Vísir - 04.11.1980, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 4. nóvember 1980
VISIR
9
Ronalú Reagan:
tvalll van-
metlnn
Þegar litið er yfir stjórnmálaferíl
Ronalds Reagans, reka menn augun I þá
staðreynd, að ávallt hafa mótherjar
hans vanmetið hann.
Þeim óx ekki i augum að glima við
þennan „annars flokks leikara frá
Hollywood”, eins og andstæðingar
Ronnies kalla hann oft, en Reagan
kenndi þeim öllum aðra lexiu.
Þannig vaknaði Edmund G. Brown,
fyrrum rikisstjóri Kalifornlu, upp vi'ð
vondan draum, þegar hann tapaði í
rikisstjórakosningunum I Kalifornlu
1966. Jerry Ford, sitjandi I forsetastóli,
hélt sig öruggan um útnefningu
Repúblikanaflokksins sumarið 1976, en
ekki munaði þó nema örfáum atkvæð-
um, að Reagan skákaði honum. Gekk sú
hildi svo nærri framboði Fords, að hann
sjálfur taldi það hafa staðið sér fyrir
þrifum I kosningabaráttunni gegn Cart-
er. Og aftur spáðu margir þvl, að meira
vatni yrði ekki veitt á myllu Carters en
einmitt að fá ihaldsmanninn Reagan I
mótframboð, sem yrði annað Goldwat-
er-afhroð. En þegar gengið er til kjörs I
dag, má ekki á milli sjá, hvor meira
fylgið hefur. Svo naumt hefur veriö á
mununum I skoðanakönnunum slðustu
vikna.
A ð þessu sinni hefur Reagan fært sér I
nyt lexiuna af uppáhaldsskritlum sln-
um. Um frambióðandann á kiósanda-
veiðum, sem hitti eitt atkvæðið sitjandi
á bekk i almenningsgarði og tók hann
tali. Sá á bekknum spurði frambjóðand-
ann, hvað hann ygðist láta gera við
endurnar, á tjörninni, ef hann næöi
kjöri. Frambjóðandinn sagðist mundu
beita sér fyrir þvi, að þær yrðu friðaðar.
Kjosandinn bað frambjóðandann aldrei
þrifast, þvi að endurnar úbiuðu um-
hverfið og spilltu kyrrðinni. Pólitikusinn
hitti þá annan kjósanda inni i garðinum
og spurði sá þess sama. Nú sagðist
frambjóðandinn mundu sjá til þess, að
þeim yrði stuggað burt, en það féll ekki I
góðan jarðveg. Hinn sagðist ekki styðja
þann, sem þannig liti á höfuðprýði
skrúögarðsins, blessaðar endurnar.
Þegar frambjóðandinn hitti slðan þriöja
kjósandann i garðinum og sá spurði enn
um endurnar, var pólitikusinn viðbúinn.
Hann lagði handlegginn um öxlina á at-
kvæðinu og svaraði: „Bróðir kær. Varð-
andi spurninguna um endurnar, þá er ég
100% sammála þér I þvi máli.”
Ihaldsmaðurinn, Ronald Reagan, sem
þótti svo hægrisinnaður, að jafnað var
til Barry Goldwater, hefur haft lag á þvi
að haga sinum framboðsseglum þannig,
að ekki fældi frá honum fylgi hins al-
menna kjósenda, sem vill foröast öfgar.
— Meðal annarra orða, þá var það ein-
mitt i kosningabaráttu Barry Goldwat-
ers 1964, sem stjarna stjórnmálamanns-
ins Reagans fór að skína. Reagan vakti
mikla athygli fyrir sjónvarpsræðu, sem
hann flutti til stuðnings framboöi Gold-
waters, og þótti hún standa upp úr. „Við
stöndum hér á þessari einu eyju frelsis-
ins, sem eftir er I heiminum”, sagði
Reagan. „Það er enginn staður að flýja
til, ekkert athvarf annað. Við verjum
frelsið hér, eða það er horfiö.” —Innan
tveggja ára var þessi áður litt þekkti
stjórnmálamaöur, en betur kunni leik-
ari, orðinn kjörinn ríkisstjóri Kali-
forniu.
