Vísir - 04.11.1980, Page 4

4
Þriftjudagur 4. nóvember 1980
vism
Forsetakosníngarnar i Bandaríkjunum:
Kjörmennirnip velja forsetann
Forseti Bandarikjanna er kos-
inn óbeinni kosningu. í kosning-
unum i dag er kosift um kjör-
menn, sem mynda kjörmanna-
þing. Alls eru þeir 538 talsins. Sá
frambjóöendanna, sem fær flest
atkvæöi i hverju fylki, fær alla
kjörmennina, jafnvel þótt hann
fái ekki algjöran meirihluta at-
kvæöa. Formlega er forsetinn þvi
ekki kjörinn fyrr en kjörmanna-
þingiö hefur komiö saman og
greitt atkvæöi, en þaö veröur ekki
fyrr en 15. desember n.k.
Kjörmennirnir eru ekki
skyldugir en siöferöislega
bundnir til aö greiöa þeim fram-
bjóöenda atkvæöi sitt, sem flest
atkvæöi fékk i viökomandi fylki
en i 21 riki er þaö beinlinis skylda.
1 öörum fylkjum gilda frjálsari
reglur um skyldur kjörmanna og
þannig fékk Reagan eitt atkvæöi
á kjörmannaþinginu 1976. Þetta
er þó undantekning, þvi alla jafna
greiöa kjörmenn þeim frambjóö-
anda atkvæöi, sem meirihluta
hefur fengiö i almennu kosning-
unum.
Fjölmennustu fylkin.
Til kjörmannaþingsins senda
fylkin jafnmarga fulltrúa, eins og
þau hafa i fulltrúadeild þingsins i
Washington. Þaö er gróft reiknaö
einn fulltrúi á hverja 500 þúskjós-
endur. Auk þess hefur hvert fylki
tvo kjörmenn, eins og þaö hefur i
öldungadeildinni. Þetta þýöir aö
fylki eins og Kalifornia hefur 45
kjörmenn, New York, 41, en fylki
eins og Vermont, N-Dakota og
Alaska þrjá hvert.
Samtals eru þetta 535 kjör-
menn, en til viöbótar koma þrir
kjörmenn frá Washington, en
höfuöborgin hefur enn ekki sömu
réttarstööu og önnur fylki.
Fjölmennustu fylkin utan Kali-
forniu og New York eru
Pennsylvania (27), Illinois (26),
Texas (26) og Ohio (25). Þessi sex
fylki hafa samtals 190 kjörmenn
af þeim 270, sem mynda meiri-
hluta.
Ef enginn frambjóöendanna
Frjálslyndir Ding-
menn í faimættu
Bandariskir öldungardeildar-
þingmenn eru kosnir til sex ára i
senn, og þriöji hluti þeirra er
kjörinn annaö hvort ár. Af þeim
34 þingsætum, sem kosiö er til I
dag, eru '?3 demókratar og 19
þeirra eru i endurkjöri.
Sjö republikanar sækjast eftir
endurkosningu, þar á meöal hinn
frjálslyndi 76 ára gamli New
York þingmaöur Jacob Javits.
Hann er nú i framboöi fyrir
Frjálslynda flokkinn og er ekki
talinn hafa mikla möguleika.
Fleiri áhrifamiklir frjálslyndir
þingmenn eiga nú mjög I vök aö
verjast. Til þess liggja einkum
tvær ástæöur. 1 fyrsta lagi er i
gangi skipuleg herferö gegn þeim
af ihaldssömum öflum I Banda-
rikjunum og i ööru lagi vegna
þess aö flestir hinna frjálslyndu
Frank Church
þingmanna voru kosnir i kjölfar
Watergate- hneykslisins, þegar
andúöin á Nixon var hvaö mest.
Kosningar í Washington
Meöal þeirra, sem eru stærstu
þyrnarnir i augum ihaldsmanna,
má nefna Frank Church frá
Idaho, George McGovern frá
Suöur Dakota, Gary Hart frá
Colorado, John Culver, Iowa og
þar aö auki eru þeir Birch Bayh
frá Indiana og Alan Cranston frá
Kaliforniu taldir i mikilli hættu.
Demókratarnir i öldungadeild-
inni eru 59 talsins á móti 41 repú-
blikana.
Helstu röksemdirnar i áróör-
inum gegn þessum þingmönnum
eru þær, aö skoöanir þeirra
Jacob Javits
stangist á við ihaldsssamar lifs-
skoðanir kjósenda þeirra, og þeir
séu orönir fullheimavanir og rót-
fastir I Washington.
Samskonar mótbyr hefur mætt
ýmsum frjálslyndum áhrifa-
miklum þingmönnum i fulltrúa-
deildinni og má þar helst nefna A1
Ullmann frá Oregon, sem er for-
maöur fjárhagsnefndar, og for-
mann þingflokks demókrata,
Jim Wright frá Texas.
