Morgunblaðið - 03.01.2004, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2004 33
Á
rið 2004 verður lík-
lega ár harðvítugra
átaka, bæði á vett-
vangi stjórnmálanna
og viðskiptalífsins.
Margt bendir til að miklar deilur
um eignarhald fyrirtækja og
hringamyndanir séu í aðsigi,
hvort heldur um ræðir fjölmiðla
eða matvöruverslanir. Forsætis-
ráðherra hefur vaknað upp við
vondan draum. Einkavæðingin
fór ekki til þeirra sem hún átti að
fara. Kolkrabbinn er dauður.
Rangir menn eru að eignast bæði
fé og fjölmiðla og við það getur
formaður Sjálfstæðisflokksins
ekki unað. Ekki einungis galt
Sjálfstæðisflokkurinn afhroð í
kosningunum í fyrra heldur er
hann að missa tökin á flestum
sviðum samfélagsins. Af þessum
staðreyndum mun nýja árið litast
að miklu leyti og þær einkenna
átökin, bæði í viðskiptum og
stjórnmálum.
Örvænting Davíðs
Þessa árs verður trúlega helst
minnst fyrir það að vera árið
þegar Sjálfstæðisflokkurinn af-
henti smáflokknum Framsókn
lyklana að forætisráðuneytinu
eftir að kjósendur höfðu hafnað
Framsóknarflokknum en flokk-
urinn tapaði síðustu kosningum
afdráttarlaust. Til að mynda fékk
flokkurinn einungis um 10% at-
kvæða í kjördæmi sjálfs for-
mannsins, Halldórs Ásgríms-
sonar!
Slík útreið hefði dugað flestum
formönnum til þess að hugsa sinn
gang varðandi forystu flokksins
en í örvæntingu sinni yfir útreið
Sjálfstæðisflokksins samdi Davíð
Oddsson af sér og afhenti 17%
smáflokki lykilinn að forsæt-
isráðuneytinu. Makalaus afleikur
og það verður fróðlegt að fylgjast
með því hvort af gjörningnum
verði og Davíð láti lyklana af
hendi þegar að kemur þann 15.
september á þessu nýja ári. 70%
kjósenda kusu turnana tvo; Sam-
fylkinguna og Sjálfstæðisflokk-
inn, ekki Framsóknarflokkinn og
því undarlegt að Sjálfstæðisflokk-
urinn skuli sætta sig við þessa
pólariseringu í samstarfi flokk-
anna.
Gjaldþrota ríkisstjórn
Ríkisstjórn þeirra Halldórs Ás-
grímssonar og Davíðs er hug-
myndafræðilega gjaldþrota. Þeg-
ar offarinu í kringum
virkjanaframkvæmdir á hálend-
inu sleppir stendur ekki annað
eftir en hugsjónin um að halda
völdum. Þar er gengið alla leið ef
þurfa þykir. Einskis er freistað
til að brjóta fjölmiðla á bak aftur
ef undirgefnin í garð Fram-
sóknar/Sjálfstæðisflokksins er
ekki til staðar einsog framkoma
ráðamanna í garð umsjón-
armanna Spegilsins á RÚV er
ljótur vitnisburður um.
Annað sem stendur upp úr eft-
ir fyrstu skref ríkisstjórnarinnar
eru svikin í skattamálum. Báðir
flokkarnir reyndu að kaupa kjós-
endur til fylgis við sig með tug-
milljarða skattalækkanaloforðum
en efndirnar eru þunnar og dap-
urlegar: Milljarða skattahækk-
anir strax á fyrsta haustþinginu!
Já, það skiptir máli hverjir
lofa, eins og forætisráðherra
benti svo eftirminnilega á fyrir
kosningarnar síðastliðið vor. Og
svikin munu lifa lengi. Bæði við
öryrkja og í skattamálunum. Þau
verða raunaleg síðustu verk Dav-
íðs áður en hann leiðir Framsókn
til valda ef þetta er vísbending
um þau.
Holan í Írak
Það er vonandi að áðurnefnd
valdaskipti fari ekki fram og við
munum sjá nýja ríkisstjórn
myndaða á árinu þar sem ferskir
vindar réttlætis og sanngirni
blása um sali stjórnarráðsins.
