Morgunblaðið - 11.06.2002, Síða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 2002 33
ÞAÐ er búið að
blása til orrustu um
fjórflokkakerfið. Þetta
er öllum ljóst eftir
sveitarstjórnarkosn-
ingarnar 25. maí 2002.
Eftir þessar kosning-
ar standa vinstri
grænir sem lítið
flokksbrot sem for-
maður flokksins lýsti
undanbragðalaust
bæði í sjónvarpinu og
Morgunblaðinu að
væri komið til að vera,
enda buðu vinstri
grænir fram klofn-
ingsframboð þar sem
flokkurinn gat komið
því við og er nú lagður af stað í
enn eina pólitíska eyðimerkur-
göngu sem sligast áfram, jafnvel
árum eða áratugum saman, þar
sem grænir hagar blasa við sjónum
flokksmanna og raunveruleikinn
víkur fyrir rómantík sjálfstæðis-
baráttunnar og sjálfsblekking sem
stundum er komin í þriðju kynslóð
og byggir á óbreyttri heimsmynd
sem var mótuð á fyrrihluta síðustu
aldar. Þessari heimsmynd er þægi-
legt að una á efri árum og hún á og
mun alltaf eiga aðgang að ómótaðri
hugsun æskunnar. Á þessum
þekkta grunni hefur stjórnmála-
flokkurinn vinstri grænir verið
stofnaður og slíkur flokkur mun
aldrei geta tekist á við ábyrga
stjórnun á þeirri gerð þjóðfélags
sem við búum í.
En það voru fleiri en vinstri
grænir sem fengu skilaboð í þess-
um kosningum. Skilaboðin til Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík voru
skýr. Það er ekki lengur hægt að
hengja Reykjavík aftan í flokks-
vagn sem er ekki að þjóna hags-
munum borgarbúa
heldur hagsmunum
flokksins og jafnvel
einstaklinga innan
flokksins. Það ber allt
að sama brunni. Kjós-
endur spyrja um trú-
verðugleika. Ekki
flokka.
Og Framsóknar-
flokkurinn fær líka
sín skilaboð. Með enn
einni kjördæmisbeyt-
ingunni verður nýtt
áreiti á íslenska
tungu. Bændaflokk-
ur? Miðjuflokkur. Það
verður ekki bæði
sleppt og haldið.
Hlutverk Framsóknarflokksins er
auðvitað að vera miðjuflokkur. Það
þýðir ekki að flokkurinn fari alltaf
„hina leiðina“. Og það verður spurt
um trúverðugleika Framsóknar-
flokksins. Hlutverk hans verður
ekki langlíft í þríflokkakerfinu ef
ekki verða þar menn sem þóknast
ekki allt. Menn sem þora að standa
upp og segja í grundallarmálum:
Hingað og ekki lengra.
Samfylkingin fær kannski
óvæntustu skilaboðin í sveitar-
stjórnarkosningunum. Raunveru-
lega þessi. Hættið að rífast, Farið
að vinna í þeim raunveruleika sem
blasir við. Úrslit kosninganna voru
þarna skýr. Það er margt að í
Samfylkingunni. Ekki síst hinn
gamli draugur að halda að það sé
góð þingmennska að vera í ræðu-
stól Alþingis með áróðursþus og sí-
bylju. Þessi blekking á sér skýr-
ingar bæði sögulegar og svo vegna
yfirboða vinstri grænna. Vissulega
eru að verða þarna breytingar og
einn og einn þingmaður Samfylk-
ingarinnar hefur breytt málflutn-
ingi sínum. Hér verða tekin dæmi
úr þingliði Samfylkingarinnar – af
fjórum þingkonum. Svanfríður
Jónasdóttir, sem raunar er oft
vitnað í utan flokksins og Bryndís
Hlöðversdóttir sem tekur nú góðar
rispur í málefnalegum umræðum
og svo Jóhanna Sigurðardóttir og
Rannveig Guðmundsdóttir sem eru
með reyndustu þingmönnum en
komast ekki út úr svarthvítu mess-
unni. Þannig þurfa allir þingmenn
að endurskoða stöðu sína.
Samfylkingin fékk tilboð í sveit-
arstjórnarkosningunum: Ef þið
verðið trúverðug kjósum við ykk-
ur. Ef þið svarið ekki kallinu núna
mun fjórflokkakerfið lifa áfram.