Rockefeller demókrati
Þá er kosið um 14 rikisstjóra,
og þaö sem vekur mesta athygli,
er kosningin I West-Virginia, þar
sem demókratinn John D. Rocke-
feller sækist eftir endurkjöri og
rekur einu þá kostnaöarsömustu
kosningabaráttu, sem sögur fara
af. Hann er aðkomumaður, og var
þaö mjög notaö gegn honum i siö-
ustu kosningum, en kom ekki i
veg fyrir stórsigur hans þá.
Keppinautur hans er Arch Moore,
sem var rikisstjóri fram til ársins
1972.
Annað þekkt nafn er aö finna
meöal frambjóöenda I Delaware,
en þar býöur Pierre S. duPont sig
fram sem rlkisstjóri.
Rockefeller lét aö sér kveöa i
stjórnmálum meöal demókrata,
sem er óvanalegt hjá Rocke-
fellerættinni, þegar hann gekk
fremstur i fylkingu friöarsinna á
sjötta áratugnum og var siöar
potturinn og pannan i baráttunni
gegn fátæktinni.
Margir spá honum frekari
frama I stjórnmálum.
nær meirihluta kjörmanna, er
kosningunni visaö til þingsins i
Washington, sem kemur saman 3.
janúar n.k.
Þingið i Washington kýs
forseta
Þá skal fulltrúadeildin kjósa
forseta einhvern þeirra þriggja
frambjóöenda, sem flest atkvæöi
hafa fengiö. l þeirri kosningu
hefur hvert fylki aöeins eitt at-
kvæöi, án tillits til fólksfjölda, og
Washington hefur ekki atkvæöis-
rétt. í þessari kosningu er krafist
einfalds meirihluta, þ.e., sá sem
fær 26atkvæöi, er rétt kjörinn for-
seti Bandarlkjanna.
A sama tima kemur öldunga-
deildin saman og velur varafor-
seta, en þar þarf sigurvegarinn
aö fá tvo þriöju atkvæöa. öld-
ungadeildin getur aöeins kosiö
varaforseta þá tvo, sem flesta
kjörmenn hafa fengið I hinum al-
Guömundur
Pétursson,
fréttastjóri
erlendra
frétta.
mennu kosningum, sem fram
fara i dag.
Slöast þegar þingiö þurfti aö
velja forseta og varaforseta meö
þessum hætti, var eftir kosning-
arnar 1825, og þá haföi þaö gerst
aðeins einu sinni áöur, eöa þegar
Thomas Jefferson var kjörinn
þriöji forseti Badarikjanna áriö
1801.
I höndum færri manna
Hugmyndin aö baki kjör-
mannaþinginu og þvi fyrirkomu-
lagi, sem aö framan er lýst, var
sett fram i upphafi, þar sem þaö
var taliö öruggara aö hafa kjör
forseta i höndum fárra manna, en
ekki þjóöarinnar allrar. Þótti þaö
meiri trygging fyrir þvi, aö hæfur
maður yröi fyrir valinu.
Oftar en einu sinni hefur legiö
viö, aö enginn frambjóöenda
fengi hreinan meirihluta meðap
kjörmanna. Má nefna 1948
(Harry Truman) 1968 (Richard
Nixon) og 1860 fékk Abraham
Lincoln aöeins 40% atkvæöa. Þá
munaði aöeins nokkrum tugum
þúsundu atkvæöa, aö endanlegt
val forseta réöist i fulltrúadeild-
inni.
Sama má segja um kosning-
arnar 1960 (John Kennedy) og
1976 (Jimmy Carter), en þá var
svo mjótt á mununum, aö aðeins
nokkur þúsund atkvæöa réöu úr-
slitum.
Fyikin.seni
Auðvelt er að draga
skarpar linur miili fylgi
stóru flokkanna i banda-
risku forsetakosningun-
um hvað varðar einstök
fylki og landsvæði. í
stórum dráttum liggur
aðalstyrkur demókrata
i austur- og suðurrikjun-
um, en republikana i
vesturrikjunum.
1 siðustu kosningum sigraöi
Carter eingöngu i þrem fylkjum
vestan Mississippi: Texas,
Minnesota og Hawai. Aftur á móti
tapaöi hann i Michigan, sem var
þá heimafylki Geralds Ford, og
auk þess I Wisconsin, en þar var
mjög mjótt á mununum.
Ef Reagan á að bera sigur úr
býtum nú, verður hann að sigra i
þeim fylkjum, sem studdu Ford
1976 og bæta við sig Flórida (þar
sem hann sýnist hafa mikið fylgi,
Texas og Illinois.
Þau fylki sem vega salt nú, en
Ford sigraði i siöast, eru: Illinois,
Michigan, Iowa, Oregon,
Washington, Wisconsin.
Fylki, þar sem Carter sigraöi i
siðast, en nú geta snúist við, eru:
Hawai, Missouri, Pennsylvania,
Ohio, Flórida, New Jersey og
Texas.
