Morgunblaðið - 24.11.2002, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 2002 33
um að efla getuna til þátttöku í friðargæslu
hefði verið vel tekið hjá NATO og í höfuð-
stöðvunum í Brussel væri talið að þessi áform
féllu vel að hugmyndinni um „sérhæfð fram-
lög“ aðildarríkjanna. Framlagið væri sem sagt
raunhæft fyrir Ísland og kæmi bandalaginu í
heild að gagni. Litið væri svo á innan NATO
að framlag Íslands væri mikilvægt, meðal ann-
ars vegna þess að um væri að ræða verðmæta
starfsmenn, sem væru dýrari en til dæmis
meðalhermaður.
Samskipti
NATO og
Rússlands
Þær breytingar, sem
átt hafa sér stað síð-
asta áratuginn, end-
urspeglast ekki síst í
samskiptum Atlants-
hafsbandalagsins og
Rússa. Stjórnvöld í Moskvu hafa frá því að
járntjaldið féll brugðist við stækkun NATO af
mikilli tortryggni. Þótt kalda stríðinu hafi ver-
ið lokið var engin launung á því að í Kreml var
litið á hugmyndir um að Eystrasaltsríkin, sem
áður voru hluti af Sovétríkjunum, gengju í
NATO sem beina ögrun við hagsmuni Rússa.
Halldór Ásgrímsson talar um byltingu í um-
hverfi öryggismála fyrir Íslendinga en hann er
ekki einn um að taka stórt til orða því að Ígor
Ívanov, utanríkisráðherra Rússlands, talar um
„umbreytingu“ Atlantshafsbandalagsins og
fagnar henni. Þetta sagði Ívanov í kjölfar þess
að fyrsti utanríkisráðherrafundur hins nýja
samstarfsráðs NATO og Rússlands var hald-
inn í Prag í gær, föstudag. Í yfirlýsingu fund-
arins sagði að stækkun bandalagsins „væri
ekki stefnt gegn öryggishagsmunum Rúss-
lands eða nokkurs annars samstarfsríkis.
Ívanov sagði á fundi með blaðamönnum að
sú umbreyting, sem orðið hefði á hermála-
stefnu NATO og ákveðin hefði verið á fund-
inum í Prag, væri fagnaðarefni og yki mögu-
leika á enn nánara samstarfi bandalagsins og
Rússlands. Þegar rússneskur fréttamaður
spurði Ívanov hvort Rússar hygðust bregðast
við því að landamæri NATO myndu senn fær-
ast alla leið upp að Pétursborg með því að
færa til hersveitir eða öðrum aðgerðum svar-
aði hann því til að allar ákvarðanir, sem teknar
hefðu verið í Prag, yrðu skoðaðar vandlega en
bætti við: „Í þessum yfirlýsingum var lögð
áhersla á að NATO lítur nú ekki á Rússland
sem andstæðing heldur sem samstarfsríki og
að í sameiningu standi Rússland og bandalagið
frammi fyrir nýjum ógnum og viðfangsefnum.
Jafnframt var lögð áhersla á að NATO þyrfti
að beina hernaðarstefnu sinni í nýjan farveg,
hverfa frá kaldastríðshugsunarhætti og horf-
ast í augu við nýjar ógnir og verkefni nú-
tímans. Við lítum svo á að þessari umbreytingu
NATO beri að fagna og líta á hana í almennu
samhengi alþjóðlegrar viðleitni til að tryggja
aukinn stöðugleika og öryggi í heiminum.“
Áhrif langt um-
fram efnahags-
legt bolmagn
Þótt Ívanov tali með
þessum hætti er ljóst
að Rússar líta stækk-
un NATO ekki með
velþóknun. Afstaða
ráðamanna í Moskvu
hefur hins vegar verið að þróast smátt og
smátt og sýna orð rússneska utanríkisráðherr-
ans að Rússar hyggja á áframhaldandi sam-
starf þrátt fyrir stækkun, sem þeir eru andvíg-
ir. Segja má að sú þróun hafi hafist eftir
hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11. september
2001 þegar Vladimír Pútín, forseti Rússlands,
lýsti yfir því að Rússar yrðu með í herförinni
gegn hryðjuverkum undir forustu Bandaríkja-
manna. Féllust Rússar á veru bandarísks her í
Mið-Asíu þrátt fyrir rótgróna tortryggni í garð
Bandaríkjamanna og fyrirætlana þeirra í þess-
um heimshluta.
Fréttaskýrendur hafa bent á að þegar kom
að því að ákveða hvernig ætti að bregðast við
eftir árásina 11. september hefðu Rússar gert
sér grein fyrir eigin veikleikum. Pólitíski ráð-
gjafinn Gleb Pavlovskí hefur lýst þessu þannig
að í raun hafi Rússar átt tvo kosti ætluðu þeir
að verja Rússland og verjast alþjóðlegum
hryðjuverkum. Þeir hefðu getað reynt að efla
eigin hernaðarviðbúnað og gert bandalag við
þau ríki sem liggja að landamærum Rússlands
í suðri í beinni samkeppni við Bandaríkja-
menn. Þau ríki standa hins vegar öll veikum
fótum og hefðu Rússar þurft að reiða sig á
bandamenn, sem í besta falli væri vart treyst-
andi, en í versta falli væru beinlínis fjand-
samlegir. Síðan hefði mátt búast við því að
reyndu þessi ríki að komast undan skugga
Rússlands hefðu Bandaríkjamenn komið þeim
til hjálpar og stutt þau. Hinn kosturinn hefði
verið að efla varnir Rússlands með því að auka
samstarf við Bandaríkjamenn og önnur vest-
ræn ríki og leita aukins samstarfs við Atlants-
hafsbandalagið. Þannig yrðu slegnar tvær
flugur í einu höggi. Ekki væri aðeins tekið á
ógninni í suðurhluta Rússlands, heldur væri
öryggið í vestri aukið um leið með því að auka
samskiptin við Bandaríkin og NATO og koma
á gagnkvæmum samningum og skuldbinding-
um.
Segja má að með því að taka þennan kost
hafi Pútín tekist meistaralega til. Ekki er nóg
með að fyrir vikið hafi öll gagnrýni á óverj-
anlega framgöngu Rússa í mannréttindamál-
um af hálfu vestrænna stjórnvalda mildast
verulega, heldur hefur honum tekist að
tryggja Rússum alþjóðleg áhrif, sem ekki eru í
neinu samræmi við efnahagslegan vanmátt
Rússlands um þessar mundir.
Morgunblaðið/RAX
Álftir á flugi.
Ef ríki á borð við
Eistland getur varið
milljörðum króna til
öryggismála hlýtur
sú þróun, sem nú er
hafin hér á landi, að
vera eðlilegur þátt-
ur í að Íslendingar
uppfylli þær skuld-
bindingar, sem
fylgja aðildinni að
varnarbandalagi.
Laugardagur 23. nóvember