Það er augljóst að pólitísk staða
í landinu veltur á þróun Samfylk-
ingarinnar. Það liggur engin leið
til baka. Í þriggja flokka kerfinu
eru Sjálfstæðisflokkur, Framsókn-
arflokkur og Samfylkingin. Í þessu
kerfi er alltaf neitunarvald mið- og
vinstriflokksins ef ganga á af vel-
ferðarþjóðfélaginu dauðu eins og
stöðugar kröfur eru um frá nýju
peningastéttinni. Því verður ekki
trúað að almenningur í vinstri
grænum taki þátt í þessum harm-
leik eftir allt sem á undan er geng-
ið.
Alþingiskosning-
arnar árið 2003
Hrafn
Sæmundsson
Höfundur er fyrrv.
atvinnumálafulltrúi.
Kosningar
Kjósendur spyrja, segir
Hrafn Sæmundsson,
um trúverðugleika
en ekki flokka.
ÞAÐ er skrítinn
þjóðflokkur framsókn-
armenn! Hér í Skaga-
firði settu þeir Vill-
inganesvirkjun á
oddinn í sveitarstjórn-
arkosningunum þrátt
fyrir að leitun sé að
verri kosti í virkjunar-
málum – nánast hver
bæjarlækur hag-
kvæmari og óhætt að
tala um skemmdar-
verk á ferðaþjónustu
svæðisins. Nú fer Val-
gerður Sverrisdóttir
iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra svo fram
með sameiningu RARIK, Norður-
orku og Orkubús Vestfjarða í eitt
fyrirtæki með höfuðstöðvar á Ak-
ureyri. Til að taka steininn úr bæt-
ir Árni Steinar Jóhannsson, þing-
maður VG, við að þá verði
Akureyringar að eiga meirihluta í
hinu nýja fyrirtæki! Ef þetta er
ekki framsóknarmennskan á hæsta
plani þá veit ég ekki hvar hana er
að finna! Stofna orkufyrirtæki úr
þremur tapfyrirtækjum, framleiða
nánast enga orku, eiga enga veru-
lega hagkvæma virkjunarkosti og
planta svo forstjóranum niður í
túnfótinn hjá ráðherranum, allt á
þeirri forsendu að þetta sé lands-
byggðarstefna! Trúir ráðherra og
aðrir „framsóknarmenn“ virkilega
að þetta sé einmitt það sem lands-
byggðina vantar – forstjóri á Ak-
ureyri. Það er að vísu fækkað um
tvo og sennilega forstjórinn á Ak-
ureyri „framsóknartryggður“ eins
og RARIK-stóllinn nú – en samt
ótrúleg þröngsýni og skapar ekki
beint velvild til Eyjafjarðarsvæð-
isins hjá öðrum landsbyggðarsvæð-
um, sem sýnast heldur afskipt í
flestu tilliti! (Þó er gert ráð fyrir
pylsusölu á Blönduósi í byggða-
áætlun iðnaðarráðherra!)
Ég hef alltaf trúað – og trúi enn
að landsbyggðarstefna í orkumál-
um og það sem skipti okkur lang-
mestu væri að fá orku á sann-
gjörnu og samkeppnisfæru verði –
sem næst verði til stóriðju. Með
því gæfist tækifæri til að setja upp
fyrirtæki sem gætu keppt við sam-
bærileg fyrirtæki á suðvesturhorn-
inu og úti í heimi. Skoðun árs-
reikninga Landsvirkjunar sýnir
hvert orkuverðið er til stóriðju og
til almenningsveitna eins og t.d.
RARIK. Þá kemur eftirfarandi í
ljós:
Ár
Stóriðja,
aurar/kWh
Alm.veitur,
aurar/kWh
1997 100,9 219,0
1998 88,5 238,1
1999 89,6 241,5
2000 101,3 242,9
2001 124,5 244,9
Stóriðjuverðið er endanlegt verð til
þeirra fyrirtækja sem hana kaupa
og er enginn vsk. greiddur af þess-
ari framleiðslu. Alm.veitur eiga
eftir að bæta við sinni álagningu
auk þess sem vsk. kemur nánast
alltaf ofan á orkuverðið, stundum
beint en í öðrum tilfellum á vöruna
sem orkan hefur verið notuð til að
framleiða (nema varan sé flutt úr
landi). Því er ljóst að lægsta orku-
verð þeirra verður alltaf 3–4 kr/
kWh eða meira og vart er hægt að
biðja um lægra verð nema til komi
niðurgreiðsla úr ríkissjóði eins og
dæmi er um með orku til húshit-
unar og gróðurhúsaræktunar.
Stóriðjufyrirtækin eru samkv.