Ömurlegast alls úr stjórnartíð
þeirra Halldórs og Davíðs er þó
hugsunarlaus fylgispektin
við andstyggilegt árás-
arstríðið á Írak. Þar var
með ólögmætum hætti
ráðist á ríki í hreinni and-
stöðu við alþjóða-
samfélagið. Með dap-
urlegum hætti fylgdi
Halldór Ásgrímsson inn-
rásarþjóðunum í Írak og
smánaði nafn Íslands með
því að setja þjóðina á lista
hinna viljugu þjóða í árás-
inni á Írak.
Engin gjöreyðingarvopn
hafa fundist en viti menn:
Harðstjórinn mikli grafinn
einsog soltinn hundur ofan
í holu er fundinn. Þá lágkúru sem
í stríðsrekstrinum felst og stuðn-
ingum við hann á engin þjóð skil-
ið og hvað þá ráðamenn sem
stjórna með þessum hætti.
Bush búinn?
Ein stærsta óskin sem hægt er
að færa mannkyninu í upphafi
ársins er að Demókratar vinni
kosningarnar í Bandaríkjunum í
haust og komi George W. Bush
frá völdum. Bush er einhver
mesta ógn sem nú steðjar að
mannkyninu og sú hægri öfg-
astjórn sem í skjóli hans situr.
Uppfull af ofstækisfullum krist-
intrúarmönnum sem er að takast
að æsa alla veröldina upp á móti
Bandaríkjunum. Litlar líkur virð-
ast hinsvegar í augnablikinu á því
að Demókrötum takist að fella
Bush. Það virðist vanta frambjóð-
andann og fjarri því að Howard
Dean sé trúverðugur fulltrúi í
þann mikla og mikilvæga slag.
Það vantar Hillary Clinton í for-
setaframboð fyrir Demókratana.
Hún á góða möguleika á því að
sigra Bush og reisa Demókrata-
flokkinn við eftir ófarir síðustu
ára. Bandaríkin eru ein mesta
ógnin við heimsfriðinn í dag og
því óendanlega mikilvægt að
kjósendur vestra kjósi Bush með
hressilegum hætti út úr Hvíta
húsinu, hafandi aldrei kosið hann
þangað. Nú er bara að bíða og
vona.
Sjálfstæðis-
flokkurinn
leiðir Fram-
sókn til valda
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
’ Margt bendir til að miklar deilur um eign-
arhald fyrirtækja og hring-
amyndanir séu í aðsigi,
hvort heldur um ræðir fjöl-
miðla eða matvöruversl-
anir. Forsætisráðherra
hefur vaknað upp við
vondan draum. Einkavæð-
ingin fór ekki til þeirra
sem hún átti að fara. ‘
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar.
ur ekki í þakkarskuld við gömlu
rnar í Georgíu. Þau minna raun-
fólkið sem komst til valda í Eist-
tugs- og fertugsaldri árið 1991 og
ndinu aðild að Evrópusamband-
gsverkefni nýju leiðtoganna verð-
æta spillinguna í Georgíu. Ann-
landið af erlendum fjárfest-
georgískir fjárfestar halda áfram
ingana sína í öðrum löndum.
stálu þarf að saksækja til að
r skilaboð um að nýtt tímabil sé
p. Þá þarf að koma reglu á starf-
unarfyrirtækja í orkugeiranum,
s á pappírnum.
síður mikilvægt draga stórlega
nskunni. Georgía ætti að fara að
gapúr og koma upp fámennu, fag-
mannlegu og (tiltölulega) vel launuðu
stjórnsýslukerfi.
Til að hægt verði að greiða heiðarlegum
embættismönnum stjórnsýslunnar og dóm-
urum sómasamleg laun þarf að auka tekjur
ríkisins. Herða þarf innheimtu á virð-
isaukaskatti og öðrum óbeinum sköttum.
Einfaldur tekjuskattur, með eitt skattþrep,
myndi auka tekjur ríkisins, eins og gerst
hefur í Rússlandi.
