Morgunblaðið - 18.08.2003, Side 17

Morgunblaðið - 18.08.2003, Side 17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. ÁGÚST 2003 17 á þeim gt mesta ni þeirra d á ? a lög um skistofn- arnir við Ísland séu sameign þjóð- arinnar. Fram hefur komið vilji stjórnmálamanna til að setja ákvæði þess efnis í stjórnarskrá og því hefur verið haldið fram að slíkt myndi vera ósamrýmanlegt aðild Íslands að Evrópusambandinu. Sú afstaða byggir á misskilningi. Eignarhald á auðlindinni skiptir engu máli fyrir reglur um stjórnun fiskveiða. Í 295. gr. Rómarsamningsins er kveðið á um að ekkert ákvæði samningsins raski fyrirkomulagi eignaréttar í að- ildarríkjunum. Þannig hafa til dæm- is heilu og hálfu atvinnugreinarnar verið þjóðnýttar og einkavæddar á víxl í aðildarríkjunum á gildistíma samningsins, án nokkurra vand- kvæða. Það sem skiptir máli og efnahagslífið er bundið af, eru grunnreglur Evrópusambandsins um bann við mismunun og – í tilviki sjávarútvegsins – um fyrirkomulag fiskveiðistjórnunar. Ef við yrðum aðilar að Evrópusambandinu myndu reglur um kvótaúthlutun fara eftir þeirri niðurstöðu sem Ís- land næði í aðildarsamningum rétt eins og kvótaúthlutanir fara í dag fram á grundvelli íslenskra laga, óháð því hvort auðlindin er eiganda- laus, í þjóðareign eða einkaeign. Að spyrja réttu spurninganna Enginn hefur haldið því fram í fullri alvöru að hægt sé að fá var- anlega undanþágu frá grundvallar- reglum Evrópusambandsins á sviði sjávarútvegsmála í aðildarsamningi. Þess vegna er óþarfi að spyrja stöð- ugt hvort slík undanþága fáist, því svarið er augljóslega neikvætt. Ef spurningin byggir á röngum for- sendum fæst alltaf vitlaust svar. Ut- anríkisráðherra hefur hins vegar í frægri ræðu í Berlín í hitteðfyrra lýst með skýrum hætti hvernig unnt væri að tryggja íslenska hagsmuni á sviði sjávarútvegsmála innan ramma sjávarútvegsstefnu Evrópu- sambandsins. Enginn hefur véfengt þá lýsingu með nokkrum haldbær- um rökum. Við þurfum því að fara að spyrja réttu spurninganna, ef við ætlum að fá gagnleg svör. Þegar horft er á staðreyndir þessa máls blasir við að forsvars- menn Evrópusambandsins, þeirra á meðal Franz Fischler, hafa gengið eins langt og ætlast má til í að út- skýra að í aðildarsamningum við Ís- land verði tekið tillit til íslenskra hagsmuna í sjávarútvegi. Þeir væru ekki starfi sínu vaxnir ef þeir lofuðu Íslendingum fyrirfram fullu forræði yfir sjávarútvegsmálum í íslenskri lögsögu. Þar sem Íslendingar hafa ekki sótt um aðild, hefur enginn embættismaður Evrópusambands- ins umboð frá aðildarríkjunum til að bjóða Íslendingum eitt né neitt. Hvenær hefur það gerst að annar samningsaðili falli frá öllum sínum kröfum áður en samningar hefjast? Á undanförnum vikum höfum við séð hverju forsætisráðherra og ut- anríkisráðherra hafa fengið áorkað með skynsamlegri málafylgju í samningum við Bandaríkin um framtíð varnarviðbúnaðar hér á landi, eftir að fyrir lá ákvörðun á æðstu stöðum í Washington sem gekk gegn íslenskum hagsmunum. Er einhver ástæða til að ætla að ís- lenskum stjórnvöldum muni farnast ver í samningum við Evrópusam- bandið? Eru einhverjar líkur til þess að Ísland þyrfti – eitt allra ríkja sem sótt hafa um aðild að sambandinu – að sætta sig við að fórna grundvall- arhagsmunum sínum í aðildarsamn- ingi? rninganna          !""