Morgunblaðið - 21.07.2002, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JÚLÍ 2002 23
hátíð, keyrslan þétt og gítarfrasar
skarpir, mjög skemmtilegir.
Laugardaginn var samfelld dag-
skrá í einum salnum sem kallaðist
nýtt órafmagnað, en þar var að finna
ýmislega flytjendur sem treystu á
kassagítara og tilheyrandi lág-
marksmögnun. Tíu tónlistarmenn/
hljómsveitir tróðu þar upp en ekki
tókst að sjá alla. Mjög forvitnilegt
var framlag hljómsveitarinnar Klon-
dyke sem flutti sveitartónlistarskot-
ið popp með þunglyndislegum
dönskum textum. Góð sveit, en hún
varð til í kringum söngvarann, laga-
smiðinn og gítarleikarann Mikael
Ryberg Kristensen. Þess má geta að
fyrsta skífa Klondyke, Guld, kom út
fyrir stuttu og er allgóð.
Ein sveit til vakti athygli, The Bro-
ken Beats, mjög sýrð og geggjuð út-
gáfa af Júpíters með víruðum ofvirk-
um söngvara. Annað var
fulldauflegt, Zar og Labrador eins
og lapþunnt ávaxtate, The Resisters
of léttir (enn eitt hallærisnafnið),
Kent leiðinlega vandaðir að vanda,
Puddu Varano dauflegt en vel unnið
framúrstefnupopp, Portland De-
peche Mode frá helvíti, txture
gleymdi sér í tilraunamennsku,
Funclub gamaldags og þreytt og
Jupiter Day Unun á slæmum degi.
Hvernig hljómar Skandinavía?
Fróðlegt var spjall Davids Frick-
es, tónlistarblaðamanns hjá Rolling
Stone sem er einn helsti tónlistar-
blaðamaður Bandaríkjanna, en hann
fjallaði um norræna tónlist. Spjallið
var sett upp sem viðtal þar sem
danskur spyrill ræddi við Fricke. Sá
var aftur á móti ekki vanur viðtals-
töku, því umræður fóru um víðan völl
og því fékkst ekki svar við spurning-
unni sem slegið var fram í yfirskrift
spjallsins: Hvernig hljómar Skand-
inavía?; reyndar varla hægt að svara
því ef út í það er farið.
Fricke lagði meðal annars áherslu
á að mestu skipti fyrir hljómsveitir
að reyna ekki að hljóma eins og aðrar
hljómsveitir, að reyna ekki að vera
alþjóðlegar til þess eins að selja.
„Hvers vegna ætti ég að vilja kaupa
eftirlíkingar af tónlist sem ég þekki
og held jafnvel upp á?“ spurði hann
og svaraði sjálfur: „Fyrir mér skiptir
það eitt máli að menn séu sjálfum sér
trúir, að hljómsveitir varðveiti það
með sér sem geri þær sérstakar og
það er ekki síst þjóðernið. Með þessu
er ég ekki að segja að menn megi
ekki syngja á öðru en sínu móður-
máli, það er vitanlega val listamanns-
ins og ég ber fulla virðingu fyrir því
vali. Sá sem kýs að syngja á öðru
máli en sínu eigin verður þó að búast
við því að menn beini sjónum að því
hvernig honum tekst upp með það
ekki síður en hvernig honum tekst
upp með tónlistina yfirleitt. Oft eru
textar þess eðlis að engu skiptir á
hvaða máli þeir eru, en ég veit ekki
dæmi þess að menn hafi náð nokkr-
um árangri af viti með því að syngja
málfræðilega vitlausa enska texta
og/eða með slæmum hreim.“
Glíman við pylsusalana
Eins og nefnt er fyrir ofan er
framtíð samtaka danskra rokktón-
listarmanna, ROSA, í uppnámi því
ný ríkisstjórn hyggst skera niður í
menningarstarfi svo um munar. For-
maður ROSA, Gunnar Madsen, vill
þó ekki bara kenna nýrri stjórn um,
hann segir að ekki megi gleyma því
að sífelld togstreita innan embættis-
mannakerfis séu slíkri starfsemi oft-
