Vísir - 17.12.1980, Blaðsíða 8

VlSIR
8
Miðvikudagur 17. desember 1980
utgeiandi: Reykjaprent h.t.
Framkvæmdastjóri: DaviB Guflmundsson.
Ritstjórar:
Olafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttast|óri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaflamenn: Axel Ammendrup, Arnl Sig-
fússon, Friða Astvaldsdóttlr, Gylfl Krlstjánsson, lllugl Jökulsson, Kristln Þor-
steinsdóttir. Páll Magnússon, Svelnn Guðjónsson, Særr.undur Guðvinsson, Þórunn
Gestsdóttlr. Biaflamaflur á Akureyri: Glsll Slgurgelrsson. Iþróttir: Kjartan L.
Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Elin Ell-
.ertsdóttir, Gunnar V. Andrésson, Kristján Ari Elnarsson. útUtiteiknun: Gunnár
Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurflur R. Pétursson. ' .
Ritstjóm: Slðumúlí 14, slmiflóéll 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8.
slmar 86611 og 82260. Afgreiflsla: Stakkholti 2—4, slmi 86611.
Askriftargjald kr. 7.000 á mánuði innanlands og verð i lausasölu 350 krónur eintak-,
ið. Vísir er prentaður i Blaðaprentihf.,Siðumúla 14.
VINSTRI STJORN VAR ÞAÐ HEILUN
f nefndaráliti fyrsta minnihluta fjárveitingarnefndar, sjálfstæðismannanna Lárusar
Jónssonar, Friðriks Sófussonar og Guðmundar Karlssonar,er dregin saman sú vinstri
stefna, sem núverandi rikisstjórn fylgir. Það er lærdómsrik lesning.
i pólitík tala menn gjarnan um
vinstri og hægri stefnur eins og
þau hugtök hafi ákveðna
merkingu, góða eða slæma, eftir
því hvar menn standa í flokki.
Slíkar skilgreiningar eru þó
hæpnar nema sem mjög almenn-
ar vísbendingar um viðhorf
manna eða flokka til þjóðrriála.
Sósialistar telja sig vera vinstri
menn og því róttækari sem
stjórnmálaf lokkar og rikis-
stjórnir eru í framgangi sínum
fyrir ríkisafskiptum, í andstöðu
sinni gegn frjálsum atvinnu-
rekstri og baráttu sinni fyrir
aukinni skattheimtu því lengra til
vinstri telja þær sig vera.
Ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar 1971-1974 og ríkisstjórn
sama manns 1978-1979 töldu sig
báðar vera til vinstri. Hins vegar
hafa menn deilt um það hvort nú-
verandi ríkisstjórn flokkaðist
sem vinstri stjórn, einkum vegna
þess að nokkrir sjálfstæðismenn
eiga aðild að stjórninni.
I þessum efnum er óþarfi að
deila um nafngiftir fyrirfram,
heldur er einfaldast að láta stað-
reyndir tala sínu máli.
Fyrsti minni hluti fjárveiting-
arnefndar, sjálfstæðismennirnir
Lárus Jónsson, Friðrik Sófusson
og Guðmundur Karlsson hafa
sent f rá sér af ar f róðlegt og yf ir-
gripsmikið nefndarálit. í þessu
nefndaráliti er það fullyrt að nú-
verandi ríkisstjórn fylgi ein-
dregnari vinstri stefnu í ríkis-
fjármálum og efnahagsmálum
en þær ríkisstjórnir sem kenndar
eru við Ólaf Jóhannesson.
Þessari fullyrðingu er fundinn
staður með ýmsum upplýsingum
og upptalningu. I nefndarálitinu
segir m.a.:
„Skattheimta er aukin annað
árið í röð og með útsvarshækkun-
um í fyrra verða skattaálögur
um 70 milljörðum króna þyngri á
næsta ári en verið hefði ef sömu
skattareglur giltu og 1978. Þetta
jafngildir rúmlega 1,5 millj.
króna á hverja 5 manna fjöl-
skyldu í landinu.
Skattar verða aldrei hærri af
vergri þjóðarframleiðslu en
áætluð skattheimta á næsta ári."
„Allar vinstri stjórnir beita
neðanjarðarhagkerfi sem fólgið
er í sérstöku dálæti á verðlags-
höftum, miðstýringu og hvers
kyns efnahagslegum feluleik.