#$%!% & ' $!( % %)#*$!( + , -- .. '/0. Höfundur er lögmaður. F RANS Fischler, fram- kvæmdastjóri sjáv- arútvegsmála ESB, var hér á landi fyrir nokkru og opnaði m.a. Miðstöð Evrópuupplýsinga við Há- skólann í Reykjavík. Í erindi sem Fischler flutti var m.a. rætt um hvort samræma mætti hagsmuni Ís- lands í sjávarútvegi að sjávarútvegs- stefnu ESB ef til aðildarviðræðna kæmi. Fischler tók fram að um flókið mál væri að ræða. Sjávarútvegur er ekki einungis mikilvægur efnahagslega á Íslandi heldur er fyrirbærið marg- slungið og pólitískt. Hann er greini- lega vel að sér í sjávarútvegsmálum Íslendinga og gerir sér fulla grein fyrir því að hér er um tilfinn- ingaþrungið mál að ræða. Samt sem áður er Fischler sannfærður um að hægt væri að leysa þessi mál ef til aðildarviðræðna kæmi. Fischler áréttaði að ESB væri „klúbbur“ þjóðríkja með ákveðnar grunnreglur og ríki sem vilja ganga í „klúbbinn“ þurfi að gangast undir gildandi reglur. Ef til aðildar- viðræðna kæmi gætu Íslendingar því ekki vænst þess að fá varanlega und- anþágu frá sjávarútvegsstefnunni í heild sinni. Evrópuandstæðingar hafa gripið ummælin á lofti og túlkað sem vatn á myllu málstaðarins – að- ildarviðræður væru hrein og klár tímasóun. Hér eru hins vegar engin ný sannindi á ferðinni og engin vatnaskil í Evrópuumræðunni. Op- inber stefna ESB hefur ávallt verið sú að veita engar varanlegar und- anþágur frá gildandi reglum sam- bandsins. Samt sem áður er ljóst að víða í regluverki ESB er að finna undanþágur og sérlausnir á sviðum þar sem um augljósa sérhagsmuni er að ræða. Í máli Fischlers kom skýrt fram að aðildarviðræður snúast um að leysa vandamál sem upp kunna að koma í formi aðlögunar eða sér- lausna fyrir viðkomandi ríki í sam- ræmi við grundvallarreglur ESB- réttar. Í nýlegu riti Stefáns Más Stefánssonar, lagaprófessors við Há- skóla Íslands, og Óttars Pálssonar héraðsdómslögmanns, kemur fram að lagalega séð er ekkert því til fyr- irstöðu að semja um sérlausnir í að- ildarviðræðum ef pólitískur vilji er fyrir hendi. Slík ákvæði yrðu þá fest í aðildarsamningi og hefðu stöðu frumréttar í Evrópurétti. Dæmi um sérlausnir Nýjasta dæmið um sérlausnir má finna í aðildarsamningi Möltu. Malt- verjar fóru fram með sérkröfur í sjávarútvegi og náðu markmiðum sínum í öllum grundvallaratriðum. Jafnframt náðu þeir fram varanlegri undanþágu sem takmarkar mögu- leika útlendinga á að fjárfesta í fast- eignum á eyjunni. Hér er um und- anþágu að ræða frá grundvallarreglu ESB. Skýrasta dæmið um víðtækar sérlausnir fyrir einstök aðildarríki er að finna í landbúnaðarstefnu ESB og má rekja til aðildarviðræðna Svía, Finna og Norðmanna. Í aðildarvið- ræðum lögðu þjóðirnar áherslu á að