýr-
ingar á þeim atriðum sem fjallað er
um hér að framan. Einnig væri gott
að heyra af því sem þér finnst vel
gert og þú ert ánægður með.“
Vefurinn er einfaldur og aðgengi-
legur, en vitaskuld er umræða á hon-
um lítið farin af stað eftir svo stutt-
an tíma. Tilraun af þessu tagi
byggist á því að umsjónarmenn
heimasíðunnar og bæjaryfirvöld
verði vakandi yfir þeim athugasemd-
um, sem berast frá íbúum, þannig að
gagnvirkni miðilsins og möguleikar
til að koma af stað gagnlegri um-
ræðu verði nýttir eftir megni.
Það kann að virðast mikið í lagt að
viðhafa stór orð um grundvöll lýð-
ræðisins í sambandi við opnun á nýj-
um vef, en því má ekki gleyma að öll
viðleitni til að færa valdið nær íbú-
um landsins og auka þátttöku þeirra
og áhrif í sambandi við ákvarðanir
er af hinu góða.
BÆNDUR OG AFURÐASALA
Búnaðarþing stendur yfir þessadagana og ljóst að afurðasölu-mál bænda eru þar mjög til
umræðu. Í setningarræðu sinni sagði
Ari Teitsson, formaður Bændasam-
takanna, m.a.:
„Möguleikar bænda á að vinna af-
urðir sínar og markaðssetja með
hagkvæmum hætti ráða einnig miklu
um samkeppnishæfni landbúnaðar-
ins. Á því sviði er víða pottur brotinn
hérlendis. Nágrannar okkar á Norð-
urlöndunum hafa komið stærstum
hluta búvöruvinnslu sinnar fyrir í
framleiðendasamvinnufélögunum og
byggja þar á langri reynslu. Áratuga
samstarf mikils hluta íslenzkra
bænda í kjötvinnslu missti fótfestu
við fall Sambandsins þótt endalokin
væru raunar ekki staðfest fyrr en við
gjaldþrot Goða á liðnu sumri. Mjólk-
uriðnaðurinn á Norðurlandi á einnig í
vanda, m.a. vegna þátttöku í sam-
vinnufélögum í blönduðum rekstri.
Staða afurðavinnslu er því ekki sú,
sem bændur hefðu kosið, og það veik-
ir samkeppnishæfni íslenzks land-
búnaðar.“
Sú staða afurðastöðvanna, sem Ari
Teitsson lýsir með þessum orðum, er
umhugsunarefni. Ekki sízt vegna
þess að afkoma of margra bænda er
óviðunandi. Þótt neytendum finnist
hátt verð á ýmsum landbúnaðaraf-
urðum er ljóst að bændur fá ekki í
sinn hlut nema tiltölulega lítinn hluta
af því verði sem neytendur borga fyr-
ir vöru þeirra.
Kaupmenn og þá ekki sízt tals-
menn stórmarkaða halda því fram og
færa nokkur rök fyrir máli sínu að
hlutur smásölunnar í verði búvara sé
mjög takmarkaður.
Ef það er rétt og með hliðsjón af
þeirri vitneskju, sem fyrir liggur um
afkomu bænda, er eðlilegt að spurt sé
hvort afurðastöðvarnar taki svo mik-
ið í sinn hlut. Þegar í ljós kemur að
þær standa líka höllum fæti er nær-
tækt að spyrja hvað sé að.
Bændur og afurðastöðvarnar
framleiða og vinna matvöru sem mik-
il og traust eftirspurn er eftir. Hvað
veldur því, þegar svo öruggur mark-
aður er fyrir hendi, að þeir sem koma
að framleiðslu, vinnslu og dreifingu
geta ekki búið við sæmilega afkomu?
Í ræðu sinni við upphaf Búnaðar-
þings sagði Guðni Ágústsson land-
búnaðarráðherra m.a.:
„Við vitum að sláturhúsum hefur
fækkað umtalsvert en við trúum að
þau þurfi að vera í hverjum lands-
fjórðungi, jafnvel litlar einingar. En
það má ekki gerast hvað sem það
kostar. Er það t.d. rétt, sem ágætur
Vestfirðingur sagði við mig, að eftir
að þeir hættu að reyna að reka slát-
urhús hefðu tekjur hans aukizt um-
talsvert. Áður hefði hluti tekna farið í
hlutafjárkaup eða reddingar til
skamms tíma sem engu skiluðu þegar
upp var staðið.“
Auðvitað er það svo eins og land-
búnaðarráðherra víkur að með óbein-
um hætti í þessum orðum að vinnslu-
stöðvarnar hafa verið alltof margar.
En þeim hefur fækkað. Mjólkurbúum
hefur fækkað og sláturhúsum hefur
fækkað. Ekki fer á milli mála að þessi
rekstur hefur um langt árabil verið
mjög óhagkvæmur og lagst af mikl-
um þunga á bændur. Hins vegar er
ljóst að tækifæri bænda til að ná
fram betri kjörum hlýtur að felast í
aukinni rekstrarhagkvæmni vinnslu-
stöðvanna. Smásöluverðið tekur mið
af þeirri samkeppni sem ríkir á
markaðnum í matvörum almennt.
Leiðin til betri lífskjara fyrir bændur
landsins hlýtur því að byggjast á
aukinni hagkvæmni í eigin rekstri og
ódýrari vinnslu afurðanna í vinnslu-
stöðvunum.