ar en ekki fjötum um fót; ráðuneyti
og stofnanir glími um að hafa þessa
og hina starfsemina á sinni könnu til
að tryggja fjárstreymi og áhrif og
hann segist telja að ekki sé bara um
að kenna að nýir stjórnarherrar vilji
skera niður í styrktarkerfinu, heldur
sjái ýmsir innan stjórnkerfisins
tækifæri á að ná til sín fjármagni til
að breyta um áherslur. Hann vill
ekki afskrifa ROSA strax, en segir
að vissulega bendi margt til þess að
tveggja áratuga starfi ljúki um ára-
mót ef svo fer fram sem horfir.
„Væntanlega glíma menn við það
sama á Íslandi og hér í Danmörku að
tekist er á um það hvort tónlist eigi
að flokka sem iðnað eða sem list,
hvort pylsusalarnir eigi að ráða eða
listamennirnir. Ég stend með lista-
mönnunum, enda veit ég að ef þeir fá
að ráða fá pylsusalarnir líka að
dafna, en ef þeir síðarnefndu ná und-
irtökunum er ekkert pláss fyrir lista-
mennina.“
„Hann langar svo oft heim á Þórsmörk til
þín,
hann þráir svo ljóðin og vornæturfriðinn“
Hendingarnar eru úr kvæðinu
Sólskríkjan eftir Þorsteinn Erlings-
son. Þótt skáldið sé í hugum fólks
kennt við Hlíðarendakot í Fljótshlíð
var Þorsteinn fæddur í Stóru-Mörk
undir Eyjafjöllum. Lengi var ekið
gegnum hlaðið á leið í Þórsmörk. Nú
er vegurinn inn Markarfljótsaura
vestan við bæinn. Í Stóru-Mörk bjó
Ketill Sigfússon tengdasonur Njáls á
Bergþórshvoli. Bróðir hans var Þrá-
inn Sigfússon sem Skarphéðinn
Njálsson klauf í herðar niður,
„Skarphéðinn bar nú upp að fyrr og
höggur til Þráins með öxinni
Rimmugýgi og kom í höfuðið og
klauf ofan í jaxlana svo að þeir féllu
niður á ísinn“. Sögusviðið er tignar-
legt, Fljótshlíð og Tindfjallajökull og
Eyjafjallajökull. Á milli fjalla rennur
Markarfljót. Ís bráðnar ekki af efstu
tindum. Undan íshettunum hafa
komið ár og mótað landslagið. Und-
irhlíð Eyjafjallajökuls að norðan-
verðu er sundur skorin af ótalmörg-
um giljum og gljúfrum,
heitir á kortum Langanes
en þeir er gleggst þekkja
kalla Nes eða Merkurnes.
Um þetta svæði ætlum
við.
Við stöndum á hlaðinu í
Stóru-Mörk, innsta
Merkurbænum. Hann
stendur nálægt austan-
verðum sporði jökulsins
sem myndaði dalinn sem
Markarfljót rennur eftir.
Þetta er seint í júní. Sólin
skín á brekkurnar ofan
bæjarins og áberandi eru Bæjargil,
Kúadalur og Kúadalshnúkur. Yfir
gnæfa Rauðahraun og Dagmálafjall.
Við göngum austur túnið í útjaðri
slægjulanda. Í fyrsta áfanga inn á
Hnausabjalla. Ægifögur sjón blasir
við, innsti hluti Fljótshlíðar, Þórólfs-
fell, Tindfjöll og Tindfjallajökull. Við
göngum inn Seltungur og í Naut-
húsagil sem óhikað má telja náttúru-
perlu. Í þjóðsögu Þorsteins Erlings-
sonar segir frá bænum Nauthúsum.
Bjuggu þar þrír bræður, tveir ribb-
aldar og drykkjumenn en sá þriðji
góðmenni. Systur áttu þeir sem
kippti í kynið til þriðja bróðurins.
Hún var heitbundin bóndanum í
Stóra-Dal. Ofstopi og slark bræðr-
anna var mikið. Á endanum drepa
þeir bróður sinn og sitja um líf mágs
síns. En þegar fundum þeirra bar
saman við Markarfljót biðu bræð-
urnir lægri hlut, féllu í
fljótið og drukknuðu.
Þeir gengu aftur og riðu
húsum en mági þeirra
tókst að koma þeim fyrir.
Síðan hefur enginn búið í
Nauthúsum en þeir sem
næmir eru finna þar enn
hræringar.
Til að sjá ofan í gilið er