fá varanlega undaþágu frá landbún- aðarstefnunni. Rökin voru þau að landbúnaður á norðurslóðum gæti aldrei keppt við landbúnað sunnar í álfunni. Viðhorf framkvæmdastjórn- arinnar voru hins vegar skýr. Var- anlegar undanþágur komu ekki til greina. Hér mættust stálin stinn og var málaflokkurinn sá síðasti sem gengið var frá í viðræðunum. Ágrein- ingurinn var leystur með „lagaleik- fimi“ á pólitískan hátt. Í orði kveðnu fengu ríkin þrjú ekki varanlega und- anþágu frá landbúnaðarstefnunni. Hin pólitíska lausn fólst hins vegar í því að skilgreina landbúnað ríkjanna innan stefnunnar sem „heimskauta- landbúnað“ með sérreglum. Þannig var komið til móts við umsóknarríkin með klæðskerasaumuðum hætti í fullu samræmi við ESB-rétt. Þessi leið hefur verið nefnd til sögunnar varðandi sjávarútveg Íslendinga og fer Halldór Ásgrímsson utanríkis- ráðherra þar fremstur í flokki. Hall- dór er bjartsýnn á að slík lausn gæti náð fram að ganga í aðildarviðræð- um. Aðspurður treysti Fischler sér ekki til að leggja mat á þennan möguleika enda ekki hans hlutverk sem embættismans að vega og meta pólitískar lausnir á borð við þessa. Niðurstaða Því ber að fagna að jafnháttsettur fulltrúi ESB og Fischler reki á fjörur okkar og ræði opinberlega um Evr- ópumál. Flestir eru sammála um að ekki sé spurning hvort heldur hve- nær við þurfum að taka afstöðu til ESB-aðildar. Viljum við taka okkur far með hinni fjölskrúðgu Evrópu- hraðlest – líkt og öll okkar helstu við- skipta- og vinátturíki – eða viljum við standa á brautarpallinum og fylgjast álengdar með? Eins og staðan er í dag hafa íslensk stjórnvöld enga op- inbera stefnu í Evrópumálum aðra en þá að bíða og sjá til; sjá til hvað Norðmenn gera, sjá til hvort og hve lengi EES-samningurinn heldur, sjá til hvernig stækkun ESB gengur, sjá til hvort íslenskt atvinnulíf geti bitið á jaxlinn og þraukað í alþjóðlegri samkeppni þrátt fyrir handónýtan gjaldmiðil. Meðan þetta við- horf er ríkjandi skilur heim- sókn Fischlers ákaflega lítið eftir sig. Evrópuandstæðing- ar eru jafnsannfærðir og fyrr um að ESB-aðild komi ekki til greina. Þeir eru sannfærðir um að sem smáríki hafi Ísland ekkert að sækja í ESB þar sem hagsmunir okkar yrðu fyrir borð bornir í valda- baráttu hinna stóru. Sjávarútvegi okkar yrði fórnað sem skiptimynt fyrir „aðra“ hagsmuni og hjáróma rödd okkar mætti sín lítils. Þessi sýn er ekki ný af nálinni. Róttækir vinstri menn hafa alla tíð kyrjað þennan kór. Í aðdraganda aðildar Íslands að EFTA 1970 vöruðu þjóðernissósíal- istar við aðild. Þess yrði ekki langt að bíða að hagsmunum Íslands yrði fórnað og okkar biðu þau aumu örlög að vera útkjálkaverstöð norður í höf- um! Sömu rök voru tínd til í EES- ferlinu og er enn beitt þegar aðild að ESB ber á góma. Eini munurinn er sá að nú hafa íhaldsmenn gengið í lið með þjóðernissósíalistum. Með af- stöðu sinni til ESB hefur Sjálfstæð- isflokkurinn mótað sér algjöra sér- stöðu meðal hófsamra hægri afla í Evrópu. Evrópusinnar eru á hinn bóginn jafnsannfærðir