Forsetaframbjóöandi Republikana-
flokksins 1980 var allar götur fram til
1962 flokksbundinn demókrati og hafði
oftsinnis komiö fram til stuönings fram-
Ronnie og Nancy Reagan.
bjóðendum á hans vegum. En það var
raunar upp úr 1950, sem hann hallaðist
að repúblikönum og greiddi t.d. Dwight
Eisenhower atkvæði 1952 og svo aftur og
aftur. 1960 flutti Reagan 200 ræður til
stuðnings Nixon.
I sókn sinni til forsetaembættis hefur
Reagan mjög státað af velgengni sinni I
rikisstjórastarfi Kaliforniu. Hánn er
fyrir löngu hættur þó að kippa sér upp
viö alla gagnrýni varðandi þau störf, en
hitt er honum miklu sárara. Það er þeg-
ar hann er kallaður „B-klassa leikari”,
þvi að hann litur enn i dag á leiklistina
sem grundvallarstarfsbraut sina, þótt
hann hafi ekki leikið i kvikmyndum slð-
an 1957. Siðasta kvikmynd hans var
„Hellcats of the Navy” en I henni kynnt-
isthann einmitt Nancy, siðari eiginkonu
sinni, sem sagði skiliö við leiklistina til
að helga sig heimili þeirra og er hans
helsta stoð og sytta i stjórnmálabarátt-
unni um leið, eins og rækilega hefur
reyndar verið tiundað.
Jlmmy Carter:
Leltar
Jimmy og Rosalynn Carter
Það getur ekki öllu hreinskilnari
stjdrnmálaleiðtoga en Jimmy Carter,
eða sjálfsgagnrýnni, eins og minnast
má af opinskáum játningum hans úr
viötölum i kosningabaráttunni við Ford.
Þótt Carter hafi af gagnrýnendum
sinum veriö kallaöur duglítill forseti og
tvistigandi, getur hann samt státaö af
ýmsum verkum, eins og mótun heildar-
stefnu I orkumálum, aöhaldi I Utgjöldum
þess opinbera,bót á sambúöinni viö
Tyrkland, nýjum samningi um Pan-
amaskuröinn, milligöngu sinni I friöar-
samningum ísraels og Egyptalands,
nýjum SALT-viöræöum viö Sovétrlkin
og nýjum innblæstri i NATO.
En i tiu daga einangrar Carter sig I
fjallakofa forsetans I Camp David I júlí I
fyrra, og þegar hann stigur niöur af
fjallinu, gerir hann þá rafmögnuöu játn-
ingu, aö hann hafi ekki alltaf veriö
sterkur leiötogi?
Enginn dregur i efa einlægni Carters I
vilja sinum til aö gera vel, eöa ágæti
hugsjóna hans eins og á sviöi mannrétt-
inda.
Mistökin, sem rýrt hafa álit Carters,
eru flest I ætt viö þennan einlæga ákafa.
Reynslulaus ætlaöi hann af eldmóði að
demba öllum stenumálum slnum I
gegnum Bandarikjaþing, um leið og
var kominn inn I Hvlta húsiö. Hann gáöi
ekki að þvi, að Víetnamsstriöiö og Wat-
ergatemáliö haföi komiö þingmönnum
til þess aö brjótast undan flokksaga
fyrri ára, og þótt meirihlutinn væri
flokksbræður hans, voru þeir ekki reiöu
búnirtilþess aö afgreiöa mál hans meö
jái og amen. — Carter hélt, aö hann gæti
hrifið Rússa meö eldmóði slnum til enn
djarfari afvopnunarsamninga, en 'þeir
stungu viðfótum. — Hvarvetna fór hann
of geyst i sakirnar.
Honum varö einnig þaö á i kappi sinu
til aö koma meö nýtt blóö meö sér til
Washington, aö ráöherrar hans og
starfslið Hvita hússins var valið of
reynslulitlum mönnum og allt aö ung-
gæöingslegum, sem styggöu þingmenn
og komu forsetanum I vanda út á viö
meö hegöan sinni. Eins og sá drengur,
sem Carter er, vildi hann þó standa meö
sinum vinum og nánustu samherjum og
svars
þá helst til of lengi.