ársskýrslu Lands-
virkjunar Áburðar-
verksmiðjan, Ísal,
Járnblendiverksmiðj-
an, Norðurál og Fura
(Hafnarfirði). Allt eru
þetta fyrirtæki á
Ssuðvesturlandi og er
enginn efi að þetta
hjálpar þessu land-
svæði ekki lítið. Hins
vegar vitum við að
orkuvinnslan er nán-
ast öll utan þessa
svæðis – á lands-
byggðinni – sem hins
vegar nýtur lítils
hagnaðar – fær bara
skömm fyrir frekju og að greiða
hærra orkuverð. Á landsbyggðinni
fáum við aldrei orkufrek fyrirtæki
nema geta boðið orkuna á viðun-
andi verði, enda þekki ég ekkert
fyrirtæki með alvöru orkunotkun
þar nema Steinullarverksmiðjuna á
Sauðárkróki sem þó notar aðeins
um 22 GWh/ári til sinnar fram-
leiðslu(miðað við 2746 GWh til
ISAL, 1141 GWh til Norðuráls
2001 og 70 GWh til Áburðarverk-
smiðjunnar 2001). Steinullar-
verksm. kaupir orkuna á um 3–4
kr/kWh en ef litið er til innfluttrar
samkeppnisvöru er lítill vafi á að
hún er framleidd á orkuverði stór-
iðju þótt ég hafi ekki þær upplýs-
ingar staðfestar. Svo haldið sé
áfram með Steinullina þá er dreifi-
stöð Landsvirkjunar í Varmahlíð
og þar tekur RARIK við orkunni
og flytur um 25 km leið til Sauð-
árkróks. Við það hækkar orkan um
a.m.k. 2–3 kr/kWh umfram stór-
iðjuverðið. Það grátlega er hins
vegar að í Blönduvirkjun er næg
orka sem í reynd er ekki hægt að
flytja burt af svæðinu vegna þess
að línan til suðvesturhornsins flyt-
ur ekki meira og orkutap er svo
mikið. Samkvæmt upplýsingum
Orkustofnunar hefur Blönduvirkj-
un verið keyrð á 65–75% af skráðu
afli í mörg ár og notuð sem upp-
fylling til viðbótar við Kröfluvirkj-
un, sem er víst erfiðara að stjórna.
Það getur hins vegar enginn beðið
Landsvirkjun um betra verð – við
á landsbyggðinni erum ekki í við-
skiptum við fyrirtækið! Síðan geta
sveitarfélög á SV-horninu sett upp
orkuvinnslufyrirtæki á sínu svæði
(t.d. Svartsengi) með stuttar og
hagkvæmar dreifilínur, mikla notk-
un og þar með lægra verð, hætt
viðskiptum við RARIK sem situr
eftir með óhagkvæmu dreifilínurn-
ar á landsbyggðinni og sáralitla
notkun. Hin augljósa staðreynd
sem iðnaðarráðherra og ýmsir aðr-
ir virðast ekki sjá er að sameining
„smáorkufyrirtækja“ er á engan
hátt landsbyggðinni til framdráttar
en sameining allra þessara fyrir-
tækja við Landsvirkjun – með höf-
uðstöðvar og forstjóra í Reykjavík
– mundi e.t.v. skila landsbyggðinni
einhverju – að minnsta kosti mögu-
leikanum til að fara fram á veru-
lega lægra orkuverð til fyrirtækja
með mikla orkunotkun á lands-
byggðinni. Það er líka réttlætismál
að SV-land beri hluta dreifingar-
kostnaðar á landsbyggðinni í stað-
inn fyrir að fá stóriðjuorkuna alla
inn á þetta svæði með tilheyrandi
atvinnusköpun og tækifærum.
Ég held svei mér þá að það sé
kominn tími til að losna við bæði
framsóknarmenn og Eyfirðinga úr
ríkisstjórninni því þröngsýnna sér-
gæslufólk virðist vart að finna í
landinu, ekki bara í orkumálum
heldur ekki síður er viðkemur fisk-
veiðistefnunni eins og vel kom
fram við val á ræðumanni sjó-
mannadagsins á Akureyri – en það
er nú önnur Ella! Auk þess mætti
nú suðvesturhornið byrja aðeins að
hugsa jákvæðar til landsbyggðar-
innar, sem augljóslega á í vök að
verjast en leggur þó sitt af mörk-
um til þjóðfélagsins.
Sameining
RARIK og …?
Ragnar
Eiríksson
Höfundur er fyrrv. ráðunautur,
bóndi og versl.maður, Sauðárkróki.
Raforkusala
Ég held að það sé kom-
inn tími til, segir Ragn-
ar Eiríksson, að losna
við bæði framsókn-
armenn og Eyfirðinga
úr ríkisstjórninni.