best að ganga með því að
vestan. Reyniviðarhrísla
vex út úr klettaveggnum.
Talið er að skógarreitur-
inn í Múlakoti í Fljótshlíð
sé að mestu upprunninn
úr Nauthúsagili. Lengra upp með er
foss umvafinn gróðri.
Við förum inn eftir gilinu og vöð-
um eða stiklum þar sem áin rennur
upp við klettavegginn. Framhjá
litlum fallegum fossi verður að nota
bæði hendur og fætur til að komast,
þó detta menn sjaldan í hylinn. Eftir
stutta göngu frá fossbrúninni er
miklu hærri foss og þar snúum við
tilbaka. Þegar út úr gilinu kemur eru
framundan Stóru-Merkurengjarnar
að næsta gili, Hellisseli. Upp af heitir
Brött og Brattidalur með efsta foss-
inn í Nauthúsaánni. Nú gerast fjöllin
hrikaleg, Framhamrar og Innhamr-
ar. Á milli er Grettisskarð. Furðu
vekur klettur eins og burst á bæ.
Upp af er Framheiði eða Merkur-
heiði inn að Illagili (sjá síðar). Smal-
ar þurfa að fara niður Innhamra. Það
ekki á færi lofthræddra.
Merkurker lætur lítið yfir sér, en
á vart sinn líka. Þetta er ker eða skál
og endinn á Illagili. Skálin er eins og
hún hafi verið glennt sundur í djúpa
og þrönga gjá sem áin rennur eftir.
Ekki er hún árennileg. Smali á að
hafa stokkið þar yfir.
Innan við Merkurker er Nón-
hnúkur og Selgil og uppaf Hrossa-
vallaheiði. Nú verður grófara undir
fæti, meiri aur og grjót af framburði
úr jöklinum. Innan við Selgil heitir
Kaplaskarð, Aksstaðagilin tvö og
milli þeirra Aksstaðahryggur. Talið
er að þar hafi staðið bær, Aksstaðir.
Engin merki sjást um það. Innan við
Innra-Aksstaðagil eru Loftin.
Næst eru Grýtugilin tvö. Á milli
Grýtuhryggur og Grýtutindur. Upp
hrygginn er styst á Goðastein, hæsta
tind Eyjafjallajökuls. Í Fremra-
Grýtugili er foss sem hægt er að
ganga á bakvið. Þar er fjárrétt sem
Stóru-Merkurbændur rúðu í fé fram
undir 1960. Ofan við blasir geysihár
móbergsklettur flatur að ofan og
heitir Steðji. Þá Steðjagil, Árnagil og
Árnahryggur og niður undan
Breiðaskriða. Undirlendið frá Grýtu
og inn að Breiðuskriðu heitir
Steinaskógalágar, þar átti Steina-
kirkja undir Eyjafjöllum skógar-
högg.
Fyrir innan Breiðuskriðu sjást
Kýlisgilin. Við það fremra er hóllinn,
Kýlir. Best er að ganga upp með
honum vestantil og niður að austan
og fá yfirlit yfir gilin. Inn af eru smá-
gil og lækirnir Smérgil og Innstu-
hausar. Láglendið innan við Kýlisgil-
in að Gígjökli heitir Jökultungur.
Neðan Smérgiljanna er Áslákshóll.
Fornminjafundur bendir til búsetu
fólks þar til forna. Jökulsá kemur
undan Gígjökli. Eldgos úr tindinum
varð á árunum 1821–23. Áður er talið
að jökullinn hafi náð lengra norður
og lón myndast eftir gos. Hér endar
Merkurnesið og ferðin.

     


  

 
  
     

             






    

    


  

   


 



 

 








 


 




 
 
 




   
  " 
 " 


  
#

 
#
  $ 


% !
#
 

#
 
!& 




 


 "   

 

  
! "# $



  

'

 

%




(

& 
 
)(






 
"  *


%*

 
' )   
%'  Norðurhlíðar
Eyjafjallajökuls
Ljósmynd/Leifur Þorsteinsson
Horft af Stóra-Dímon til Stóru-Merkur. Dagmálafjall og Eyjafjallajökull í baksýn.
Undirhlíð Eyjafjallajökuls að norðanverðu er
sundur skorin af ótalmörgum giljum og gljúfrum,
skrifar Leifur Þorsteinsson í lýsingu á þessum
slóðum.
Á slóðum Ferðafélags Íslands