Kannski rembist hann of mikiö.
Kannski brennur honum enn I muna at-
burður, sem Cartersegir sjálfur, aö hafi
haft mikil áhrif á sig. Það var þegar
hann ungur sjóliösforingi sótti um aö
komast á kjarnorkukafbát, og mætti til
viötals hjá hinum fræga flotaforingja,
Hyman Rickover: „Þetta var I fyrsta
sinn, sem ég hitti aömirálinn, og viö sát-
um einir I stóru herbergi I tvær stundir
og röbbuöum saman. Hann leyföi mér
aö velja um hvaö rætt væri,” skrifaöi
Carter eitt sinn. „Ég valdi þaö, sem ég
taldi mig best heima i. Hann fór aö
spyrja mig út úr og þyngdi stööugt
spumingamar, enda sýndi hann fljót-
lega fram á, aö ég vissi tiltölulega lltiö
um þessi mál, sem ég haföi þó valiö
sjálfur. Loks gafst mér færi á að auka
hróður minn, þvi að hann spuröi, hvern-
ig mér hefði vegnaö i sjóliösforingja-
skólanum. Ég þandi út brjóstkassann og
sagöi: „Ég var númer 59 I 820 manna
bekk!” — og hallaöi mér slöan aftur I
stólnum og beið eftir hrósinu. 1 staðinn
spuröi hann: „Geröurðu þitt besta?” —
Ég var nær búinn aðsvara játandi, þeg-
ar ég mundi eftir þvi, viö hvern ég var
að tala, og minntnt þess, aö ég haföi
veriörétt eins og aðrir i skóla, mannleg-
ur, og heföi vel getaö lagt mig sumstaö-
ar betur fram. — „Nei, herra. Ég geröi
ekki alltaf mitt besta,” svaraöi ég og
kyngdi munnvatninu. Hann horföi á mig
lengi, uns hann sneri sér frá, en spuröi
um leiö aö endingu spurningar sem ég
hef aldrei gleymt og aldrei getað svar-
aö: „Hvers vegna ekki?” — Ég yfirgaf
herbergiö þegjandi.”
Þaö er alkunna, aö Carter komst I
kjarnorkubátaáhafnir Rickovers, en at-
vikin höguöu þvl til, aö hann varö þar
ekki lengi. Faðir hans, James Earl,
hnetubóndiIGeorgiu, féll frá, og Jimmy
valdi að brautskrá sig úr flotanum og
taka viö fööurleiföinni.
En alltaf slöan viröist hann hafa reynt
aö gæta þess að þurfa ekki oftar að
svara spumingunni neitandi, sem að-
mirállinn bar upp viö hann. í dag eru
það hinsvegar bandariskir kjósendur,
sem meta, hvernig svarið sé.
John B. Anderson:
Predik-
arinn
ðháði
Þeir haf kallaö hann „Reiðiraust
Guðs”. — „Hann er ayatollahRepúbllk-
anaflokksins og ekki alltaf mildur við
þá, sem eru honum ósammála,” sagði
einn flokksbræöra John B. Andersons,
frambjóðandans, sem bauö sig fram ut-
anflokka, þegar forkosningarnar brugö-
ust honum til aö ná útnefningu.
Þaöer útlitið, fasiöog talandiþessa 58
ára gamla fulltniadeildarþingmanns
frá Illinois, sem veldur uppnefnunum.