og fyrir heimsókn Fischlers um að full aðild sé væn- legur kostur fyrir Ísland. Reynsla nágranna okkar af aðild sé í alla staði mjög góð og reynsla okkar af Evr- ópusamstarfi sömuleiðis. Þvert á svartsýnisspádóma Evrópuandstæð- inga hefur íslenskt samfélag þróast til betri vegar og styrkst. Evrópu- sinnar eru sem fyrr sannfærðir um að hægt sé að finna pólítíska lausn á sérhagsmunum Íslands og full aðild eigi því að vera á dagskrá íslenskra stjórnvalda. Svo er þó ekki. Höfuð sitjandi ríkisstjórnar hefur tekið ein- hliða afstöðu með Evrópuandstæð- ingum og eftir höfðinu dansa limirnir nauðugir viljugir. Á meðan svo er gerir heimsókn þungavigtarmanns á borð við Fischler lítið annað en að halda umræðunni í sviðsljósi fjöl- miðla sem er ágætt útaf fyrir sig. Slík heimsókn hreyfir hins vegar lítið við kyrrstöðunni sem ríkir í Evrópumál- um. Það eina sem gæti hreyft við málinu við núverandi aðstæður eru utanaðkomandi áhrif, t.d. ef Norð- menn ákveða að sækja um aðild. Þá erum við Íslendingar hins vegar ekki að móta afstöðu okkar á eigin for- sendum. Herra Fischler sagði það! Eftir Úlfar Hauksson ’ Höfuð sitjandi rík-isstjórnar hefur tekið ein- hliða afstöðu með Evrópu- andstæðingum. ‘ Höfundur er aðjunkt í stjórn- málafræði við Háskóla Íslands. andsmiðum er frátekinn fyrir iðimenn. Þarna er sögulegur ykilatriði. aviðræður eru til þess gerðar að ilar nái fram í þeim viðunandi m. Ef svo væri ekki þá gæti ESB ndum sem sækja um aðild staðl- rpakka sem löndin þyrftu að þegjandi og hljóðalaust. Þannig vegar kaupin á eyrinni ekki því etur fram kröfur sem það telur dvallarhagsmuni síns ríkis og bandið kemur með kröfur á móti. Svo mætast menn á miðri leið eins og gengur og gerist í frjálsum samingum. Ef Danir hefðu á sínum tíma ákveðið að ekki væri hægt að semja um sérreglur varðandi kaup útlendinga á sumarbústaðalandi í Dan- mörku, Austurríkismenn að ekki væri hægt að fá sérreglur varðandi landbúnað í fjalla- héruðum Týról og Finnar að ekki væri hægt að styrkja bændur í norðurhéruðum lands- ins þá hefðu þessar varanlegu undanþágur frá lagabálki ESB aldrei orðið að veruleika. Íslendingar geta einnig á sannfærandi hátt fært rök fyrir því að sjávarútvegur varði grundvallarhagsmuni Íslands og því sé eðlilegt að við fáum sérsamninga varð- andi fiskveiðar og vinnslu án þess að vera á undanþágu frá meginmarkmiðum sjáv- arútvegsstefnunnar. Á blaðamannafundi á sunnudaginn hnykkti Fischler á þessari skoðun og sagði: ,,Það sem ég sætti mig ekki við er að fullyrt sé að útilokað sé að finna viðunandi lausnir á því sem álitið er helstu ásteytingarsteinar ESB-aðildar Íslands. Það er hægt leiðir Höfundur er formaður Evrópusamtakanna. ilegan hámarksafla innan ís- kveiðilögsögu og úthluta kvóta óðið í Fischler sjálfum schler, sjávarútvegsstjóri Evr- dsins, gerði nokkuð hreint fyrir m á sunnudag í Háskólanum í Hann útilokaði varanlega und- r Ísland frá sjávarútvegsstefnu ns. Hann útilokaði líka að Íslend- gengið í Evrópusambandið og aldið fullum