Þær beita niðurgreiðslum,
félagsmálapökkum og milli-
færslum í ríkum mæli. Bannað er
að selja vöru á sannanlegu
kostnaðarverði, fyrirtæki eru
látin safna skuldum, verðlags-
höft blómstra, og falsað gengi
krónunnar."
„Þetta neðanjarðarhagkerfi"
segir í nefndarálitinu, „veldur
því, að enginn aðili í þjóðfélaginu
veit hvar hann stendur f járhags-
lega. Heimilin vita ekki hvenær
stjórnvöld auka eða minnka nið-
urgreiðslur. Fyrirtæki vita ekk-
ert um leyft verð vöru þeirra eða
þjónustu mánuð fram í tímann.
Jafnvel opinber fyrirtæki og
stofnanir eru ofurseld þessari
sömu óvissu. Augljóst er, að öll á-
ætlanagerð og heil efnahagsleg
hugsun er útilokuð við slíkar að-
stæður."
„Niðurtalning eins og hún hef-
ur verið framkvæmd er í reynd
harðvítugustu verðlagshöft sem
upp hafa verið tekin, a.m.k.
síðasta áratug," segja þeir
þremenningarnir. „Verðlagshöft
hafa aldrei dugað í glimu við
verðbólgu. Reynslan sannar
þetta áþreifanlega nú. Niður-
talningin hef ur svo kirf ilega mis-
tekist að um algjör öfugmæli er
að ræða".
Eitt gleggsta dæmið sem
þremenningarnir nefna um
vinstri stefnu ríkisstjórnarinnar
er sú kúvending í húsnæðis-
málum sem er innsigluð með nú-
verandi f járlagaf rumvarpi.
Fjárframlög úr ríkissjóði til
byggingar íbúða á vegum
einstaklinga eru freklega skorin
niður, samtímis því sem slík
framlög til félagslegra íbúða-
bygginga eru margfölduð.
Mörg önnur athyglisverð dæmi
eru rakin um vinstri stefnu
ríkisstjórnarinnar. Það ættu sem
flestir að verða sér úti um þetta
nefndarálit,ekki síst þeir sjálf-
stæðismenn, sem hafa verið í
vafa um hver stjórnarstefnan
væri í raun.
Steinar J. Luðviksson:
ÞRAUTGÓÐIR A RAUNA-
STUND — 12. bindi
Örn og Örlygur 1980.
Þessi björgunar- og sjóslysa-
saga íslands er orðinn mikill
bálkur. I fyrri bindunum er sag-
an frá árunum 1907-1958, og þdtt
ekki væri þessi greip spennt
lengra en til aldamótanna,
vantar enn eitt bindi um árin
1900-1902, og siðan er eftir að
prjóna við og segja þá sögu sem
gerst hefur eftir 1958 á þessum
vettvangi svo að þetta verk get-
ur varla orðið minna en 20-30
bindi þegar öldin er öll. En slfk
aldarsaga björgunar- og sjó-
slysamála er ekki litil heimilda-
kista og væntanlega lyki þessu
aldarverki meö nafnaskrá ís-
lendinga sem farist hafa i sjó
við landið á öldinni.
Steinar segir i formála fyrir
þessu bindi: ,,A fyrstu árum
aldarinnar var aö verða
breyting á islenskum útgerðar-
háttum, sem siðar varð svo að
byltingu. Vélbátarnir voru að
koma til sögunnar, en árið 1902
var sett vél i islenskan bát vest-
ur á tsafiröi og þótti sú tilraun
gefa svo góða raun, aö flestir
þeir, sem fengust viö útgerö
slikra báta fóru að hugsa sér til
hreyfings. En um hrið gegndu
þó skúturnar og opnu róörar-
skipin veigamestu hlutverki, og
var oft hart sótt og af kappi á
þessum skipum. Sjóslys voru
afar tið enda björgunarmál
skammt á veg komin. Nokkur
hreyfing varð á björgunarmál-
um eftir hið hörmulega slys við
Viöey I aprílmánuði 1906, en þá
var hafin fjársöfnun til kaupa á
björgunarbáti. Enn leið þó um
hálfur þriðji áratugur uns
Slysavarnarféiag Islands var
stofnaö og starfiö komst i fast-
mótaðar skorður”.