Þessi fylki geta ráðið úrslitum
og mikil óvissa rikir um, vegna
þess hversu jafnt fylgi frambjóð-
endanna sýnist nú. Stóru fylkin
Kalifornia og New York, sem
bæði velja yfir 40 kjörmenn,
skiptast sennilega jafnt milli
frambjóðendanna, en ef einhver
breyting verður þar á, er það
frekar New York, sem Carter
getur tapað. Reagan er talin full-
komlega öruggur með Kaliforniu.
I
Reknir úr tlokknum -
löngti eftlr andiátiö
Tveir helstu menn úr öryggis-
þjónustunni frá timum
menningarbyltingarinnar I Kina
Kang Sheng, yfirmaður öryggis-
lögreglunnar og Xie Fuzhi, yfir-
maður öryggisdeildarinnar, hafa
veriö reknir úr Kommúnista-
flokknum, en báöir eru látnir.
Nöfn þeirra komu upp i yfir-
heyrslunum yfir fjórmenningun-
um frægu, og er taliö aö þeir hafi
tekiö þátt I samsærinu gegn
flokknum og rikinu. Xic, sem lést
1972, þá 75 ára, og Kang, sem lést
1975, 69 ára aö aldri, voru á
hátindi valdaferils sins i menn-
ipgarbyltingunni 1966.
Blaðadauði I London
1 gær komu saman i London
prentarar og blaöamenn til eins
konar minningarathafnar. Báru
nokkrir svört hálsbindi og aörir
annars konar sorgarklæðnað.
Tilefniö var það, að nú á aö leggja
niöur fréttablaöiö ,,The London
Evening News”, eftir 99 ára út-
gáfu.
Blaðiö, sem einu sinni var
heimsins mest selda fréttablaö,
hefur nú oröiö undir i samkeppn-
inni viö „Evening Standard”. Er
hiö fyrrnefnda kom út i slöasta
sinn, bar þaö risastóra aöalfyrir-
sögn: „Verstu sæl—London”.
Þá hafa eigendur elsta breska
dagblaösins „Times", auglýst
þaö ásamt „The Sunday Times”
tilsölu, vegna mikils taprekstrar.
Eins hefur þcim mistckist aö ná
samkomulagi viö vcrkalýösfélög-
in vcgna hinnar nýju tækni, sem
mjög hefur veriö i sviösijósinu.
Um 1750 manns rnunu missa at-
vinnuna, ef þessi útgáfa llður
undir lok. 1 þvi tilefni segir rit-
stjóri „Times”, William Rees, aö
varla nokkurt annað blaö af
þessari stærö I heiminum, myndi
hafa fleiri en 600 manns i vinnu.
Samtals vinna 4000 manns i
tengslum við útgáfu beggja
blaðanna. Ef ckki hefur tekist aö
finna nýja eigendur fyrir mars-
mánuö n.k. verður útgáfunni
hætt.
Ford og Mixon
gagnrýna Carter
Fyrrum Bandarikjaforsetar,
Gerald Ford og Richard Nixon,
rituöu nýveriö greinar I blöö, þar
sem þeirsegja, aö sterkur forseti
sé nauösynlegur til aö þjóöinni
vegni vcl og eins til aö tryggja
heimsfrið.
„Forsetaembættiö hefur ekki
veriövirkt upp á siökastiö”, segir
Ford m.a. „Sú þróun er alvarleg
og hættuleg hagsmunum okkar
úti um gjörvallan heim”. Ford
varö sem kunnugt er forseti,
þegar Nixon var rekinn frá völd-
um 1974.
t grein, sem Nixon skrifar,
segir hann: „Sumir segja, aö nú
sé að renna upp timabil sam-
stjórnar vestrænna rlkja. Vegna
þess aö hagvöxtur hefur minnkaö
I Bandarikjunum og hernaöarleg-
ir yfirburöir þeirra minnkaö, leit-
um viö eftir meiri samstööu meö
vestrænum rikjum og verðum um
leiö háö þeim. Þetta er ekki rétt.
Samstaöa þykir sjálfsögð, en ekki
án forystu Bandarikjanna”.
Stóraukín notkun
sólarorku
1 lok aldarinnar ætti sólarorka
aö framleiða 3% af rafmagni þvi,
sem notaö er I EBE-rikjunum aö
þvi er fors tööumaöur
rannsóknar- og þróunarstofnunar
um nýtingu sólarorku sagöi i gær.
Wolfgang Pals, sem nú tekur
þátt I einnar viku orkuráöstefnu,
sem 50 riki standa aö, sagöi
fréttamönnum, aö þessi tala
myndi veröa 25% áriö 2030. Hann
sagöi, aö stórtækar kjarnorku-
áætlanir i nokkrum
EBE-landanna heföu skyggt á
tilraunir til að nýta sólarorku. En
hann benti á nokkurn árangur,
sem oröiö heföi af sinum
rannsóknum, t.d. 26 kilóvatta
vatnsdælu í Montpellier I Frakk-