yfirráðum yfir auð- minnti á að hvalveiðar væru Evrópusambandinu. Og hann ennfremur Íslendinga fyrir ar á kolmunna, en það er deili- æði Ísland og Evrópusambandið gat ekki dregið aðra ályktun af i en að Íslendingar fengju ekki gan kvóta innan Evrópusam- Ummælin varpa mjög skýru ljósi hins sjálfstæða réttar Íslands til n ákvarðanir um veiðar úr deili- stofnum og á alþjóðlegum hafsvæðum. Verðmæti veiða úr þessum stofnum á árinu 2002 var um 42 milljarðar króna eða um þriðjungur útflutningstekna í sjávarútvegi. Þessi verðmæti réttur mun glatast við aðild. Einkamál Íslendinga „Það er ekki hægt að búa við þá tálsýn að allar auðlindir í íslensku 200 mílna lögsög- unni séu einkamál Íslendinga og verði það um aldur og ævi,“ sagði Fischler á sunnu- dag. Hvað kraumar þarna undir hjá Fischl- er? Ummælin gefa að minnsta kosti ekki til- efni til að ætla að veiðar og nýting auðlindarinnar yrðu eins og áður færi Ís- land í Evrópusambandið. Fischler myndi ekki ljá máls á því að Íslendingar færu sínu fram í íslensku lögsögunni ef þeir gerðust aðilar. Engum getur dulist það. Fischler úti- lokaði til dæmis hugmyndir um að lögsaga Íslands yrði „sérstakt stjórnsýslusvæði“ sem lyti stjórn Íslendinga, en sú hugmynd hefur verið í miklu uppáhaldi hjá aðildar- sinnum. Sú hugmynd er greinilega ekki vin- sæl í Brussel og það er alveg óþarft að eyða meiri peningum skattgreiðenda í að útfæra hana nánar. Skýr pólitísk staða 26. júní 2002 sagði formaður Samfylking- arinnar við Morgunblaðið: „Það er einfald- lega ekki í kortunum að við samþykkjum aðildarsamning sem felur í sér framsal á yf- irráðum yfir auðlind Íslandsmiða. Öll fyr- irliggjandi gögn benda raunar til þess að í aðildarviðræðum næðust full yfirráð yfir auðlindinni.“ Formaður Samfylkingarinnar getur núna lítið annað en hafnað aðild. Í leiðara Morgunblaðsins frá 12. ágúst sagði: „Tvennt hefur hins vegar ítrekað komið fram í yfirlýsingum ráðamanna innan Evrópusambandsins á síðustu árum, jafnt embættismanna framkvæmdastjórnarinnar sem stjórnmálaleiðtoga aðildarríkjanna. Í fyrsta lagi eru engar varanlegar undan- þágur frá grundvallarreglum sambandsins veittar í aðildarviðræðum. Í öðru lagi verða formleg yfirráð yfir Íslandsmiðum í hönd- um framkvæmdastjórnarinnar komi til að- ildar Íslands að Evrópusambandinu. Þar til þetta breytist þýðir vart að velta fyrir sér aðild að sambandinu.“ Hin pólitíska staða er alveg skýr. Við vilj- um hafa stjórn þessara mála hjá okkur. Evrópusambandið tekur það ekki í mál. Í þeirri stöðu þýðir ekkert lengur fyrir aðild- arsinna að reyna að telja fólki trú um að Ís- lendingar muni hafa óbreyttan hag af sjáv- arútvegi ef Ísland gerist aðili að sambandinu. Aðildin yrði áfall fyrir grein- ina, sem er einfaldlega of stór biti til að kyngja. á sjávarútvegsmálum Höfundur er framkvæmdastjóri Heimssýnar, hreyfingar sjálfstæðissinna í Evrópumálum. birgir@heimssyn.is pólitíska staða er Við viljum hafa þessara mála hjá ‘

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.