Erfiðara verður að tryggja frið og stöð-
ugleika í Georgíu. Koma þarf á friði milli
ríkisvaldsins og þriggja héraða sem eru í
raun hálfsjálfstæð. Framfylgja þarf stjórn-
arskrárákvæðum sem veita þessum hér-
uðum sjálfstjórnarréttindi. Verði þetta
vandamál ekki leyst verður ógjörningur að
laða að erlenda fjárfesta, hvað þá ferða-
menn.
Rússland er enn mikilvægt í þessum efn-
um. Rússneska stjórnin hafði milligöngu
um að Shevardnadze léti af embætti og
virðist nú loksins hafa hug á að stuðla að
stöðugleika í Georgíu. Vegna þessarar af-
stöðubreytingar Rússa gefst nýtt tækifæri
sem má ekki ganga Georgíumönnum úr
greipum. Hafa ber þó í huga að það er að-
eins Bandaríkjastjórn sem getur knúið
Rússa til að standa við skuldbindingar sín-
ar, flytja hermenn sína frá Georgíu og
hætta að styðja aðskilnaðarsinnana.
Takist ekki nýjum leiðtogum Georgíu að
rétta efnahag landsins við, og það snarlega,
veikir það lýðræðið og eykur hættuna á því
að einræðisherra komist til valda. Til að
koma í veg fyrir þetta þarf Georgía á aðstoð
Bandaríkjanna og alþjóðasamfélagsins að
halda.
Bandaríkin þurfa nú enn einu sinni að
taka þátt í því að byggja upp ríki og geta
ekki valið neina ódýra leið. Georgía getur
einfaldlega ekki innheimt nógu mikla
skatta til að gera allt sem þarf upp á sitt
eindæmi. Stjórn landsins þarf alþjóðlega
fjárhagsaðstoð til að standa undir kostn-
aðinum af starfsemi ríkisins, launum og
nauðsynlegri þjónustu á vegum hins op-
inbera. Þessi aðstoð ætti að vera bundin því
skilyrði að færðar yrðu sönnur á framfarir.
Georgísk Marshall-aðstoð, með úthugsaðri
áætlun um efnahagslega uppbyggingu þar
sem hver áfangi er skilgreindur, væri væn-
leg vegna þess að hún myndi gera stjórn-
inni kleift að móta raunhæfa áætlun og
koma henni í framkvæmd.
Nokkur ríkjanna, sem þyrftu að taka
þátt í slíkri aðstoð, kynnu að líta svo á að
það svaraði ekki kostnaði að hjálpa
Georgíu. En blómlegt lýðræði þar myndi
stuðla að sömu þróun í grannríkjunum,
Aserbaídsjan og Armeníu. Væri það ekki
besta og hagkvæmasta leiðin til að tryggja
öryggi olíu- og gasleiðslnanna að stuðla að
traustu lýðræði í Kákasus-löndunum? Ef
Georgíumenn þurfa að ganga í gegnum enn
einn hrollkaldan veturinn án eldsneytis
gætu þeir misst þolinmæðina – og traustið
á lýðræðinu.
Svo einfalt er það. Georgía getur orðið
lýðræðislegt leiðarljós í Kákasuslöndunum,
en aðeins með öflugum alþjóðlegum stuðn-
ingi. Endurreisn ríkis kostar tíma, peninga
og fyrirhöfn. Það er ekki hægt að stytta sér
leið. Við megum ekki láta „rósabyltinguna“
visna og deyja.
argað
Jenik Radon var aðalsamningamaður Georgíu
í samningaviðræðum um olíu- og gasleiðsl-
urnar milli Aserbaídsjans og Tyrklands og
kennir nú við Columbia-háskóla. David Onopr-
ishvili er fyrrverandi fjármálaráðherra Georgíu
og kennir nú við Vanderbilt-háskóla.
Reuters
mlársdag. Búizt er við að hann sigri í forsetakosningunum í Georgíu á morgun.
markaði
ífellt að
kki nema
r og
oðaðar.
ðeins gert
a erum
g reglum
Evrópu-
ES.
flugum
r að efla
innt hlut-
fnun,
ðilar
embætti
skatt-
stjóra
tverki að
alhófið að
gilda, því martröðin um eftirlits-
þjóðfélagið á sér fáa fylgjendur.