Eftirminnilegasta sjóslysa-
hrinaná árinu 1903 er vafalaust
skattur sá, sem greiddur var
aftakaveðrinu snemma i mars
það ár, er tvö þilskip úr Eyja-
firði fórust með 31 manni og af
öðrum fleytum fórust 6 menn. 1
janúar þaö ár strandaði þýskur
togari við Skeiðarársand og tólf
manna áhöfn hans var ellefu
daga aö hrekjast i ótrúlegum
raunum i leit að mannabyggð,
og fórust sumir i þeim
hrakningum én aðrir hlutu kal-
sár og mikil örkuml. Fjölmörg
önnur sjóslys urðu á árinu, þótt
ekki yrðu eins mannskæð og frá
er greint i þessari bók.
t annál ársins 1904 varð mesta
sjóslysið i september, þegar 13
menn drukknuðu af þilskipinu
Bergþóru i Patreksfjarðarhöfn
er smábát á leiö til lands hvolfdi
undir þeim. Þetta er eitthvert
átakantegasta slys á öldinni,
þar sem það varð uppi i land-
steinum viðstórt þorp, meira að
segja inni i höfn, þótt ekki væri
vel skýld i þá daga. Þetta ár
fórst einnig hákarlaskip með
allri áhöfn frá Eyjafirði. bað ár
varö lika heiilamikil björgun, er
nær 40 manns af Kong Inge
h.jkm.'imdi
komust á land i Bakkafiröi.
Arið 1905 lét ekki sitt eftir
liggja og urðu janúarveðrin
skáeðust eins og oft áður. Þá fór-
ust þrir bátar frá tsafirði með
allri áhöfn alls 15 manns og i
márs fórst fjórði báturinn frá
tsafirði meðsexmanns. Miklar
mannfórnir frá litlum kaupstað
á einu ári. 1 september
drukknuðu ellefu manns af
sexæringi við landsteina
skammt frá Akranesi. Mörg er-
lend strönd voru hér við land
þaö ár, meöal annars breskur
togari undir Krisuvikurbjargi
og fórst öll áhöfn. En einnig
björguðust margir úr sjávar-
háska þessa veðrasama árs, og
Sjóslvsahpyöjan
mikla eítir
aldamótin
gekk oft kraftaverki næst.
Hrikalegasta sjóslysið á árinu ‘
1906 var vafalaust strand
kúttersins Ingvars viö Viðey,
þegar hundruð Reykvikinga
urðu að horfa á það handvana
að skipverja sleit einn af öðrum
úr reiða eða af öðrum stöðum
skipsins og drukknuðu. t þessu
veðri fórust þrjústór þilskip frá
Reykjavik rpeð allri áhöfn — og
drukknuöu af þessum þrem
skipum hartnær 70 manns.
Þetta ár er eitt hiö mesta mann-
skaðaár á sjó hér við land, en
einnig björguðust margir úr
bráðum háska.
Ingvars-slysið og aðrir sjó-
skaöar á þessu ári uröu til þess
aö menn fóru að huga meira aö
slysavömum hér á landi eins og
segir i formálanum, og upphaf
varð á hinni gifturiku varnar-
sóknlandsmanna á siðari árum.
Ýmsar frásagnir i þessari bók
eru áhrifarikar og átakanlegar,
en einstaka sigurglöð. Hæst ber
vafalaust frásögnina af
Ingvarsveðrinu 1906, enda til-
tækastar heimildir um þann
mannskaöa, bæði við Viðey og
Mýrar. Frásagan af hrakning-
um Þjóðverjanna 11 á Skeiðar-
ársandi er lika átakanlegri en
tárum taki, en um leið nokkur
sigursaga. Að öllu er 12. bindi
hin læsilegasta bók, þótt efninu
mm wm wm wm mm wm mm wm wm
sé nokkuð þjappað saman, og
aögengilegra hefði verið að nota
meira af lýsifyrirsögnum.
Nokkrar myndir eru i bókinni.
I heild er þetta safn orðið
þrekvirki og þó hvergi nærri
allt. Maöur hlýtur að dást að
þeirriþolinmæði og elju, sem að
baki þvi liggur og ávöxtur henn-
ar er oröinn ómetanlegur. Frá-
sögn Steinars er ætið skilagóð
og blátt áfram og mjög læsileg.
Yfir henni er hógværð og sjald-
an reynt að ofhlaða eða spenna
boga ofvænis og hughrifa. Það
lætur að likum, að enginn leikur
er aðdraga að efni i frásagnir af
atburðum frá þessum árum, og
getur varla hjá þvi farið að eitt-
hvaö sé missagt, ofsagt eöa
vansagt, enda heitir höfundur
leiðréttingum siðar meir.