Hávaxinn, skarpholda, hvlthæröur, en
þó meö ungsmanns yfirbragöi hug-
sjónamannsins. Hann litur út eins og
kennari, sem hann eitt sinn var, eöa
predikari, sem hann er ekki, þótt trúin
sé jafnvel enn sterkari þáttur I llfi hans
en Jimmy Carters. Röddin er djúp og
nánast eins og hún knýi alla innan
heyrnmáls til aöleggja viöhlustir. Hann
þykir slyngastur ræöumaður frambjóö-
endanna, sem kosið er um I dag. Einn
fárra þingmanna I fulltrúadeildinni,
s?m hinir þingmennirnir hlyöa meö
óskiptri athygli á, þegar hann stígur I
pontuna. Enda var þaö meö einni slikri
ræðu um lagafrumvarp varöandi leiö-
réttingu á misrétti kynþáttanna 1968,
sem þessi óþekkti þingmaöur skaut sér
inn I fremstu raðir, svo aö árið eftir var
hann kosinn formaöur þingflokksins. —
Jafnvel gagnrýnendur hans segja hann
fluggáfaöan, hæfan og hugdjarfan.
Samt er Anderson af þeim þrem, sem
hér er fjallað um á siöunni, sá, sem lít-
inn eöa engan möguleika á til sigurs i
kosningunum i dag.
1 öllu skriftarflóöinu um frambjóö-
endurna hefur Anderson einna minnst
verið kynntur og ferill hans, sem stiklað
skal hér því á. Hann er sænskættaöra
foreldra, eins og nafniö bendir til. Þeir
voru strangtrúaöir, og af þvi dregur
Anderson sjálfur dám. Faöir hans, sem
rak nýlenduvöruverslun I Rockford I
Illinois, er nú 94 ára aö aldri. Hann
kenndi syni sínum snemma aö menn
veröa aö vinna fyrir sér. Enda meðan
John B. var i lagaskóla, stundaöi hann
jafnframt vinnumeö. Sagterum hann I
dag, aö vinnan sé honum ástriða, eini
munaöurinn, sem hann veiti sér.
Aö loknu laganámi starfaöi Anderson
i tvö ár hjá lögfræðifyrirtæki, en fannst
þaö starf ekki veita sér næga fullnægju
og lagöi út á stjórnmálabrautina, þar
sem honum hefur vegnaö svo, aö hann
var talinn öruggur um aö ná kosningu I
öldungadeildarþingsæti Adlai Stevens-
son. Metnaðurinn leiddi hann til aö seil-
ast lengra. Upp I Hvita húsiö.
Raunar ber mönnum ekki saman um,
hvort þaö er frekar metnaöur Ander-
sons eöa konu hans, Keke, sem af eigin-
konum frambjóöendanna þriggja, hefur
einna m innst borið á i fréttum. Hún er 48
ára, af grískum ættum, og sögö vera
ekki aöeins mikilvægur þáttur i stjórn-
málaferli manns sins, heldur beinlínis
lykillinn að honum. Hún er sögö metn-
aöarmeiri þeirra tveggja, og þá fyrst og
fremst fyrir hönd hans. Hefur hún á
sumum kosningafundum variö hann af
sllkri grimmd og hörku, aö hún hefur
kallaö andstæðinga hans ýmsum illum
nöfnum. — Þeir, sem séö hafa, segja
undraveröa breytingu veröa á Ander-
son, þegarKekeer nærri. Alla jafna er
hann alvarlegur og nær þvl þurr I fasi,
en lifnar allur og léttist á honum brúnin I
John B. og Keke Anderson
nánd viö Keke, sem striöir honum góö-
látlega, kemur honum til aö hlæja og
segir honum, hvaö hann sé „marve-
lous”.
Anderson hefur veriö Ihaldssamur I
efnahagsmálum og varnarmálum,
svona y fir heildina séö, og reyndar veriö
móti ýmsum málum, sem kallast af *
frjálslyndara taginu. Þó veröur naum-
ast sagt, aö hann fylgi neinum einum
rauöum þræöi i afstööu sinni til mála,
þvi aö svo oft hefur hann greitt atkvæöi
öfugt viö hina hægrisinnaóri og Ihalds-
samari. Hann varö t.d. fyrsíur repúblik-
ana til aö krefjast þess, aö Nixon segöi
af sér eftir Watergatemáliö. Hann
studdi nýja samninginn um Panama-
skuröinn, er fylgjandi frjálsari fóstur-
eyöingarlögum, jafnréttisbaráttunni og
meö þvl aö byssueign veröi háö leyfum
og eftirliti.