Fyrst og fremst er lykilatriði að al-
menningi finnist allir vera jafnir
fyrir lögunum og engir séu þar jafn-
ari en aðrir í skjóli stærðar sinnar
og áhrifa. Á vegum Samkeppn-
isstofnunar hefur áður verið kannað
hvernig háttar eignarhaldi og
stjórnun íslenskra fyrirtækja, með
tilliti til mögulegrar hringamynd-
unar. Sjálfsagt er að kanna þau mál
að nýju og kalla til nýjar upplýs-
ingar, enda er fákeppni og hring-
myndun í eðli sínu andstæð hags-
munum alls almennings.
Hræringar á fjölmiðlamarkaði
Við Íslendingar höfum upplifað
miklar hræringar á fjölmiðlamark-
aði á árinu sem nú er liðið. DV varð
gjaldþrota, en nýtt dagblað stofnað
undir sama nafni og hefur svo sann-
arlega ekki farið gæfulega af stað.
Þar er nú stunduð blaðamennska af
því tagi sem maður satt að segja
vonaðist til að myndi ekki sjást hér
á landi og er þeim mun meiri ráð-
gáta þegar haft er í huga að ýmsir
ritfærir blaðamenn eru þar við
störf. Þeir sem hafa vogað sér að
gagnrýna blaðið hafa yfirleitt fengið
það óþvegið á síðum þess – nafn-
laust – og þarf ekki frekari vit-
ananna við um hugrekki þeirra sem
að slíkum skrifum standa.
Sami aðili ræður nú yfir tveimur
af þremur dagblöðum og er kominn
til áhrifa á Norðurljósum sem rekur
sjónvarps- og útvarpsstöðvar. Ekki
liggur reyndar enn fyrir hvert er
endanlegt eignarhald Norðurljósa,
en það getur ekki verið ákjósanleg
staða að sami aðili seilist til svo víð-
tækra áhrifa á fjölmiðlamarkaði.
Eða hvaða rök hafa menn fyrir því
að slíkt sé æskileg þróun? Erlendis
hefur umræða um eignarhald á fjöl-
miðlum verið mjög áberandi og eðli-
legt að hún eigi sér einnig stað hér á
landi. Af þeim sökum eru miklar
vonir bundnar við nefnd mennta-
málaráðherra um eignarhald á fjöl-
miðlum, sem skila á áliti sínu í mars
nk.
Og á vettvangi stjórnmálanna
Stjórnmálin voru í brennidepli á
síðasta ári, enda alþingiskosningar
með tilheyrandi kosningabaráttu og
bollaleggingum. Ekkert slíkt er
framundan á nýju ári, en þó má
gera ráð fyrir að pólitíkin verði
áberandi umræðuefni meðal lands-
manna eins og áður. Nýr mennta-
málaráðherra hefur tekið við emb-
ætti, glæsilegur fulltrúi nýrrar
kynslóðar í stjórnmálum. Ferskir
vindar hafa einnig blásið um félags-
málaráðherra og fer ekki á milli
mála að ungt fólk hefur eignast öfl-
uga málsvara innan ríkisstjórn-
arinnar. Um miðjan september mun
Davíð Oddsson láta af störfum sem
forsætisráðherra eftir langan og
farsælan feril í því þýðingarmikla
embætti og Halldór Ásgrímsson
taka við. Þessir tveir menn bera
meiri ábyrgð en aðrir stjórn-
málamenn á þeirri velsæld sem nú
ríkir í íslensku samfélagi og hversu
mjög okkur hefur fleytt áfram síð-
ustu ár.
Framundan eru mestu fram-
kvæmdir Íslandssögunnar. Fram-
undan er skeið hagvaxtar, tími
tækifæranna. Menn uppskera eins
og til hefur verið sáð og það er þess
vegna sem okkur Íslendingum verð-
ur á næstu árum kleift að efla vel-
ferðar- og menntakerfið. Vegna
þess að stjórnvöld hafa áttað sig á
samhengi hlutanna og mikilvægi
þess að treysta undirstöður efna-
hagskerfisins, en ganga ekki aðeins
á höfuðstólinn. Það er því bjart
framundan. Það eru spennandi
tímar.
di tímar
ekki
g
ðili
ð-
öl-
Eða
menn
sé
‘
Höfundur er varaþingmaður í Reykja-
vík og aðstoðarmaður utanrík-
isráðherra.